Γράφει ο Δικηγόρος Κατερίνης Ιωάννης Σιδηρόπουλος
Όπως αυτός περιγράφεται από το Μέγα Ιστορικό ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ καθώς και ομοιότητες με την πανδημία σήμερα του Κορωνοϊού.
Γράφει ο Δικηγόρος Κατερίνης Ιωάννης Σιδηρόπουλος
Κατερίνη – 4-2020
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Σχεδόν οι περισσότεροι αν όχι όλοι γνωρίζουν ότι ο μέγας ιστορικός,ο Θουκυδίδης ,είναι αυτός που κατέγραψε την σημαντικότερη εμφύλια διαμάχη της Αρχαίας Ελλάδας, τον Πελοποννησιακό Πόλεμο όπως λέγεται μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης και των συμμάχων τους, που άρχισε το 431 π.Χ. και τελείωσε το 404 π.Χ., με την οριστική ήττα των Αθηναίων , ένας πόλεμος που κράτησε 27 χρόνια.
Ο Θουκυδίδης που γεννήθηκε το 460 π.Χ. ήταν στην έναρξη του πολέμου 30 ετών και έζησε ο ίδιος αυτή την τραγωδία ενός εμφυλίου πόλεμου σαν Αθηναίος πολίτης και αποφάσισε ,επίμονα και ευσυνείδητα με στοιχεία, ώστε να αποδώσει αντικειμενικά τα γεγονότα και να μας διαφωτίσει για τα αίτια ,τις αφορμές και τις συνέπειες του πολέμου.
Η όλη ιστορία (ΞΥΓΡΑΦΗ) χωρίστηκε από τους Αλεξανδρινούς σε οκτώ βιβλία.
Αρχίζει από την έναρξη του πολέμου και στο β΄ βιβλίο ,καταγράφει τον σπουδαίο Επιτάφειο λόγο του Περικλή, στις παραγράφους 34 έως και 46 που εκφωνήθηκε με αφορμή την ταφή των νεκρών Αθηναίων στρατιωτών, του πρώτου έτους του πολέμου ,ένας λόγος μεστός και υπέροχος και ένα κείμενο που έχει γίνει αντικείμενο μελέτης όλων των ιστορικών και φιλολόγων κάθε εποχής.
Όμως πολλοί λίγοι γνωρίζουν ,ότι στο ίδιο β΄ βιβλίο της Ιστορίας του, ο Θουκυδίδης, που σημειωτέον είχε νοσήσει και αυτός από τη νόσο του λοιμού, αλλά θεραπεύτηκε και γλύτωσε το θάνατο, μετά το τέλος του Επιταφείου λόγου, συνεχίζει στις παραγράφους 47 έως και 54, να μιλάει και να περιγράφει τον λοιμό που χτύπησε τους Αθηναίους, τα συμπτώματα καθώς και τις συνέπειες του.
Με την παρούσα δική μου προσέγγιση, που δημοσιεύω ,προσπαθώ με ελεύθερη μετάφραση του κειμένου των παραγράφων 47-54,να αναδείξω όλα αυτά που θίγει ο Θουκυδίδης στην ιστορία του για τον Λοιμό, έχοντας υπ΄ όψη μου την Επικαιρότητα και συγκρίνοντας τα με όσα ακούμε και διαβάζουμε από τα μέσα Ενημέρωσης, για τη σύγχρονη επιδημία του κορωνοϊου, τις εκδηλώσεις του , τα συμπτώματα και τις συνέπειες του.
Ο ΛΟΙΜΟΣ
Παράγραφος 47:
” Μόλις άρχισε το καλοκαίρι ντου 430 π.Χ. της δεύτερης χρονιάς του πολέμου, οι Πελοποννήσιοι εισέβαλλαν ξανά στην Αττική, με αρχηγό τους τον Αρχίδαμο, βασιλιά της Σπάρτης.
Όμως πριν ακόμη περάσουν λίγες μέρες, για πρώτη φορά χτύπησε τους Αθηναίους η λοιμώδης ασθένεια.
Κανείς δεν θυμόταν στο παρελθόν, να έχει εμφανισθεί μία τόσο βαριά και θανατηφόρα επιδημία.
