Η πρώτη φάση της μελέτης διερεύνησης της προοπτικής, των δυνατοτήτων και των τρόπων αξιοποίησης του Ολύμπου σε αναπτυξιακή κατεύθυνση ολοκληρώθηκε και χθες, Τρίτη 6 Ιουνίου, σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στην Π.Ε. Πιερίας, μεταξύ του Πρόεδρου του Επιμελητηρίου Πιερίας Ηλία Χατζηχριστοδούλου και της Αντιπεριφερειάρχη Πιερίας Σοφίας Μαυρίδου, υπήρξε γόνιμη ανταλλαγή απόψεων, η οποία οδήγησε στον προγραμματισμό των επόμενων ενεργειών για την επιτυχή έκβαση ενός όντως μεγαλεπήβολου αλλά και συγχρόνως απαραίτητου έργου για την ανάπτυξη της Πιερίας.
Η Α’ φάση της Μελέτης για την Αειφόρο Ανάπτυξη του Ολύμπου καταλήγει στα εξής συμπεράσματα: στα δυνατά σημεία συμπεριλαμβάνονται το ισχυρό προφίλ της αγροτικής και αλιευτικής παραγωγής, το καλό επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, ο ικανός αριθμός αξιόλογων γεωργικών προϊόντων, το καλό επίπεδο συνεργασιών στον πρωτογενή τομέα παραγωγής και στα επιτυχημένα οργανωτικά σχήματα στο χώρο της εμπορίας των προϊόντων.
Στον αντίποδα, στα αδύνατα σημεία συμπεριλαμβάνονται τα διαρθρωτικά προβλήματα στον πρωτογενή τομέα (πολυτεμαχισμός γης), τα συστήματα παραγωγής κατά βάση έντασης εργασίας (καπνός, ακτινίδιο, κτηνοτροφία) όπου περιορίζει την ανάπτυξη δραστηριοτήτων μέσα στην ίδια εκμετάλλευση, ενώ σημαντικό μέρος των καλλιεργειών και των εκμεταλλεύσεων εξαρτάται από τις γεωργικές επιδοτήσεις με εξαίρεση το ακτινίδιο και την κτηνοτροφία. Επίσης, εντοπίζεται μη επαρκής λειτουργική σύνδεση των παράλιων περιοχών με τις ορεινές.
Οι 5 στρατηγικοί στόχοι
Το σχέδιο αξιοποίησης για την αειφόρο ανάπτυξη του Ολύμπου περιλαμβάνει πέντε στρατηγικούς στόχους:
1.Στροφή της αγροτικής παραγωγής και του συνόλου του αγροδιατροφικού τομέα σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο το οποίο θα περιλαμβάνει τη γεωργία – κτηνοτροφία, την αλιεία, τη βελτίωση διαχείρισης των δασών
2.Παραγωγική ανασυγκρότηση του δευτερογενή τομέα με επενδύσεις στη μεταποίηση προϊόντων τοπικής παραγωγής, επενδύσεις στην ποτοποιία, ψηφιοποίηση επιχειρησιακού περιβάλλοντος των επιχειρήσεων, επενδύσεις στον κλάδο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού κτλ.
3.Απεξάρτηση του τουρισμού από τη διεθνή συγκυρία με επικέντρωση σε υψηλής ποιότητας ζήτηση, διεύρυνση προϊόντος, άμβλυνση εποχικότητας, σύνδεση τουριστικής βιομηχανίας, πολιτισμού και εναλλακτικού τουρισμού, ανάδειξη νέων μορφών τουρισμού, αναβάθμιση τουριστικών καταλυμάτων, προβολή – προώθηση τουριστικό – πολιτιστικών πακέτων κτλ.
4.Ενδυνάμωση του τοπικού κοινωνικού ιστού – Προώθηση της κοινωνικής συνοχής με υποδομές και εξοπλισμό για πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, δομών Κοινωνικής Πρόνοιας, αναβάθμιση σχολικών κτηριακών υποδομών και εξοπλισμού, στήριξη ατόμων που αναζητούν εργασία, ψηφιακή υποδομή, αγροτικά εργαστήρια, εξασφάλιση προσπελάσιμων και καινοτόμων υπηρεσιών για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας κτλ.
5.Βελτίωση ποιότητας ζωής τοπικού πληθυσμού με ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτηρίων τοπικής αρμοδιότητας, προστασία ακτών και λιμένων, βιώσιμη διαχείριση του νερού, ενίσχυση έργων υποδομών μικρής κλίμακας και ενίσχυση υπηρεσιών και υποδομών αναψυχής.
