Από το δικηγόρο Κατερίνης, Γιάννη Σιδηρόπουλο
Συμπληρώνονται φέτος, στις 26 Οκτωβρίου 2017, 60 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή, στο Νοσοκομείο της πόλης Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου νοσηλευόταν.
Η σορός του (αφού πρώτα ταριχεύτηκε) μεταφέρθηκε οδικώς στην Ελλάδα – Αθήνα και από τον Πειραιά, με πλοίο, στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου έγινε και η κηδεία του, στις 5 Νοεμβρίου 1957, στην εκκλησία του Αγίου Μηνά, στην οποία τον κήδεψε στρατιωτικός παπάς, ο Σταύρος Καρπαθιωτάκης, η εκκλησία και η πολιτεία, ήταν απούσες.
Μαζί του ξενύχτησαν σε ολονύχτια συντροφιά, ο Αυγέρης, ο Πρεβελάκης, ο Κακριδής, ο Χατζηκυριάκος Γκίκας και πολλοί άλλοι επώνυμοι από τον χώρο των Γραμμάτων και Τεχνών, καθώς και πλήθος κόσμου.
Τον συνόδευσαν οι φοιτητές της Ακαδημίας, με Κρητικές στολές ντυμένοι, κρατώντας ο καθένας και ένα βιβλίο του, ενώ ο Αριστούχος, κρατούσε την ΟΔΥΣΣΕΙΑ του.
Θαύτηκε ψηλό στο Λόφο που αγναντεύει το Κρητικό Πέλαγο, όπου είναι το βενετσιάνικο κάστρο – «Τάπια Μαρτινέγκο», όπως λέγεται.
Τη μνήμα του είναι λιτό, φτιαγμένο από ακατέργαστες πέτρες του Ψηλορείτη, κι επάνω του υπάρχει καρφωμένος ένας ξύλινος σταυρός, απλός και φτωχικός, που κάτω χαμηλά, στη βάση του γράφει: «Δεν ελπίζω τίποτα. Δε φοβάμαι τίποτα. Είναι λεύτερος», τρεις μικρές προτάσεις, με τρία ρήματα, σύμφωνα με την επιθυμία του.
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο
καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο
το μεταξύ (δύο αβύσσων) φωτεινό διάστημα, το λέμε Ζωή.»
Ετσι αρχίζει, το βιβλίο του με τίτλο «ΑΣΚΗΤΙΚΗ».
Ένα δυσκολοκατανόητο κείμενο, 90 σελίδων, έργο το οποίο θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα φιλοσοφικά δοκίμια παγκοσμίως.
«Μαζεύω τα σύνεργά μου: όραση, ακοή, γέψη, όσφρηση, αφή, μυαλό, βράδιασε πια, τελεύει το μεροκάματο, γυρίζω σαν τον τυφλοπόντικα σπίτι μου, στο χώμα. Όχι γιατί κουράστηκα να δουλεύω, δεν κουράστηκα, μα ο ήλιος βασίλεψε…»
Έτσι αρχίζει, το τελευταίο του βιβλίο, με τον τίτλο; «ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ».
Ένα έργο 600 σελίδων, όπου ο συγγραφέας μας παραδίδει την αυτοβιογραφία του, σε είδος απολογίας – Αναφοράς, προς τον άλλο μεγάλο Κρητικό και Έλληνα ζωγράφο, Δομίνικο Θεοτοκόπουλο.
Το βιβλίο, το οποίο δούλευε χρόνια ο Καζαντζάκης και το διόρθωνε και το ξανάγραφε, τόσες φορές, τελικά τυπώθηκε και εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τον Δεκέμβριο του 1961, 4 χρόνια μετά το θάνατό του.
Επειδή δεν είναι δυνατόν στο παρόν Αφιέρωμα να αναφερθώ σε όλο του το έργο, θα περιορισθώ περιληπτικά, και θα αναφερθώ ενδεικτικά, σε ορισμένα, αντιπροσωπευτικά του μόνο έργα, αφού το υπόλοιπο έργο του είναι τεράστιο, όπως τα ταξιδιωτικά του, τα θεατρικά, οι μεταφράσεις και οι επιστολές του, 400, μόνο στον Παντελή Πρεβελάκη και πολλές άλλες στη Γαλάτεια τη σύζυγό του.
ΔΥΟ ΠΟΛΥ ΓΝΩΣΤΑ ΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΜΤΑ
«Ο ΒΙΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΟΡΜΠΑ», ένα βιβλίο 360 σελίδων, κυκλοφόρησε το 1954 στη Γαλλία και βραβεύτηκε σαν το καλύτερο μυθιστόρημα.