Ούτε οι γιατροί, που και αυτοί την αγνοούσαν και για πρώτη φορά καλούνταν να την αντιμετωπίσουν, δεν μπορούσαν να βοηθήσουν αποτελεσματικά.
Μάλιστα οι περισσότεροι από αυτούς πέθαιναν ,επειδή έρχονταν σε επαφή με τους αρρώστους.
Ούτε βέβαια γνώριζαν κάποια ανθρώπινη τεχνική που να βοηθούσε στην αντιμετώπιση της ασθένειας, ούτε ήξεραν κάποιο φάρμακο , ή κάποιο είδος διατροφής για να το χορηγήσουν ,προκειμένου να βοηθήσει τους ασθενείς για να γίνουν καλά.
Παράγραφος48:
Η αρρώστια αυτή, εμφανίσθηκε πρώτα στην Αιθιοπία, από εκεί μεταδόθηκε στην Αίγυπτο, μετά στη Λιβύη και την Περσία (χώρες οι οποίες επικοινωνούσαν δια θαλάσσης με την Ελλάδα, με πλοία και ναύτες που για εμπορικούς λόγους επισκέπτονταν τα λιμάνια της).
Στην Αθήνα εισέβαλλε ξαφνικά ο λοιμός, αφού πρώτα χτύπησε τους κατοίκους του Πειραιά( οι οποίοι προφανώς την μετέδωσαν εν αγνοία τους στους Αθηναίους).
Έτσι στη συνέχεια θα σας ενημερώσω για τα συμπτώματα της αρρώστιας, γιατί και εγώ αρρώστησα από αυτήν και ευτυχώς σώθηκα, είδα δε και πολλούς άλλους που αρρώστησαν και θα σας μιλήσω για το λοιμό ώστε αν κάποτε ξαναπαρουσιαστεί, να τον αναγνωρίσετε αμέσως εύκολα, από τα συμπτώματα και από τον τρόπο που εκδηλώνεται.
Παράγραφος 49:
”Όποιος τυχόν, προηγουμένως, έπασχε από άλλη ασθένεια, αν νοσούσε από την καινούργια πέθαινε σχεδόν αμέσως (το ίδιο λέει και ο κ. Τσιόρδας για τους διασωληνωμένους, που πεθαίνουν επειδή έχουν ”υποκείμενο νόσημα”).
Τους υγιείς, αν τους έβρισκε η καινούργια ασθένεια, παρουσίαζαν στην αρχή πονοκέφαλο με υψηλό πυρετό…
Στη συνέχεια ο πόνος κατέβαινε προς το στήθος, προκαλώντας δυνατό βήχα…(βήχας , πυρετός και δύσπνοια, τα συμπτώματα στις μέρες μας του κορωνοϊου).
Παράγραφος 50:
“Τέτοια ήταν η μορφή της αρρώστιας , που δεν μπορεί κανείς να την περιγράψει με λόγια καθ΄ όσον προσέβαλλε τα θύματά της τόσο σκληρά, που δεν μπορούσε κανένας να την αντέξει.
Μάλιστα, ακόμα και τα όρνια εκείνα και όσα τρώνε και πτώματα για να ζήσουν ακόμη και αυτά, δεν πλησίαζαν τα ανθρώπινα πτώματα που οι συγγενείς τους τα άφηναν άταφα.
Εάν τυχόν κάποια όρνια, τα γεύονταν, ψοφούσαν, προφανώς γιατί τα πτώματα ήταν μολυσμένα και απόδειξη αυτών που σας λέω είναι ότι τα όρνια αυτά, την εποχή του λοιμού εξαφανίστηκαν από την Αθήνα(είδαμε στην Ιταλία τα στρατιωτικά οχήματα να μεταφέρουν τους νεκρούς για αποτέφρωση χωρίς κάποια τελετή ταφής , χωρίς την παρουσία συγγενών).
Παράγραφος 51:
“Τέτοια λοιπόν, ήταν η νόσος σε γενικές γραμμές αν παραλειφθούν μερικά συμπτώματα που διέφεραν από άρρωστο σε άρρωστο. Και όσο διαρκούσε αυτή η αρρώστια, αν τυχόν εμφανίζονταν κάποια άλλη από τις γνωστές και συνηθισμένες και αυτή κατέληγε στην καινούργια.