Αναβάθμιση καταφυγίων – Προσβασιμότητα/Οδικό δίκτυο
Στο σχέδιο αξιοποίησης της Α’ φάσης της μελέτης για την αειφόρο ανάπτυξη του Ολύμπου περιλαμβάνεται και η αναβάθμιση των καταφυγίων, φυλασσόμενων και μη.
Για παράδειγμα, προβλέπεται η αντικατάσταση των υφιστάμενων απορροφητικών βόθρων με μικρούς βιολογικούς στα καταφύγια «Γ. Αποστολίδης», «Χρ. Κάκκαλος», «Πετρόστρουγκας», «Κορομηλιάς – Δίου» και «Σταυρού». Η αναβάθμιση των τουαλετών στο «Γ. Αποστολίδης», η ενεργειακή αναβάθμιση με εγκατάσταση Φ/Β πάνελ στο έδαφος σε μη δασωμένη έκταση κοντά στο καταφύγιο «Σπ. Αγαπητός», ο καθαρισμός των πηγών Στράγγο και Ορλιά και η αναβάθμιση των σωληνώσεων και συστημάτων αντλιών στα καταφύγια Πετρόστρουγκα, Κορομηλιάς – Δίου, προσθήκη και αναβάθμιση του προαύλιου χώρου στο «Χρ. Κάκκαλος», η ενεργειακή αναβάθμιση με συνδυασμένο σύστημα Φ/Β και Α/Γ στο «Σταυρό», κατασκευή επιπλέον δεξαμενών για την εξασφάλιση επάρκειας υδροδότησης σ’ όλα τα φυλασσόμενα καταφύγια κτλ.
Σ’ ότι αφορά την προσβασιμότητα και το οδικό δίκτυο προβλέπεται διάνοιξη/βελτίωση των δασικών δρόμων αντιπυρικής προστασίας, κατάργηση της κυκλοφορίας ΙΧ οχημάτων (με εξαίρεση για εργαζομένους στις τουριστικές υποδομές εντός του Εθνικού Πάρκου Ολύμπου) και αντικατάσταση των μέσων κυκλοφορίας με ηλεκτροκίνητα μικρά λεωφορεία τύπου Zermatt.
Σχετικά με τους σταθμούς ελέγχου εισόδου, ο 1ος θα είναι στη θέση του παρόντος φυλακίου της ΜΔΕΠΟ, ο 2ος στη θέση του παρόντος φυλακίου στο Φαράγγι του Ενιπέα, ο 3ος στο δρόμο Καλύβια Κοκκινοπλού – καταφύγιο Χρηστάκη ενώ θα είναι υποχρεωτική η ασφάλιση των εισερχόμενων ορειβατών και πεζοπόρων όπως υποχρεωτική θα είναι και η συνοδεία από πιστοποιημένους οδηγούς βουνού.
Μεταποίηση προϊόντων ορεινής παραγωγής, τουριστικές μονάδες και πάρκα/μουσεία
Προβλέπονται σφαγείο και μικρή μονάδα επεξεργασίας, τυποποίησης, συσκευασίας κρέατος τοπικής εκτροφής στη περιοχή μεταξύ Βροντούς και Αγ. Σπυρίδωνα. Επίσης, στην ίδια περιοχή μικρή μονάδα συσκευασίας αυγών ορνίθων τοπικής εκτροφής.
Μονάδα καινοτομικής αξιοποίησης προϊόντων υλοτομίας στο παλιό εργοστάσιο ξυλείας στο Δασονομείο Λιτοχώρου, μονάδα παραγωγής και τυποποίησης μελιού τοπικής βιολογικής μελισσοκομίας στη Ζώνη Γ, μονάδα επεξεργασίας αρωματικών φυτών για την παραγωγή αιθέριων ελαίων επίσης στη Ζώνη Γ.
Σχετικά με την πρόβλεψη για τουριστικές μονάδες, στο σχέδιο αξιοποίησης προβλέπεται resort τουλάχιστον 4 αστέρων στο εγκαταλειμμένο θεραπευτήριο Πέτρας (ανήκει στη Μητρόπολη Κίτρους Πιερίας και οποιαδήποτε παρέμβαση προϋποθέτει τη συναίνεση της Μητρόπολης). Επίσης, κάμπινγκ τουλάχιστον 3 αστέρων στη Ζώνη Δ, τύπου Glamping, δηλαδή καταλύματα που προσομοιάζουν στο κάμπινγκ αλλά με τις παροχές και τις υπηρεσίες ενός ξενοδοχείου.
Στο σχέδιο αξιοποίησης περιλαμβάνεται μουσείο φυσικής ιστορίας στη θέση Πριόνια (Ζώνη Β), θεματικό πάρκο – βοτανικός κήπος με θέμα τη χλωρίδα και πανίδα του Ολύμπου και έμφαση στα ενδημικά είδη, θεματικό πάρκο με θέμα το δωδεκάθεο και τη Μυθολογία στη Ζώνη Γ (εφόσον επιτραπεί στο Σχέδιο Διαχείρισης).
Ποδηλατόδρομοι και τελεφερίκ
Προβλέπεται δίκτυο διαδρομών mountain bike στη βόρεια πλευρά του Ολύμπου με αφετηρία το χωριό Πέτρα. Κατασκευή διπλής διαδρομής bike and hike σύνδεσης παραλιακού μετώπου με Όλυμπο, από παραλιακό μέτωπο προς Λιτόχωρο με εκκίνηση την Πλάκα με μικρά αναψυκτήρια στο μέσο της διαδρομής. Κατασκευή διπλής διαδρομής bike and hike σύνδεσης παραλιακού μετώπου με Όλυμπο, από παραλιακό μέτωπο προς Δίον με εκκίνηση το Λιμάνι της Γρίτσας με μικρά αναψυκτήρια στο μέσο της διαδρομής. Κατασκευή ποδηλατικής διαδρομής διάνυσης παραλιακού μετώπου με μικρά αναψυκτήρια. Συντήρηση υφιστάμενων αναψυκτηρίων στα φυλάκια ΜΔΕΠΟ Βροντούς, Μύλοι και Πριόνια.
Όσο για το τελεφερίκ, σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ (2016/424) σχετικά με τις εγκαταστάσεις με συρματόσχοινα, προβλέπεται αμιγώς τουριστικού σκοπού από αφετηρία του μονοπατιού Γκόλνα – Λιβαδάκι μέχρι την κορυφή Γκόλνα (Ζώνη Γ) με μήκος διαδρομής 1.100 μέτρων και υψομετρικής διαφοράς 500 μ.
Η δυναμικότητα του τελεφερίκ εκτιμάται σε 400 άτομα/ώρα με δυο βαγόνια και περίπου 35 άτομα/βαγόνι. Διαμόρφωση πάρκινγκ στην αφετηρία του μονοπατιού Γκόλνα – Λιβαδάκι. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι επισκέπτες του τελεφερίκ θα μπορούν να πεζοπορήσουν μέχρι το νεόκτιστο καταφύγιο στο Λιβαδάκι ή να χρησιμοποιήσουν τα ποδήλατά τους σε ειδικά διαμορφωμένη πίστα για κατάβαση μέχρι το Λιτόχωρο.
Σε δημοτικές εκτάσεις στους πρόποδες του Ολύμπου προβλέπονται αερολέσχη – ελικοδρόμιο, πίστα μότο κρος, πίστα mountain bike ολυμπιακών προδιαγραφών. Επίσης, κέντρο περίθαλψης άγριων ζώων στο Λιτόχωρο, χώροι προβολής του θαλάσσιου περιβάλλοντος και οικοσυστημάτων στο Ναυτικό Μουσείο στο Λιτόχωρο, κέντρο λήψης real time εικόνων από σημεία ενδιαφέροντος του Ολύμπου, συντήρηση, βελτίωση, ανάδειξη και αποκατάσταση υφιστάμενων κτιρίων και έργων της ιεράς μονής Αγ. Διονυσίου.
Ευκαιρίες και απειλές
Τα κύρια συμπεράσματα της Α’ φάσης της Μελέτης για την Αειφόρο Ανάπτυξη του Ολύμπου εντοπίζει ευκαιρίες αλλά και απειλές. Στις ευκαιρίες συμπεριλαμβάνονται τα χρηματοοικονομικά μέσα και υποστήριξη για την επιχειρηματικότητα, χρηματοδοτικές δυνατότητες για επενδύσεις από Ευρωπαϊκά προγράμματα, μεταφορά τεχνογνωσίας και επιχειρηματικά δίκτυα και συνεργασία μέσω των διασυνοριακών προγραμμάτων της ΕΕ, η αξιοποίηση του τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού ιδρύματος της Κατερίνης για σύνδεση της έρευνας με την αγροτική παραγωγή, η αναβάθμιση του προϊόντος των κέντρων εστίασης με στροφή στο παραδοσιακό προϊόν, η σύνδεση της αλιευτικής δραστηριότητας και παραγωγής με τις επιχειρήσεις τουριστικού κλάδου, η περαιτέρω διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τομέα (αύξηση παραγωγής βιολογικών προϊόντων, τυποποίηση προϊόντων κτηνοτροφίας κτλ.).
