Γράφει ο Ιωάννης Νικ. Μελέτης
Επειδή μέχρι σήμερα πολλά λέγονται και γράφονται για την υπόθεση των δύο στρατιωτικών μας και κατά πόσο είναι υπόθεσης και της ΕΕ, ίσως μας διαφωτίσει μια ιστορική αναδρομή στις συμμαχίες στις οποίες είναι μέλος η χώρα μας και στις υποχρεώσεις και στις αρμοδιότητες που έχουν τα κράτη –μέλη των οργανισμών αυτών.
Η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων) το 1981 και της Ευρωζώνης το 2001. Είναι μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952 και ιδρυτικό μέλος του ΟΗΕ (1945). Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) αποτελεί μια οικονομική και πολιτική ένωση είκοσι οκτώ ευρωπαϊκών κρατών. Έχει δημιουργήσει μια εσωτερική αγορά με ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων, διαθέτει κοινή αγροτική και αλιευτική πολιτική, κοινή εμπορική πολιτική προς τις τρίτες χώρες, όπως επίσης και περιφερειακή πολιτική για την υποστήριξη των φτωχότερων περιφερειών της. Επιδιώκει να αποτελέσει ένα Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης, μέσα στον οποίο τα κράτη μέλη της συνεργάζονται στενά σχετικά με τις γενικές πολιτικές, τους ελέγχους στα σύνορα (εσωτερικά και εξωτερικά), το άσυλο, τη μετανάστευση, τη δικαστική συνεργασία σε αστικές και ποινικές υποθέσεις και την αστυνομική συνεργασία. Επίσης προωθεί μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, προς το παρόν σε διακυβερνητικό επίπεδο.
Τόσο η ΕΕ όσο και οι προκάτοχοί της, δεν σχεδιάσθηκαν ώστε να αποτελέσουν κάποιο είδος στρατιωτικής συμμαχίας. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), η εδαφική υπεράσπιση της ΕΕ είχε ανατεθεί στο ΝΑΤΟ.[18]
Ωστόσο, μετά τον πόλεμο στο Κόσοβο το 1999, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι η η Ένωση θα πρέπει να έχει την ικανότητα αυτόνομης δράσης έτσι ώστε να ανταποκρίνεται κατάλληλα σε διεθνείς κρίσεις, χωρίς να προκαταλαμβάνεται από τις αποφάσεις του ΝΑΤΟ. Έτσι, ξεκίνησαν να λαμβάνονται πρωτοβουλίες με σκοπό την αύξηση της στρατιωτικής ικανότητας της ΕΕ, με απώτερο σκοπό την σύσταση ολοκληρωμένης στρατιωτικής δύναμης έτσι ώστε να διασφαλίζεται η εδαφική της ακεραιότητα ενάντια σε εξωτερικούς κινδύνους περνώντας παράλληλα και ένα μήνυμα ότι δε πρόκειται να ξεσπάσει ποτέ ξανά πόλεμος μεταξύ των χωρών της Ένωσης.
Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας
Στα πλαίσια της γενικότερης εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων και οι σχέσεις της με τις γείτονες χώρες (δηλαδή με αυτές που έχει χερσαία ή θαλάσσια σύνορα), οι οποίες είτε αποτελούν εν δυνάμει υποψήφιες προς ένταξη είτε απολαμβάνουν προνόμια που τις καθιστούν μέλη ως έναν βαθμό. Η ΕΕ έχει ως στόχο την διεύρυνση των στενών της σχέσεων με τις χώρες αυτές μέσω της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ). Η ΕΠΓ καθορίζει τον πολιτικό συντονισμό και προάγει τη βαθύτερη οικονομική ολοκλήρωση με τα συμβεβλημένα κράτη, βάσει αμοιβαίων δεσμεύσεων που πηγάζουν από τις γενικές αξίες της ΕΕ. Η ΕΠΓ παραμένει διαχωρισμένη από τη διαδικασία της διεύρυνσης, αν και δεν προδικάζει τον τρόπο με τον οποίο ενδέχεται να αναπτυχθούν στο μέλλον οι σχέσεις της ΕΕ με τους γείτονές της. Η ΕΠΓ μπορεί να ερμηνευθεί και ως φιλοδοξία της ΕΕ για την επέκταση των συνόρων της στο άμεσο μέλλον. Συμπληρωματικά μέσα αλληλεπίδρασης της ΕΕ με τις γειτονικές της χώρες μέσα στα πλαίσια της ΕΠΓ, είναι η Μεσογειακή Ένωση (η οποία απαρτίζεται από τις χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο θάλασσα) και η Ανατολική Εταιρική Σχέση (η οποία περιλαμβάνει χώρες της πρώην ΕΣΣΔ).