Γυρίσθηκε κινηματογραφική ταινία από τον σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη, με τίτλο «ΖΟΡΜΠΑΣ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, στο ρόλο του Ζορμπά ο Αντονι Κουήν, στο ρόλο του Καζαντζάκη, ο Αλαν Μπέιτς και από τότε, η μουσική και ο χορός Συρτάκι έγινε γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο.
*
«Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ», ένα έργο 490 σελίδων, γραμμένο αρχικά και αυτό στα γαλλικά, το 1936, μια υπέροχη μυθιστορηματική βιογραφία, αφιερωμένη στον πατέρα του, ο οποίος είχε πεθάνει το 1932.
Ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα στον κόσμο, αν και γνωστότερο , λόγω του κινηματογράφου, έγινε Ο ΖΟΡΜΠΑΣ.
Στον Καπετάν Μιχάλη, ο συγγραφέας, αναφέρει πολλές στιγμές της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής, όταν ακόμη ήταν μαθητής, για την κοινωνία και τη ζωή στο Ηράκλειο της Κρήτης, όταν ακόμη ήταν υπόδουλη στους Τούρκους.
Ένα μυθιστόρημα, ουσιαστικά αφιερωμένο στο νόημα και στην ουσία της Ελευθερίας, με μια ανεπανάληπτη περιγραφή των ηρώων, των χαρακτήρων και προπαντός του πατέρα του, του Καπετάν Μιχάλη.
*
ΔΥΟ ΜΑΚΡΟΣΚΕΛΗ ΕΠΙΚΑ ΕΡΓΑ ΖΩΗΣ
«Η «ΟΔΥΣΣΕΙΑ», είναι ένα τεράστιο σε έκταση έργο, 900 σελίδων, και σε αριθμό 33.333 στίχων, οι οποίοι είναι γραμμένοι σε 17σύλλαβο ιαμβικό ανεπανάληπτο μέτρο, γιατί ο Καζαντζάκης, ήθελε να ξεπεράσει σε έκταση, την Οδύσσεια του ΟΜΗΡΟΥ.
Το δε παράδοξο της ιστορίας είναι, πως ο Καζαντζάκης αρχίζει τη δική του Οδύσσεια, από εκεί που σταμάτησε ο Όμηρος. Παραλαμβάνει τον Οδυσσέα από την ΙΘΑΚΗ, τον βάζει να φτιάχνει ξανά ένα καινούργιο πλοίο και να φεύγει στα πέρατα του κόσμου.
*
Ένα άλλο σπουδαίο έργο του, είναι η μετάφραση της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, από τα Ιταλικά στα Ελληνικά ( έχει κάνει και άλλες – πολλές μεταφράσεις).
Ένα βιβλίο 500 σελίδων, το οποίο δεν είναι μια απλή μετάφραση, τυπική, από μια γλώσσα σε άλλη, δηλαδή στην πράξη μια μεταγλώττιση , όπως κάνουν οι περισσότεροι. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό κείμενο, από κάθε άποψη, γλώσσας και ύφους, έμμετρο κι αυτό, και είναι στην ουσία σαν να το ξανάγραψε απ’ την αρχή ο Καζαντζάκης και όχι ο ΔΑΝΤΗΣ.
ΔΥΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΑΝ
Τέλος θα αναφερθώ σε δύο έργα του _ Μυθιστορήματα, η έκδοση κυκλοφορία των οποίων στάθηκε η αιτία, για διώξεις της Εκκλησίας εναντίον του.
Το ένα «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ», 460 σελίδων το οποίο εκδόθηκε το 1954 (και 25 χρόνια μετά παίχθηκε στην τηλεόραση – πρώτο σε ακροαματικότητα σίριαλ).
Και το άλλο «Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ», 500 σελίδων, το οποίο κυκλοφόρησε το 1953 (έργο το ποίο έκανε κινηματογραφική ταινία ο Μάρτιν Σκορτζέζε – με πολλά έκτροπα στις αίθουσες).
Δύο έργα, τα οποία, άναψαν φωτιές και έστρεψαν την εκκλησία ελληνική και ξένη εναντίον του.
Το μεν Βατικανό τα ενέγραψε το 1954 στον πίνακα (ιντεξ) των απαγορευμένων βιβλίων, η δε ελληνική εκκλησία και αυτή στράφηκε εναντίον, εμποδίζοντας έτσι, με το όλο κλίμα που είχε διαμορφωθεί τη βράβευση του με το ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ τα έτη 1956 και 1957. (Κάτι που τελικά δεν τον έβλαψε νομίζω καθόλου).
Αυτά για την ώρα. Ίσως αργότερα να έχουμε την ευκαιρία να πούμε περισσότερα και να αναφερθούμε και σε άλλες πτυχές του έργου του.
ΚΑΤΕΡΙΝΗ 17 – Οκτωβρίου 2017-10-19
Από το δικηγόρο Κατερίνης,
Γιάννη Σιδηρόπουλο