Γράφει: Ιω. Α. Καλιαμπός
Ƌ ɴ Ƌ λ o Г ı О
Α. ΓΕΝΙΚΑ: «Η εορτή των Θεοφανείων είναι η αρχαιότερη μετά το Πάσχα δεσποτική εορτή» (Αρχιμ. Συμεών Κούτσας, «Καταβασίες» σελ. 176). Μέχρι τα μέσα του δ' αιώνα είχαμε συνεορτασμό Χριστουγέννων και Θεοφανείων. Φέρει τα ονόματα α) Επιφάνεια, β) Θεοφάνεια, γ) Φώτα. ) Ο όρος Φώτα «προφανώς επειδή συνδέθηκε πολύ νωρίς και με το Βάπτισμα των κατηχουμένων. Από το τελευταίο αυτό στοιχείο έλκει την καταγωγή της και η ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού» (Σ. Κούτσας). Στα πρώτα χρόνια ο Αγιασμός γινότανε κατά τη νύχτα 5-6 Ιανουαρίου. Αργότερα μέχρι και σήμερα τελείται την παραμονή και την ημέρα της εορτής.
Β. ΤΡΟΠΑΡΙ. Φίλος ψάλτης και θεολόγος μου εκμυστηρεύτηκε: «Γιάννη, εγώ έγινα θεολόγος διαβάζοντας τροπάρια της εκκλησίας». Τον δικαιολόγησα γιατί κι εγώ από την πολυετή εμπειρία στο αναλόγιο έχω διαπιστώσει ότι στα τροπάρια κρύβεται απέραντος θεολογικός πλούτος. Παραθέτω ελάχιστο δείγμα που αναφέρεται στη Βάπτιση του Χριστού. Για το γεγονός της Βάπτισης προέκυψε η απορία-ερώτημα: Γιατί ο Ιησούς «ανέβη ευθύς από του ύδατος» (Ματθαίος 3, 16).
Γ. ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ. Ο Άγιος Νικοδήμου ο Αγιορείτης παραπέμπει στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Ο θείος Χρυσόστομος «λύων τη απορίαν λέγει: Οι μεν άλλοι άνθρωποι βαπτιζόμενοι, επειδή ήτον αμαρτωλοί, εστέκοντο μέσα εις το νερόν βουτημένοι, έως οπού ήθελαν ομολογήσει όλας τα αμαρτίας των, και τότε έβγαινον από το νερόν. Όθεν επέρνα αναμεταξύ, διάστημα καιρού. Ο δε Κύριος, επειδή ήτον αναμάρτητος και αμαρτίας δεν είχε να εξομολογηθή, ευθύς οπού εμβήκεν εις το νερόν, ευθύς και εβγήκεν έξω» (Συναξαριστής τόμος β. σελ. 34).
Δ. «ΜΠΑΚΡΑΤΣΟΥΛ'». Το μπακρατσί (μπακράτσι, μπακρατσούλ') στη φωτογραφία έχει την ιστορία του: το χρησιμοποιούσε ο παπά Απόστολος Καλιαμπός στην ενορία της Μόρνας (χρόνια Εμφυλίου). Μ' αυτό φώτιζε (αγίαζε) τα σπίτια του χωριού την παραμονή των Φώτων.