Με λαμπρότητα εορτάστηκε η επέτειος της Εθνικής παλιγγενεσίας της 25ης Μαρτίου 1821 στην Κατερίνη.
Κατά τις εκδηλώσεις του εορτασμού το πρωινό της 25ης στον Καθεδρικό Ιερό Ναό της Θείας Αναλήψεως τελέστηκε επίσημη Δοξολογία χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ.κ. Γεώργιου. Αμέσως μετά ακολούθησε ο πανηγυρικός της ημέρας που εκφώνησε μέσα στον Ιερό Ναό της Θείας Αναλήψεως ο Δρ. Μιχαήλ Φαργκάνης.
Πριν 1 χρόνο , τιμήσαμε σε όλη τη χώρα τα 200 χρόνια από την έναρξη της επανάστασης του λαού μας για την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς. Τα γεγονότα είναι γνωστά σε όλους μας. Για να μη σας κουράσω θα αρκεστώ σε μερικές σημαντικές , πιστεύω, επισημάνσεις.
Αδιάλειπτα λοιπόν, εδώ και 184 χρόνια , τιμούμε στις 25 Μαρτίου , μαζί με τη θρησκευτική εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, την έναρξη της εθνικής μας «παλιγεννεσίας» όπως συνηθίζουμε να λέμε. Αυτός όμως ο όρος που επικράτησε , και νομίζω πως πρέπει να αρχίσουμε να το διασαφηνίζουμε πλέον , δεν θεωρώ ότι ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα διότι , εισάγει μεν το νέο , αλλά υποκρύπτει τη διακοπή της συνέχειας.
Δεν συνέβη καμιά αναγέννηση του έθνους μας διότι δεν εξαφανίστηκε ποτέ και δεν έφυγε και ποτέ από αυτόν τον τόπο.
Από το 3000 πΧ σχεδόν , για 5000 χρόνια δηλαδή , είμαστε εδώ. Εχουμε γίνει ένα μ'αυτό τον τόπο. Εννοείται πως σε κρατική οντότητα , πριν το 21 , δεν συσταθήκαμε ποτέ , αλλά εκείνη την εποχή και κανένας άλλος λαός δεν είχε οριοθετήσει την ύπαρξή του , με συγκεκριμένα και αποκλειστικά εθνικά σύνορα. Ο κατάλληλος όρος θεωρώ ότι είναι : εθνεγερσία , δηλωτική της αιώνιας παρουσίας μας.
Ποτέ ο λαός μας δεν εγκατέλειψε τις εστίες των προγόνων του. Ούτε επί ρωμαϊκής κατοχής , γιατί όσο και να μας αρέσει το ότι οι Ρωμαίοι πολύ αργότερα εξελληνίστηκαν , πρέπει να ομολογήσουμε πως ήταν κατοχή. Ούτε και επί της βάρβαρης Οθωμανικής κατοχικής περιόδου. Απλά , οι πρόγονοί μας έκαναν αυτό που ήξεραν καλύτερα από τον καθένα. Αποσύρονταν στα βουνά , επιβίωναν με καθημερινό αγώνα και περίμεναν την κατάλληλη ώρα να χτυπήσουν , με τις λίγες δυνάμεις τους , τον εκάστοτε κατακτητή και να δηλώσουν με αιματηρό τρόπο την ταυτότητα του ιδιοκτήτη αυτής της χώρας.
Εχουμε απόλυτη συνέχεια από την εποχή που είμασταν μια μικρή αλλά δυνατή φυλή στις πλαγιές της Πίνδου. Απόλυτη συνέχεια και στην διάρκεια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας , η οποία κατέληξε να υιοθετήσει τον πολιτισμό μας, και μετά τις σταυροφορίες στην βάρβαρη Οθωμανοκρατία.
Αντιδράσεις στους εκάστοτε κατακτητές πάντα υπήρχαν. Ενας λαός με τον χαρακτήρα των ελλήνων, με ύψιστο πολιτισμό , με διαμορφωμένες αξίες και καθαρή σκέψη ήταν αδύνατο να μην αντιδρά στις επιθέσεις , τις επιδρομές και τις κατακτήσεις γιατί αυτές απειλούσαν όχι μόνο την ελευθερία του αλλά και αυτές τις θεμελιώδεις αξίες που προανέφερα.