Μια αντικειμενική και ψύχραιμη ιστορική θεώρηση θα οδηγούσε πιθανότατα στο συμπέρασμα ότι κάναμε για πολλά χρόνια το λάθος να θεωρήσουμε το ΝΑΤΟ υπεύθυνο για τη μη-αντίδρασή του στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την υιοθέτηση ουδέτερης στάσης στα ζητήματα τριβής ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία (το συμπέρασμα περί μη-ευθύνης δεν ισχύει υποχρεωτικά και για συγκεκριμένα κράτη-μέλη). Ωστόσο, εκ φύσεως και καταστατικού το ΝΑΤΟ δεν είχε και δεν έχει τη δυνατότητα οποιασδήποτε θεσμικής παρέμβασης σε διαφωνίες μεταξύ χωρών-μελών του. Η ενόχλησή μας μάς οδήγησε στο να μην εκμεταλλευθούμε στο μέγιστο βαθμό αυτό που το ΝΑΤΟ μπορεί να προσφέρει: την εκπαίδευση των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων και τη μεταβίβαση τεχνογνωσίας όσον αφορά στα επιχειρησιακά δόγματα και τη δομή και οργάνωση των ενόπλων δυνάμεων.
ΠΟΙΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΩΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΝΑΤΟ?
· Σε πολιτικό επίπεδο, σε μια εποχή όπου δεν αποκλείονται αλλαγές ακόμη και στον πολιτικό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, η Ελλάδα πρέπει να κάθεται σε όσο το δυνατόν περισσότερα «τραπέζια λήψης αποφάσεων», με δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής (αξιοποιώντας τη γεωγραφική θέση και γεωστρατηγική σημασία, καθώς και τις προσφερόμενες στρατιωτικές εγκαταστάσεις). Εξάλλου, το ΝΑΤΟ μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο διαχείρισης κρίσεων στη νότια γειτονιά της χώρας μας, σε περίπτωση που η κατάσταση εξελιχθεί με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο.
· Να είναι σε θέση να εξισορροπεί τη θέση της Τουρκίας εντός της Συμμαχίας .
· Μέσω της εποικοδομητικής στάσης σε διάφορα ζητήματα που δεν άπτονται άμεσα των εθνικών της συμφερόντων, να συγκεντρώνει διπλωματικό κεφάλαιο το οποίο θα εξαργυρωθεί την κατάλληλη στιγμή σε θέματα υψηλής σπουδαιότητας για την Ελλάδα
· Να διατηρεί ένα βαθμό επιρροής στη διαδικασία διεύρυνσης της Συμμαχίας με τρόπο που να βοηθά τη διαχείριση εθνικών ζητημάτων υψηλής σπουδαιότητας
· Να εκμεταλλευτεί τις καλές σχέσεις της με τη Ρωσία και, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες, να συμβάλλει –ενδεχομένως σε συνεργασία με άλλα ομοίως σκεπτόμενα κράτη-μέλη- στην οικοδόμηση μιας αμοιβαία επωφελούς στρατηγικής σχέσης μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας
· Σε στρατιωτικό επίπεδο, να είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί στο βέλτιστο βαθμό την όποια δυνατότητα προσφέρει το ΝΑΤΟ σε θέματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης στελεχών, απόκτησης τεχνογνωσίας σε ζητήματα επιχειρησιακών δογμάτων και οργανωτικών εξελίξεων, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Έξυπνης Άμυνας (Smart Defence)
· Να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες, να αποκτήσει τεχνογνωσία στον εξαιρετικά κρίσιμο τομέα του κυβερνοπολέμου, καθώς και στην αντιμετώπιση κάθε είδους τρομοκρατικών και εξτρεμιστικών ομάδων
· Παρά τη γενικότερη οικονομική δυσπραγία που πλήττει τόσο το ΝΑΤΟ, όσο και τα περισσότερα κράτη-μέλη, να είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία συμμαχικής χρηματοδότησης στρατιωτικών υποδομών και δραστηριοτήτων ή τη δωρεάν απόκτηση αξιόμαχου στρατιωτικού εξοπλισμού.
Ύστερα από τα παραπάνω δεν νομίζω να χρειάζεται να πω αν είναι ή δεν είναι υπόθεση και της ΕΕ και του ΝΑΤΟ η υπόθεση των δύο στρατιωτικών μας. Ο καθένας μας μπορεί να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματά του.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΙΚ. ΜΕΛΕΤΗΣ
ΜΕΛΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΝΔ
ΜΕΛΟΣ ΤΟΜΕΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ –ΘΡΑΚΗΣ ΝΔ
ΜΕΛΟΣ ΤΟΜΕΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΔ
ΜΕΛΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΝΔ
ΜΕΛΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΝΔ