Γιατί ο κορονοϊός σκότωσε τις ΗΠΑ

Και επισήμως πλέον οι ΗΠΑ καταγράφουν μια νέα «μαύρη πρωτιά»: του ενός εκατομμυρίου θανάτων από την Covid-19.

Εικάζεται ότι το τραγικό αυτό ορόσημο μπορεί να έχει ξεπεραστεί αρκετά νωρίτερα, ημέρες ή και εβδομάδες, λαμβανομένης υπόψη της τελευταίας έκθεσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι ο πραγματικός αριθμός των νεκρών από κοροναϊό παγκοσμίως είναι σχεδόν τριπλάσιος από τον επίσημα καταγεγραμμένο, φτάνοντας έτσι περίπου τα 15 εκατομμύρια.

Ειδικοί ανατρέχουν στα έως τώρα δεδομένα, σε μια προσπάθεια καλύτερης αποτύπωσης και κατανόησης της εξέλιξης της πανδημίας στις ΗΠΑ και πώς μια προηγμένη χώρα όπως αυτή έφτασε να θρηνεί τους περισσότερους νεκρούς στο κόσμο.

Καθώς δε η πανδημία δεν έχει ακόμη τελειώσει και η απειλή της COVID-19 παραμένει υπαρκτή μέσα από νέες παραλλαγές του ιού, η ανάλυση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί για χρόνια.

Φαίνεται πάντως ότι η COVID-19 εξελίχθηκε σαν πέντε διαφορετικές πανδημίες στις ΗΠΑ, τονίζει σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση στον εξειδικευμένο σε θέμα υγείας ιστότοπο Stat ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Τζ. Έμορι Πάρκερ, με μακρά προϋπηρεσία στη δημοσιογραφία δεδομένων.

Όχι λόγω διαφορετικών στελεχών του ιού, επισημαίνει, αλλά εξαιτίας των διαφορετικών συνεπειών της COVID-19 αναλόγως του χρόνου, του τόπου και της ηλικιακής ή κοινωνικής ομάδα στην οποία κάποιος ανήκει.

Ο παράγοντας του χρόνου

Στην αρχική φάση της, η πανδημία έπληξε κυρίως τις πυκνοκατοικημένες αμερικανικές μεγαλουπόλεις.

Το μεγαλύτερο πάντως πλήγμα υπέστη μακράν η Νέα Υόρκη.

Το πρώτο κύμα του κοροναϊού έπεσε πάνω της σαν τσουνάμι, με αποτέλεσμα οι πρώτες εβδομάδες του Απριλίου του 2020 να είναι πραγματικά εφιαλτικές.

Καταγράφονταν τότε 63 θάνατοι από κοροναϊό ανά 100.000 άτομα σε εβδομαδιαία βάση -το υψηλότερο ποσοστό επί αμερικανικού εδάφους από το ξέσπασμα της πανδημίας.

Μέχρι τα τέλη του 2020 το ποσοστό θνησιμότητας μειώθηκε σημαντικά, χάρη στη σημαντική πρόοδο στη φροντίδα των ασθενών με COVID-19 και στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για την νόσο.

Η μετέπειτα ανάπτυξη εμβολίων κατά του κοροναϊού, καθώς και φυσικής ανοσίας από μεγάλο μέρος του πληθυσμού που νόσησε με κοροναϊό επιβράδυναν την εξάπλωση της πανδημίας και περιόρισε σημαντικά το ποσοστό θνησιμότητας από την COVID-19.

Η εμφάνιση και επικράτηση ωστόσο νέων στελεχών και παραλλαγών του ιού συνιστούν μια συνεχή πρόκληση, παρά το γεγονός ότι η αναλογία θανάτων και κρουσμάτων έχει μειωθεί.

«Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός ατόμων προσβλήθηκε από την Όμικρον», επισημαίνει ο Πάρκερ.

Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι «ο απόλυτος αριθμός θανάτων θα είναι επίσης μεγάλος, παρά τη μικρότερη αναλογία».

Η σημασία του τόπου διαμονής

Μέχρι τον Αύγουστο του 2020, εν τω μεταξύ, τα ποσοστά θνησιμότητας σε μη μητροπολιτικές περιοχές ξεπέρασαν κατά μέσο όρο εκείνα των μεγαλουπόλεων στις ΗΠΑ.

Έκτοτε, το χάσμα διευρύνθηκε και τα ποσοστά θανάτων παρέμειναν σταθερά υψηλότερα στις αγροτικές περιοχές.

Ένας από τους βασικούς παράγοντες αρχικά ήταν η πρόσβαση στην  υγειονομική περίθαλψη.

Μεσούσης της πανδημίας μάλιστα, μέσα στο 2020, έκλεισαν 19 περιφερειακά νοσοκομεία σε πιο απομακρυσμένες περιοχές της αμερικανικής επικράτειας -τα περισσότερα από κάθε άλλη χρονιά.

Αυτό πρακτικά σήμαινε λιγότερες διαθέσιμες κλίνες στις μη μητροπολιτικές περιοχές και ακόμη μεγαλύτερο φόρτο εργασίας για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.

Ακόμη και με τη διάθεση των εμβολίων, ωστόσο, οι διαχωριστικές γραμμές παρέμειναν βαθιές.