Από τη ρωμαϊκή εποχή ακόμη, υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και μάλιστα στα προπύργια του ελληνισμού τις ορεινές περιοχές της Πελοποννήσου, της Στερεάς , του Ολύμπου . Και στην λεγόμενη βυζαντινή περίοδο , υπήρξαν συγκεκαλυμμένες αντιδράσεις ελλήνων απέναντι στην ρωμαϊκή , έστω και κατ'όνομα , εξουσία . Αυτά όλα ήταν δηλωτικά της ιδιότυπης εθνικής συνείδησης. Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά και έχουν συκοφαντηθεί κατά καιρούς από ιδεοληπτικούς και ημιμαθείς ιστορικούς που εξυπηρετούσαν ξένες προς την επιστήμη επιδιώξεις. Στη δε Οθωμανοκρατία , όταν κυρίως μέσα από την διαφορετική θρησκεία ήταν πιο ευδιάκριτη η εθνική ταυτότητα, μετά το 1600 , εκδηλώθηκαν ουκ ολίγα επαναστατικά κινήματα των ελλήνων.
Το κίνημα λοιπόν του 1821 ήταν φυσική συνέπεια αυτής της πολύχρονης συνέχειας. Διότι αυτή η αρχαία φυλή είχε αντέξει πολύ στην μακροχρόνια καταπίεση. Αλλά και διότι υπήρχαν παλιοί , όπως λέμε λογαριασμοί ,που έπρεπε να τακτοποιηθούν. Οι έλληνες δεν ηττήθηκαν ποτέ από τους Οθωμανούς διότι ποτέ δεν πολέμησαν εναντίον τους σαν έθνος , σε έναν , επιτρέψτε μου την έκφραση , κανονικό πόλεμο. Ως τμήμα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας , προδόθηκαν από ανίκανους διαχειριστές του θρόνου και υπέστησαν τις συνέπειες ανίερων και ταπεινωτικών συμφωνιών για τις οποίες δεν ρωτήθηκαν.
Και στη επόμενη φάση της υποδούλωσης , ώσπου να συνειδητοποιήσουν την εθνική τους ταυτότητα , το μόνο στήριγμα που τους απέμεινε ήταν η Ορθοδοξία και η Εκκλησία. Διότι ως εθνική οντότητα ή ως μειονότητα όπως λέμε σήμερα, δεν αναγνωρίζονταν. Ανήκαν μαζί με άλλες ορθόδοξες εθνικές μειονότητες στο Ρουμ-Μιλιέτ . Και στο μίγμα αυτό ,το μόνο δηλωτικό στοιχείο της ελληνικότητας ήταν η γλώσσα , που κι αυτήν ορίζονταν ως «ρωμέϊκα».
Απ'όλη αυτή την εργώδη αφάνεια ,αλλά όχι ανυπαρξία ,προέκυψαν τα συνταρακτικά γεγονότα των αρχών του 19ου αιώνα. Οι ζυμώσεις είχαν ξεκινήσει από την εποχή των σταυροφοριών, μετά το 1200. Γι αυτό ο δάσκαλός μου ο αείμνηστος καθηγητής Απόστολος Βακαλόπουλος , αφιέρωσε μεγάλο μέρος των ερευνών του στην ιστορία του Νέου ελληνισμού, όπως πολύ σωστά τιτλοφορεί τα βιβλία του.
Η σημερινή μέρα θα έπρεπε να λέγεται «μέρα των ασήμων ηρώων» , «μέρα των αγνώστων ανυπότακτων ελλήνων πολεμιστών». Γιατί αυτοί κράτησαν τόσους αιώνες την εθνική ταυτότητα , με οποιοδήποτε όνομα, απ'την εποχή ακόμη του παρηκμασμένου Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους.
Αυτοί που δεν άφησαν τη γλώσσα μας να αλλοτριωθεί ή να χαθεί , που δεν ξέχασαν την αρχαία ιστορία μας , που δεν υπέκυψαν στους θρησκευτικούς προσηλυτισμούς.
Κι όλη αυτή η εργώδης αφάνεια μετά από μεγάλες προσπάθειες ελλήνων διανοουμένων και εύπορων εμπόρων της Δύσης, τοπικών αγράμματων πολεμαρχών και αδίστακτων ελλήνων πειρατών , εκτονώθηκε στο κίνημα του '21. Αυτό το προϋπάρχον υπόβαθρο που ανέφερα παραπάνω , φάνηκε από την ταχύτητα, τη διασπορά αλλά και την αγριότητα των επιθέσεων στους Οθωμανικούς θύλακες της νότιας Ελλάδας.
