«Μια εικόνα χίλιες λέξεις» λέει μια κινέζικη παροιμία, η οποία ταιριάζει και με το παραπάνω στην περίπτωση μιας φωτογραφίας. Ο λόγος για την φωτογραφία του «Tank Man», που αποτελεί μια από τις εμβληματικές του 20ου αιώνα.
Η συγκεκριμένη φωτογραφία τραβήχτηκε στις 5Ιουνίου του 1989 από τον Αμερικανό φωτογράφο Τσάρλι Κόουλ στην Κίνα και πιο συγκεκριμένα στην πλατεία Τιεν Αν Μεν, με το περιστατικό να διαρκεί περίπου 3,5 λεπτά.
Το περιστατικό
Ένας άντρας, που φορούσε λευκό πουκάμισο και μαύρο παντελόνι και κρατώντας στα χέρια του σακούλες αγορών σταμάτησε στην μέση της λεωφόρου απέναντι σε μία φάλαγγα κινέζικων αρμάτων μάχης του στρατού, που είχε βγει στους δρόμους, για να καταπνίξει την διαδήλωση φοιτητών για την χορήγηση πολιτικών ελευθεριών… Αυτή σταμάτησε όταν ο άντρας έκανε ένα νεύμα με το χέρι του προς το προπορευόμενο άρμα.
Τότε αυτό προσπάθησε να αλλάξει πορεία και να τον προσπεράσει. Αυτό είχε σαν συνέπεια να αλλάξει κι ο ίδιος την θέση του, προκειμένου να συνεχίσει να το εμποδίζει με το σώμα του. Το αποτέλεσμα ήταν το άρμα να σβήσει την μηχανή του, ενώ το ίδιο έκαναν και τα υπόλοιπα άρματα της φάλαγγας.
Στην συνέχεια ο διαδηλωτής ανέβηκε στο άρμα, το οποίο και προπορευόταν. Έσκυψε κοντά στην οπή του οδηγού, ενώ όπως φάνηκε προσπαθούσε να απευθυνθεί στα άτομα που ήταν μέσα σε αυτό. Έπειτα σκαρφάλωσε στον πύργο του τανκ και την στιγμή, που ενώ στην γύρω περιοχή ακούγονταν ριπές όπλων είχε συνομιλία για λίγα δευτερόλεπτα με ένα μέλος του πληρώματος, που είχε βγει στην καταπακτή του πύργου.
Μετά το τέλος της συζήτησης, ο άντρας κατέβηκε από το τανκ και έκανε χειρονομίες στα άρματα προκειμένου να αποχωρήσουν. Τα άρματα έβαλαν και πάλι μπροστά τις μηχανές τους, ο διαδηλωτής έβαλε εκ νέου μπροστά το σώμα του στο πρώτο άρμα, το οποίο σταμάτησε αμέσως.
Σύντομα όμως εμφανίστηκαν δύο άντρες, οι οποίοι φορούσαν γαλάζια ρούχα. Αφού αρχικά τον αποτράβηξαν στην συνέχεια εξαφανίστηκαν μαζί του, μέσα στο πλήθος. Έπειτα από την απομάκρυνση του ατόμου, τα άρματα συνέχισαν την πορεία τους…
Ποιος ήταν ο διαδηλωτής;
Σ΄ότι έχει να κάνει με τα στοιχεία του ατόμου ή του πληρώματος, που ήταν μέσα στο πρώτο άρμα μάχης, λίγα ήταν αυτά που έγιναν γνωστά. Πιο συγκεκριμένα μετά το περιστατικό, μία βρετανική εφημερίδα ταμπλόϊντ αποκάλυψε ότι το εν λόγω άτομο ονομαζόταν Ουάνγκ Ουεϊλίν και ήταν 19χρονος σπουδαστής, ο οποίος αργότερα αντιμετώπισε κατηγορίες για πολιτικό χουλιγκανισμό και απόπειρα υπονόμευσης μελών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού.
Ο ισχυρισμός όμως αυτός, δεν βρίσκεται σε συμφωνία, με την εσωτερική αλληλογραφία του κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, στην οποία γίνεται αναφορά ότι δεν μπορούσαν να βρουν ποιος ήταν ο διαδηλωτής, σύμφωνα με το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με έδρα το Χονγκ Κονγκ, το οποίο απέκτησε πρόσβαση στα συγκεκριμένα έγγραφα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, ότι στα έγγραφα αυτά εμφανίζεται ένα μέλος του κόμματος, να λέει τα εξής: «Δεν μπορούμε να τον βρούμε. Μάθαμε το όνομα του από τους δημοσιογράφους. Κάναμε ελέγχους μέσω υπολογιστών αλλά δεν μπορούμε να τον βρούμε ανάμεσα στους νεκρούς ή τους φυλακισμένους».