Πολλοί είναι βέβαιο πως πέθαιναν από έλλειψη φροντίδας όμως πέθαιναν και άλλοι παρά τη μεγάλη φροντίδα, γιατί δε βρέθηκε κανένα θεραπευτικό μέσο κατά τη διάρκεια της επιδημίας, που να είναι αποτελεσματικό(όπως φάρμακο ή εμβόλιο στην εποχή μας). Και το εάν η κράση του καθενός ήταν ισχυρή ή αδύνατη όπως φάνηκε στην πράξη, δεν έπαιξε κανέναν ρόλο και αρκετοί άνθρωποι υπέκυπταν ακόμη και εκείνοι που υποβάλλονταν σε θεραπεία, με κάθε ιατρική φροντίδα(όπως στις μέρες μας, μέσα στα χέρια εξειδικευμένων γιατρών, στις μονάδες εντατικής θεραπείας).
Το δε φοβερότερο όλων ήταν, το ότι πολλοί που είχαν αντιληφθεί πως προσβλήθηκαν από τη νόσο, και έβλεπαν ότι δεν έχουν σωτηρία, είχαν παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια και πέθαιναν μόνοι τους σαν τα πρόβατα, επειδή είχαν απελπισθεί και εγκατέλειπαν τον εαυτό τους.
Έτσι, από τη μία βλέπαμε πολλούς υγιείς που δεν ήθελαν από φόβο να πλησιάσουν τους ασθενείς, οπότε αυτοί πέθαιναν μόνοι τους και αβοήθητοι και από την άλλη πολλοί από εκείνους που από φιλότιμο και μεγαλοψυχία αδιαφορώντας για τη ζωή τους , πλησίαζαν και βοηθούσαν τους αρρώστους για να τους θεραπεύσουν προσβάλλονταν από την ασθένεια και πέθαιναν σαν ήρωες(όπως και στις μέρες μας, έχουμε πολλά κρούσματα και νεκρούς, μεταξύ των ιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού).
Οι ίδιοι οι συγγενείς από το φόβο και το μέγεθος της συμφοράς δεν τελούσαν ούτε τους θρήνους των νεκρών.
Όσοι δε ξέφευγαν και θεραπεύονταν, χαίρονταν γιατί η αρρώστια δεν προσέβαλλε τον ίδιο άνθρωπο για δεύτερη φορά με θανατηφόρο τρόπο”
Παράγραφος 52:
” Την όλη κατάσταση, την χειροτέρευσε και η προσέλευση στην Αθήνα, πολλών ανθρώπων από την ύπαιθρο, με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού στην πόλη των Αθηνών και πολύς συνωστισμός στους δρόμους.
Και επειδή αυτοί οι οποίοι ήρθαν στην πόλη(ξένοι, μη Αθηναίοι-πιθανόν πρόσφυγες και μετανάστες εκείνης της εποχής),δεν είχαν δικά τους σπίτια , ζούσαν σε παραπήγματα πέθαιναν μέσα σε άθλιες συνθήκες, με αποτέλεσμα νεκροί και ετοιμοθάνατοι να είναι ο ένας επάνω στον άλλο μέσα στους δρόμους(εικόνα εγκατάλειψης και πλήρους αδιαφορίας, από συγγενείς, φίλους αλλά και από τ5ην Πολιτεία).
Παράγραφος 53:
”Η αρρώστια έφερε στο φως(εκτός από διάφορες μορφές παρανομίας ,όπως η αισχροκέρδεια),συμπεριφορές που έδειχναν μια τάση να χαρούν τη ζωή και τα υλικά αγαθά όσοι μπορούν περισσότερα, αλλά και γρηγορότερα, γιατί έβλεπαν πόσο απότομη είναι η μεταβολή τη τύχης και μπορούσαν από τη μια στιγμή στην άλλη να πεθάνουν, αφού εξ΄ άλλου η ασθένεια δεν έκανε διάκριση ανάμεσα σε πλούσιους ή φτωχούς με αποτέλεσμα το ευχάριστο και το κερδοφόρο, να το θεωρούν καλό και χρήσιμο, χωρίς να δίνουν σημασία ούτε και να προσπαθούν για κάτι ευγενικό και υψηλό, ούτε να φοβούνται και να σέβονται τους νόμους και τα θεία, θεωρώντας πως όλα αυτά είναι ανούσια και μάταια και πως σημασία έχει να απολαύσουν τη ζωή όσο γίνεται περισσότερο”.