Αν συνεπώς δεν υπήρχε συνέχεια και η ιστορία ήταν χωρισμένη σε χρονικές περιόδους ,όπως κατά σύμβασιν βέβαια τη χωρίζουμε , κανένα κίνημα δεν θα είχε επιτυχία διότι θα εξελίσσονταν σε κίνημα ταξικό ή θρησκευτικό ή οτιδήποτε άλλο. Ηταν κίνημα – επανάσταση των εναπομεινάντων ελλήνων και ως τέτοια οφείλει να μείνει στην ιστορία. Ετσι οφείλουμε να την θυμόμαστε , ως επανάσταση όλων των ελλήνων που ξαναβρήκαν την ταυτότητά τους.
Και εδώ πρέπει να κάνουμε μια ακόμη επισήμανση . Η προσπάθεια αυτή μπορεί να φαινόταν αρχικά απέλπιδα, καταδικασμένη. «Ίσως εκεί που κάποιος αντιστέκεται χωρίς ελπίδα, ίσως εκεί να αρχίζει η ανθρώπινη ιστορία κι η ομορφιά του ανθρώπου» μας λέει ο Γιάννης Ρίτσος.
Η επανάσταση στηρίχθηκε σε λίγους. Σύμφωνα με υπολογισμούς ειδικευμένων ιστορικών , στο ξεκίνημά της , οι πρώτοι πολεμιστές δεν θα πρέπει να ξεπερνούσαν τους 5000. Η ανταπόκριση στην αρχή ήταν μικρή και η απελπισία των αρχηγών μεγάλη. Δεν ήταν τυχαίο που ο Κάλβος λίγο μετά το ‘21 έγραψε στην 4η Ωδή «Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται , ζυγόν δουλείας ας έχωσι·»
Ούτε ήταν άστοχη τελικά η ανακοίνωση του Κολοκοτρώνη το 1827 : «δώστε μου τα προσκυνοχάρτια του Ιμπραήμ , να σας δώσω του Εθνους (του έθνους λέει και το τονίζει με πλήρη συνείδηση) Οποιο χωριό δεν γυρίσει στο έθνος , θα το αφανίσω από προσώπου γης, από τη μια θα βγαίνουν οι εχθροί κι από την άλλη θα μπαίνω εγώ, πέτρα πάνω στην πέτρα δεν θα αφήσω , φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»
Βλέπουμε στα λόγια τους την αυστηρότητα του απόλυτου. Ούτε εξηγήσεις , ούτε θολές ερμηνείες , ούτε φλυαρίες. Απόλυτη υποταγή στην ανάγκη. Η είσαι μαζί μας ή δεν είσαι έλληνας . Δεν υπήρχε περιθώριο για δεύτερες ή τρίτες σκέψεις . Ισως είναι το μόνο καλό που έχει ένας πόλεμος . Φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με την αλήθεια. Και αναγκάζει ό,τι και όποιον μέτριο να κρυφτεί. Το έθνος , λέει ο Σολωμός, πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές.
Φαίνεται ότι πολλοί είχαν δειλιάσει αν και αρκετοί από αυτούς παρασύρθηκαν και μπήκαν στον αγώνα. Δεν είναι κι εύκολο. Δεν μπορούμε να τους κρίνουμε διότι δεν ήρθαμε στην θέση τους . Ολικός πόλεμος γινόταν. Δεν υπήρχαν κανόνες. Η ήττα ισοδυναμούσε με αφανισμό.
Θα ασχοληθούμε όμως μόνο με αυτούς που πήραν την απόφαση και προχώρησαν. Γιατί δεν γίνεται αλλιώς.