Πολλές ήταν οι θεωρίες, οι οποίες αναπτύχθηκαν έκτοτε σχετικά με την ταυτότητα, του εν λόγω ατόμου. Μία από αυτές, η οποία στηρίζεται από την μαρτυρία ενός βοηθού του προέδρου Νίξον αναφέρει πως ο άντρας αυτός εκτελέστηκε 14 μέρες αργότερα. Άλλες κάνουν λόγο ότι εκτελέστηκε λίγους μήνες αργότερα, ενώ κάποιες άλλες έκαναν λόγο ότι παρέμεινε αόρατος σε κοινή θέα και εξακολουθούσε να ζει στο Πεκίνο.
Ο τότε γενικός γραμματέας του κόμματος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Ζιάνγκ Ζεμίν, ο οποίος έγινε μετέπειτα πρόεδρος, σε συνέντευξη που έδωσε το 1990 σε αμερικάνικο τηλεοπτικό μέσο ρωτήθηκε σχετικά με το τι απέγινε το συγκεκριμένο πρόσωπο. Ο Ζεμίν απάντησε αρχικά στα κινέζικα λέγοντας ότι : «δεν μπορώ να επιβεβαιώσω το κατά πόσο αυτός ο νέος άντρας που αναφέρατε συνελήφθη ή όχι και κατόπιν συμπλήρωσε μιλώντας στα αγγλικά Νομίζω ποτέ δεν σκοτώθηκε».
Έπειτα η κυβέρνηση της Κίνας προέβαλε το συγκεκριμένο περιστατικό ως παράδειγμα του ανθρωπισμού που διαπνέει τον στρατό της χώρας, μιας και ο διαδηλωτής δεν συνεθλίβη από το άρμα. Ο ίδιος ο Ζεμίν, σε μετέπειτα συνέντευξη που έδωσε το 2000 και πάλι σε αμερικάνικο μέσο και απαντώντας στο ίδιο ερώτημα είπε: «Δεν συνελήφθη ποτέ. Δεν ξέρω που είναι τώρα. Παράλληλα τόνισε με έμφαση πως το άρμα σταμάτησε και δεν συνέθλιψε τον νεαρό άντρα.»
Η διεθνής κάλυψη και η λογοκρισία
Η συγκεκριμένη φωτογραφία έγινε σύμβολο της φοιτητικής εξέγερσης που έγινε στην πλατεία Τιέν Αν Μεν το 1989, ενώ παράλληλα θεωρείται και ως μία από τις πιο σημαντικές ιστορικές φωτογραφίες του 20ου αιώνα. Σε έρευνα που έκανε αμερικάνικο τηλεοπτικό μέσο ανέφερε ότι η νέα γενιά των Κινέζων δεν γνωρίζει καλά ή δεν γνωρίζει καν, για την εξέγερση που συνέβη στην Τιέν Αν Μεν, εξαιτίας της κυβερνητικής προπαγάνδας που υπήρξε στα χρόνια που ακολούθησαν με τις φωτογραφίες από τις διαδηλώσεις να είναι απαγορευμένες στην Κίνα.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός, πως όταν ορισμένοι από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Πεκίνου είδαν τις φωτογραφίες που τους έδειξαν οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι, οι ίδιοι εμφανίστηκαν να εκπλήσσονται και να έχουν άγνοια, ενώ κανένας δεν γνωρίζει αν το άτομο αυτό, που στάθηκε απέναντι στο άρμα ζει ακόμα. Ακόμα και ο ίδιος, δεν γνωρίζει την διεθνή αναγνώριση που έλαβε εξαιτίας της κυβερνητικής προπαγάνδας στη χώρα .
Χαρακτηριστικό είναι πως κατά την διάρκεια, αλλά και μετά από τις διαδηλώσεις στην πλατεία Τιέν Αν Μεν, οι δυνάμεις καταστολής ήταν εχθρικές, προς τους ξένους δημοσιογράφους, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα να κατασχέσουν και να καταστρέψουν πολλά φιλμ… Μάλιστα μέσω στρατιωτικού νόμου, η φωτογράφιση γεγονότων έγινε ποινικό αδίκημα, η τιμωρία του οποίου ήταν η μακρόχρονη φυλάκιση.