Παράγραφος 54:
”Μέσα σε όλη αυτή τη συμφορά που τους βρήκε, οι Αθηναίοι θυμήθηκαν έναν παλιό στίχο που έλεγε, ότι θα έρθει μια μέρα ένας Δωρικός Πόλεμος και μαζί με αυτόν θα έρθει και ένας λοιμός, άλλοι ισχυρίζονταν πως ο στίχος μιλούσε για λιμό( με γιώτα) που σημαίνει πείνα, και άλλοι πως θα ήταν ο λοιμός, που σημαίνει ασθένεια, πανδημία που θα μεταδιδόταν από άνθρωπο σε άνθρωπο και τελικά βλέποντας και τα αποτελέσματα, επικράτησε σε όλους η άποψη ότι ο παλιός στίχος μιλούσε και εννοούσε λοιμό-πανδημία.
Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό θέλω να σας πω ότι η αρρώστια δεν επεκτάθηκε σε άλλα μέρη της χώρας αλλά χτύπησε κυρίως την Αθήνα .
Αυτά είναι τα γεγονότα και όσα αφορούν την επιδημία”.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Κλείνοντας την αναφορά μου στον σπουδαίο ιστορικό Θουκυδίδη και στο έργο του, όπου γράφει και περιγράφει σε οκτώ παραγράφους(48εως 54),για τον Λοιμό που εμφανίστηκε -εισαγόμενος, το 430 π.Χ. και χτύπησε την Αθήνα αποδεκατίζοντας τους Αθηναίους, θέλω να προβώ σε κάποιες επισημάνσεις, χωρίς να είμαι γιατρός και σε κάποιες ομοιότητες του λοιμού με την παρούσα επιδημία του Κορωνοϊού καθώς επίσης να υπογραμμίσω και ομοιότητες στη συμπεριφορά κοινωνιών και ανθρώπων κάθε εποχής, βγάζοντας εξ΄ όλων αυτών τα παρακάτω κοινά συμπεράσματα και κοινά στοιχεία, ότι:
1.Ο συνωστισμός αποτελεί αιτία μετάδοσης της ασθένειας.
2.Οσοι έχουν υποκείμενα νοσήματα ,έχουν υψηλό ποσοστό θνητότητας.
3.Ακόμη και οι υγιείς, από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό πεθαίνουν.
4.Οσοι έχουν νοσήσει , η πιθανότητα να ξανανοσήσουν είναι μικρή.
5.Παρατηρείται πτώση του ηθικού και παραίτηση στους ασθενείς.
6.Στα γηροκομεία πεθαίνουν αβοήθητοι πολλοί ηλικιωμένοι.
7. Φοβούνται οι υγιείς να πλησιάσουν ασθενείς, ακόμη και τους δικούς τους.
8.Η απομόνωση είναι τρόπος μείωσης μετάδοσης της νόσου.
9. Δεν εκτελούνται τα καθήκοντα εκ μέρους των συγγενών προς τους νεκρούς και πολλοί δεν μπορούν ή δεν θέλουν να τους αποχαιρετήσουν.
10. Παρατηρούνται συμπεριφορές αισχροκέρδειας, στις τιμές των αγαθών.
11. Δεν κάνει διάκριση η ασθένεια ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς .
12.Ειναι εισαγόμενη στην Ελλάδα από άλλες χώρες.
Τελικά έχει και τα θετικά της η απομόνωση.
Μένοντας σπίτι έχεις την ευκαιρία να θυμηθείς και να ξαναδιαβάσεις πράγματα και έτσι αποδεικνύεται πολύ σοφό το αρχαίο ρητό: ”ουδέν κακόν αμιγές καλού”
Γιάννης Σιδηρόπουλος