«Ποιεύσι γων τα αν ο Νόμος ανώγη· ανώγει δε τούτο αιεί, ουκ εών φεύγειν ουδέν πλήθος ανθρώπων εκ μάχης, αλλά μένοντας εν τη τάξι , επικρατέειν ή απόλλυσθαι” μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος και μας το θυμίζει με το έμβλημά της η 5η Ταξιαρχία πεζικού. Όπως και στους Περσικούς πολέμους το 500 πΧ. Και τότε όπως και το ‘21 ενεργοποιήθηκε η συλλογική μνήμη η συλλογική αλήθεια και καθορίστηκε η εθνική ταυτότητα : «όμαιμόν τε και ομόγλωσσον» Όπως στην ίδρυση των ελληνικών βασιλείων του Πόντου, της Ηπείρου και του Μυστρά. Το 500 πΧ μπήκε φρένο στην εξάπλωση της απολυταρχίας και του σκοταδισμού. Το ‘21 σταμάτησε με σκληρότητα και απόλυτο τρόπο , μια μακρά περίοδς με τα ίδια στοιχεία και επαναπροσδιορίστηκαν η ταυτότητα και οι βασικές ελληνικές αξίες. Είναι τρεις από τις πλέον χαρακτηριστικές στιγμές στην ιστορία μας που υποδηλώνουν τη συνεχή , αδιάκοπη και ενεργή παρουσία του λαού μας στην πρώτη γραμμή του ιστορικού γίγνεσθαι.
Δυστυχώς , για να περάσουμε όπως οφείλουμε στο κατά χρόνον , παρόν, η περιρρέουσα ευρωπαϊκή πραγματικότητα , με όσα ξεκίνησαν πριν λίγο καιρό στην Ουκρανία, δεν μας επιτρέπει να εφησυχάζουμε. Παρακολουθούμε , ευτυχώς ακόμη αμέτοχοι , να εξελίσσεται δίπλα μας ένας πόλεμος με κύριο θύμα τους αμάχους. Δεν είναι της ώρας οι γεωπολιτικές αναλύσεις και η αναφορά σε αίτια και ευθύνες.
Αυτό που κάνει εντύπωση , φαντάζομαι όχι μόνο σε μένα , είναι το σθένος και η θέληση των αμυνομένων να υπερασπιστούν την πατρίδα τους. Μέσα σε λίγες μέρες , γκρέμισαν με τον αγώνα τους όλες τις ανέξοδες , επιπόλαιες , ανιστόρητες και ύποπτες θεωρίες που είχαν αρχίσει να επικρατούν στην ευρωπαϊκή κοινωνία , με σκοπό τον εκφυλισμό και την εξαφάνιση συγκεκριμένων πανάρχαιων εννοιών και αξιών της ανθρώπινης κοινωνίας. Εννοιες όπως η προσωπική αξιοπρέπεια , η αντίληψη περί ατομικής ελευθερίας και δημοκρατίας , η αγάπη προς την πατρίδα του που δικαιούται να έχει ο κάθε άνθρωπος, ο σεβασμός στη θρησκευτική του παράδοση και την ιστορία του , τη γλώσσα των πατέρων του αλλά και η προστασία της οικογένειάς του , με όποια μορφή έχει αυτή.
Δεν με απασχολούν οι ηγεσίες των εμπλεκομένων στον πόλεμο. Βλέπω στις ειδήσεις Ουκρανούς να μεταφέρουν τις οικογένειές τους σε ασφαλή σημεία, ή στα σύνορα και αυτοί να επιστρέφουν στο μέτωπο. Τι ξεκάθαρο παράδειγμα για όλους μας. Βλέπω όμως και έναν υπέροχο ελληνικό λαό να συγκεντρώνει τρόφιμα για τους πληττόμενους και να υποδέχεται με εγκαρδιότητα οικογένειες αμάχων. Από πού άραγε ορμώμενοι οι έλληνες συμπεριφέρονται έτσι ; Μα ακριβώς εμπνεόμενοι , ίσως υποσυνείδητα, από τις ίδιες αξίες από τις οποίες εμπνεύστηκαν οι έλληνες τις φοβερές πράξεις του ‘21.
Με αυτές τις επισημάνσεις θα κλείσω με την ευχή και ελπίδα να κρατήσουμε από τη σημερινή επετειακή μνήμη την ανάγκη διατήρησης , με κάθε τίμημα , όλων αυτών των θεμελιωδών αξιών που μας διατήρησαν παρόντες και πρωταγωνιστές , σε όλους τους δίκαιους αγώνες στην ιστορία και θα μας στηρίξουν και πάλι στα δύσκολα χρόνια που φαίνεται να έρχονται.
Αιωνία η μνήμη των «αγωνισσαμένων και ευκλεώς πεσόντων» Eλλήνων της Eπανάστασης !
Χρόνια πολλά Ελληνες !»