Δύο μέρες πριν και πιο συγκεκριμένα στις 3 Ιουνίου η κυβέρνηση της Κίνας προειδοποίησε από την τηλεόραση τους πολίτες να παραμείνουν στα σπίτια τους. Το βράδυ της 4ης Ιουνίου 50 τανκς και 300.000 στρατιώτες κατευθύνθηκαν στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου. Μερικοί από τους διαδηλωτές, που βρίσκονταν εκεί προτίμησαν να αποχωρήσουν.
Οι περισσότεροι όμως παρέμειναν και συνέχισαν να διαδηλώνουν μπροστά από τους στρατιώτες, τραγουδώντας τον ύμνο της Τρίτης Διεθνούς. Μέσα σε λίγη ώρα ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί που είχαν σαν αποτέλεσμα να επικρατήσει χάος. Η απάντηση των φοιτητών στα πυρά ήταν πέτρες, σίδερα και μολότοφ που εκτόξευαν πίσω από φλεγόμενα οδοφράγματα, ωστόσο οι στρατιώτες συνέχισαν να ρίχνουν στο πλήθος, με αποτέλεσμα δεκάδες να χάσουν την ζωή τους.
Μέχρι το πρωί οι περισσότεροι διαδηλωτές είχαν φύγει με τον στρατό να έχει πλέον τον έλεγχο της πόλης. Οι αρχές έκαναν λόγο για 241 νεκρούς, ο πραγματικός αριθμός υπολογίζεται πως ήταν πολύ μεγαλύτερος. Ο Ερυθρός Σταυρός της Κίνας ανέφερε πως οι νεκροί έφτασαν τους 2.400, ενώ ανάμεσα τους ήταν πολλοί καθηγητές, φοιτητές και εργάτες με το μικρότερο σε ηλικία θύμα να είναι μόλις 9 ετών.
Οι φωτογραφίες από το περιστατικό…
Έπειτα από την βίαιη και αιματηρή καταστολή της εξέγερσης, που έγινε στην πλατεία Τιέν Αν Μεν στις 3 Ιουνίου, οι περισσότεροι από τους δημοσιογράφους θεώρησαν ότι οι διαμαρτυρίες είχαν φτάσει στην κορύφωση τους και πολλοί από αυτούς ετοιμάζονταν να φύγουν. Όλα αυτά μέχρι που δύο μέρες μετά συνέβη το περιστατικό, με τα άρματα μάχης.
Στο σημείο όπου και έγινε το συμβάν υπήρξαν 5 φωτογράφοι, οι οποίοι μπόρεσαν και αποθανάτισαν το εν λόγω γεγονός και στην συνέχεια να διαφύγουν των κινεζικών κυβερνητικών ελέγχων. Ένας από αυτούς μάλιστα δεν δημοσιοποίησε ποτέ το υλικό του για 20χρόνια, στο οποίο έδειχνε το περιστατικό από το ίδιο επίπεδο του δρόμου με τον διαδηλωτή. Αυτό συνέβη για μία και μοναδική φορά το 2009.
Oι φωτογραφίες που έκαναν την εμφάνισή τους στα περιοδικά Time και Life δόθηκαν από δημοσιογράφους, σε έναν Γάλλο φοιτητή, που τις μετέφερε λαθραία έξω από την χώρα, μέσα σε ένα κουτί τσαγιού. Όσον αφορά αυτές του Newseek μεταφέρθηκαν εκτός Κίνας από τον ίδιο τον δημοσιογράφο.
Ο Τσάρλι Κόουλ, ο οποίος έφυγε από την ζωή στις 5 Σεπτεμβρίου του 2019 ήταν Αμερικανός φωτορεπόρτερ, αλλά και ο δημιουργός της εμβληματικής και συνάμα διάσημης αυτής φωτογραφίας… Το 1989 ο Κόουλ τιμήθηκε με το περιώνυμο βραβείο World Press Photo of the Year για την φωτογραφία του «Tank Man», όπως έγινε γνωστός ο ανώνυμος άντρας, που προσπάθησε να σταματήσει την πορεία της φάλαγγας των τουλάχιστον 17 αρμάτων μάχης.
Υπήρξαν όμως κι άλλες φωτογραφίες της εξέγερσης από διεθνείς εφημερίδες, ΜΜΕ και ειδησεογραφικά πρακτορεία. Μία άλλη φωτογραφία, η οποία προτάθηκε για το βραβείο Πούλιτζερ ήταν αυτή, που είχε τραβήξει ο φωτογράφος Τζεφ Ουαίντενερ για λογαριασμό του Associated Press με την χρήση τηλεφακού από τον 6ο όροφο ενός ξενοδοχείου στην περιοχή, παρότι βρισκόταν σε απόσταση 800 μέτρων από το σημείο που έγινε το περιστατικό…