Στις απειλές προκύπτουν οι φυγόκεντρες τάσεις του πληθυσμού της υπαίθρου, λόγω της εντεινόμενης πολικότητας της Κατερίνης και της Θεσσαλονίκης, η γήρανση του παραγωγικού ανθρώπινου δυναμικού, η επιδείνωση των συνθηκών αγοράς για τις τοπικές παραδοσιακές επιχειρήσεις λόγω του ανταγωνισμού από τις Ευρωπαϊκές εταιρίες, η περαιτέρω επιδείνωση του κοινωνικού – οικονομικού περιβάλλοντος λόγω παρατεταμένες διάρκειας των διάφορων φαινομένων (οικονομική κρίση, υγειονομική, πολεμική).
Παλιά μοντέλα ανάπτυξης και νέες κατευθύνσεις
Κάθε χρόνο η ανθρωπότητα καταναλώνει 1,4 φορές τους πόρους που διαθέτει ο πλανήτης. Το μοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού είχε αρνητικές επιπτώσεις στον κλάδο ενώ σύμφωνα με μελέτες οι αφίξεις στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας μειώθηκαν κατά 49,4%, οι διανυκτερεύσεις κατά 59% και η δυναμικότητα των κάμπινγκ σε κλίνες στην Πιερία κατά 77,8%.
Αναγκαία είναι η στροφή σε νέες κατευθύνσεις και πολιτικές όπως, μεταξύ άλλων, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ με ορίζοντα το 2024, η νέα Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) – Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2021 – 2027, «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο», η πολιτική συνοχής στις Ορεινές Περιοχές της ΕΕ και μέτρα για την ανάπτυξή τους, η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη για τη Γεωργική Καινοτομία, το Στρατηγικό Σχέδιο Ορεινότητας, οι δράσεις προτεραιότητας 2021-2027 για το Δίκτυο Natura 2000, η Εθνική Στρατηγική για την Κλιματική Αλλαγή, για τη Βιοποικιλότητα, για την Κυκλική Οικονομία, το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο της ΠΚΜ, ο χαρακτηρισμός του όρους Ολύμπου ως Εθνικό Πάρκο κτλ.
Θεμελιώδης προτεραιότητες είναι:
α.η βιωσιμότητα των φυσικών πόρων, του περιβάλλοντος, των τοπικών οικοσυστημάτων
β.τα ‘έξυπνα’ συστήματα
γ. οι συνεργασίες και η ανάπτυξη των Δικτύων
δ. η διαρκής βελτίωση των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.
Ο ρόλος της βιοοικονομίας
Η βιοοικονομία αποτελεί βασικό μοχλό για την τόνωση της ανάπτυξης στις αγροτικές και παράκτιες περιοχές. Είναι ένας από τους σημαντικότερους και μεγαλύτερους τομείς της ΕΕ περιλαμβάνει τη γεωργία, τη δασοκομία, την αλιεία, τα τρόφιμα, τη βιοενέργεια και τα προϊόντα βιολογικής προέλευσης, έχει ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου 2 τρις ευρώ και προσφέρει απασχόληση σε περίπου 18 εκατ. εργαζόμενους. Στην Ελλάδα το νέο στρατηγικό σχέδιο για την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ των μικρών τοπικών επιχειρήσεων με σκοπό τη διοργάνωση κοινών μεθόδων εργασίας, κοινή χρήση εγκαταστάσεων, ανάπτυξη και εμπορία κοινών προϊόντων.
Στο δε σχέδιο αξιοποίησης και τις αλυσίδες αξίας συμπεριλαμβάνονται η ήπια περιπέτεια, η σκληρή περιπέτεια (ορειβασία, πολυήμερες πεζοπορίες κτλ.), εκπαιδευτικές δραστηριότητες (τοπική πανίδα, χλωρίδα, ιστορία, αρχαιολογία).