Αν και στην πρώτη φάση της χορήγησης -όταν τα σκευάσματα προορίζονταν για ομάδες υψηλού κινδύνου- τα ποσοστά εμβολιασμού μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών ήταν περίπου τα ίδια, το χάσμα  επανήλθε όταν τα εμβόλια εγκρίθηκαν για όλους τους ενήλικες.

Αρχικά το φαινόμενο αποδόθηκε κυρίως στην περιορισμένη πρόσβαση του πληθυσμού των αγροτικών περιοχών σε εμβολιαστικά κέντρα.

Αφότου όμως αυτά αυξήθηκαν, ακόμη και με κινητές μονάδες, τα ποσοστά όσων επέλεξαν να μην εμβολιαστούν -είτε λόγω άρνησης του κοροναϊού, είτε λόγω φόβου- παρέμειναν υψηλότερα στις μη μητροπολιτικές περιοχές.

Ηλικιωμένοι vs νέων

Αν και η COVID-19 πλήττει όλες τις ηλικιακές ομάδες, το μεγαλύτερο τίμημα έχουν πληρώσει οι ηλικιωμένοι.

Η πλειονότητα των Αμερικανών που πέθαναν από κοροναϊό ήταν άνω των 65 ετών.

Παρ’ όλα αυτά, προκαταρκτικά στοιχεία για το 2021 που δημοσιεύθηκαν από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) των ΗΠΑ αποκαλύπτουν νέα δεδομένα.

Στα άτομα ηλικίας 15-24 ετών, η COVID-19 αποτέλεσε πέρυσι την τέταρτη κύρια αιτία θανάτου, κάτω από τις αυτοκτονίες και πάνω από τους καρκίνους.

Στην ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών, ήταν η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου.

Στους 45-54 ετών, ήταν η πρώτη.

Ανεμβολίαστοι εναντίον εμβολιασμένων

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους για την αποτελεσματικότητα και τη σημασία των εμβολίων.

Στο πανδημικό κύμα της παραλλαγής Όμικρον, το ποσοστό θνησιμότητας στις τάξεις των ανεμβολίαστων Αμερικανών κορυφώθηκε, με αναλογία 26 θανάτους ανά 100.000 άτομα.

Για τους εμβολιασμένους το ποσοστό ήταν 10 φορές χαμηλότερο.

Σε όσους είχαν κάνει, δε, και την αναμνηστική δόση, το ποσοστό ήταν μόλις 1 θάνατος στα 100.000 άτομα.

Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνεται στην έρευνα του Stat, η σταδιακή εξασθένηση της ανοσίας έχει μοιραία ως αποτέλεσμα να αυξηθεί τους τελευταίους μήνες ο αριθμός θανάτων στις τάξεις των εμβολιασμένων.

Από τότε που τα εμβόλια έγιναν ευρέως διαθέσιμα, ο περασμένος Ιανουάριος ήταν ο πιο θανατηφόρος μήνας για αυτή την κατηγορία.

Σαφώς όμως ο κίνδυνος θανάτου από κοροναϊό παραμένει σημαντικά χαμηλότερος για όσους έχουν εμβολιαστεί κατά της COVID-19, έναντι όσων δεν το έχουν κάνει.

Οικονομική ανισότητα

Οι πιο ευάλωτοι -οικονομικά και κοινωνικά- Αμερικανοί επηρεάστηκαν δυσανάλογα από την υγειονομική κρίση.

Οι περιοχές με υψηλό δείκτη κοινωνικής ευπάθειας (στον οποίο συνυπολογίζονται η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση, η σύνθεση του νοικοκυριού κι εάν είναι κάποιος μέλος μειονότητας) παρουσίασαν σταθερά υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από κοροναϊό.

Ήταν, δε, ιδιαίτερα αυξημένα σε περιοχές με υψηλό ποσοστό ανασφάλιστων (άνω του 11,4%, όπως το ορίζει το CDC) και ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

Ηθικό δίδαγμα

Ο απολογισμός της πανδημίας, επισημαίνει το Stat, είναι ένας συνδυασμός τόσο επιστημονικών επιτευγμάτων και ηρωϊσμού των υγειονομικών που έσωσαν πολλούς ανθρώπους, όσο και συστημικών αποτυχιών που κόστισαν πάρα πολλές ζωές.

Τα όσα έχουν μέχρι στιγμής καταγραφεί αποτελούν έναν γνώμονα για τη νέα φάση αντιμετώπισης της πανδημίας στην οποία έχουμε εισέλθει, με μεγαλύτερη ανοχή στον κίνδυνο και αυξημένη επιθυμία για επιστροφή στους κανονικούς ρυθμούς ζωής.

Όμως πολλά ερωτήματα ως προς την COVID-19 και την εξέλιξή της παραμένουν αναπάντητα και σημαντικό τμήμα του πληθυσμού συνεχίζει να αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο, καθώς προκύπτουν νέα στελέχη του ιού και παραλλαγές τους.

«Επ’ ουδενί δεν τελείωσε», προειδοποίησε τις προάλλες ο κορυφαίος Αμερικανός λοιμωξιολόγος Δρ. Άντονι Φάουτσι. «Ακόμα βιώνουμε», τόνισε, «μια παγκόσμια πανδημία».