Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος*
Στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας όπου εργάστηκα για το μεγαλύτερο χρονικά μέρος της καριέρας μου ως καθηγητής και με αρκετές θητείες ως εκλεγμένος Πρόεδρος του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων βρέθηκα συχνά αντιμέτωπος με «αρνητές» κάθε προσπάθειας εισαγωγής κριτηρίων και συστημάτων αξιολόγησης ατόμων και Δομών.
Για να το πω με απλά λόγια, ήμουν πάντα στην περιορισμένου αριθμητικού μεγέθους ομάδα που υποστήριζε την ανάγκη εφαρμογής αξιολόγησης του έργου μας και αντιμέτωπος με αρκετές κατά πολύ μεγαλύτερες αριθμητικά ομάδες «αρνητών».
Τα επιχειρήματα ήταν και παραμένουν σχεδόν τα ίδια ενώ τα δεδομένα έχουν αλλάξει πολύ. Ένα βασικό επιχείρημα των «αρνητών» ήταν και παραμένει εκφρασμένο στο, προδήλως λογικό αλλά και πασιφανώς «πονηρό» ερώτημα:
«Ποιος, πως και με ποια κριτήρια θα επιλέξει τους Αξιολογητές;»
Με την κατάθεση του ερωτήματος αρχίζει να αιωρείται στην ατμόσφαιρα η «καχυποψία» που τρέφεται και στρέφεται στα Κόμματα, στις κάθε λογής «φατρίες» στο ομολογουμένως ανέκαθεν «μεροληπτικό» Πολιτικό μας σύστημα που, υποστηρίζουν δυναμικά οι «αρνητές», θα φροντίσει «τα παιδιά του» και θα καταρρακώσει τους αντιπάλους…
Και έτσι ΠΑΓΩΝΟΥΝ κάθε φορά οι προθέσεις εφαρμογής αξιολόγησης, επιστρέφουν νικητές από τα δικά τους «πολεμικά μετερίζια και χαρακώματα» και τις διαδηλώσεις οι «αρνητές» και με εμφανή «δειλία» δεν τολμούν να προχωρήσουν σε εφαρμογή δοκιμασιών και συστημάτων «αξιολόγησης» ΟΛΑ τα Κόμματα…
Να σημειώσω εδώ καθώς τη χρησιμοποίησα παραπάνω ότι η «καχυποψία» είναι λέξη ελληνική γνωστή σε κάθε γωνιά της δικής μας Πατρίδας Ελλάδας. Και να προσθέσω ότι μια άλλη ελληνική λέξη είναι γνωστή όχι μόνο εδώ αλλά σε κάθε γωνιά της γης μας και αυτή είναι η «παράνοια». Η μεταξύ των δύο λέξεων διαφορά είναι καταστροφική…
Και όταν κυριαρχήσει η «παράνοια» δεν εφαρμόζονται δοκιμασίες και συστήματα αξιολόγησης για άτομα και δομές με αποτέλεσμα για την άμεση πλήρωση θέσεων, συχνά χρησιμοποιείται το κριτήριο της «Αρχαιότητας στην Υπηρεσία» ΠΑΡΑΒΛΕΠΟΝΤΑΣ το γεγονός ότι η οποιαδήποτε «χρονική» υπηρεσία, 5, 10, 15 ή 20 ετών στην διεκδίκηση μιας ανώτερης θέσης στην διοικητική ιεραρχία οποιασδήποτε Δημόσιας Υπηρεσίας είναι τελικά ΣΥΝΟΛΟ χρόνων υπηρεσίας στη διάρκεια του οποίου ΔΕΝ υπήρξε καμία αντικειμενική ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ…
Με απλές αλλά «καθαρές» κουβέντες μπορεί ένα άτομο να έχει τα απαιτούμενα για εξέλιξη χρόνια προϋπηρεσίας έστω και εάν οι επιδόσεις του ήταν χαμηλής ποιότητας και ίσως αντιπαραγωγικές! Αυτό ΔΕΝ το γνωρίζουμε εφόσον ΔΕΝ υπάρχουν στοιχεία αντικειμενικής και υπεύθυνης αξιολόγησης εκτέλεσης καθηκόντων…
Αυτή η εικόνα περιγράφει τον Δημόσιο τομέα και όλα τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου αλλά, ΔΕΝ ισχύει κατά κανόνα σε ιδιωτικές μικρού, μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις…
Η προσμέτρηση επιδόσεων σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, που χαρακτηρίζεται ως δοκιμασία ή διαγώνισμα ή ακόμη, κατά το ξενόφερτο και λίαν προσφιλές στην εποχή μας «τεστ». έχει ως στόχο τη διαφοροποίηση ανδρών, γυναικών και παιδιών και την κατάταξή τους σε κάποιες συμβολικές πυραμίδες επιδόσεων και επιτυχίας που αντικατοπτρίζουν και πραγματικές πυραμίδες καθημερινών κοινωνικών, οικονομικών, επιστημονικών, επαγγελματικών, πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων.
Συχνά ακούγεται η κριτική που αποδοκιμάζει όλες ή έστω κάποιες προσπάθειες προσμέτρησης και διαφοροποίησης προβάλλοντας, προφανώς όχι ως ουσία αλλά καταφανώς ως επίφαση, επιτακτικά την ανάγκη διασφάλισης δημοκρατικής ισότητας που επιφέρει νομοτελειακά και αναγκαστικά ως αποτέλεσμα τη θεώρηση όλων ως… ίσων!
Τίποτε δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο ανακριβές και άδικο για τον καθένα και την καθεμιά μας ως άτομα με το χαρακτηριστικό της ανεπανάληπτης μοναδικής προσωπικότητάς και αντιπαραγωγικό για ολάκερη την κοινωνία που ως σύνολο συνθέτουμε.
Οι άνθρωποι διαφέρουμε στο μπόι, στο βάρος και το πάχος, στο κάλλος, δηλαδή στην αισθητική της εποχιακής ή διαχρονικής σημασίας «ομορφιάς» όπως διαφέρουμε και στις επιδόσεις που διαφοροποιούν τις σωματικές και τις διανοητικές (ενίοτε φυσικά και τις ψυχολογικές) δεξιότητες και ικανότητές μας.
Αυτό το γεγονός και αντικειμενικά εμφανές είναι και αναλλοίωτο παρέμεινε ως δεδομένο στο πέρασμα του χρόνου. Θα ήμουν, όμως, ανιστόρητος ίσως και επικίνδυνα υποκριτικός εάν δεν παραδεχόμουν ότι υπήρξαν εποχές στις ανθρώπινες κοινωνίες όπου οι διαδικασίες αξιολόγησης διαβρώθηκαν με στόχο να υποτιμηθούν άτομα ή ομάδες και να υπερτιμηθούν άλλοι.
Με αφορμή τους αναβληθέντες Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020 του Τόκυο που πραγματοποιήθηκαν το 2021 με περιορισμένη συμμετοχή κοινού λόγω της πανδημίας covid-19 για να μην ΑΔΙΚΗΘΟΥΝ αθλητές και αθλήτριες που είχαν προετοιμαστεί τα περασμένα 4 χρόνια θα σας θυμίσω τους Νέγρους της Αμερικής ως ένα κραυγαλέο παράδειγμα ανάμεσα σε πολλά διαχρονικά άλλα παρόμοια.
Αυτά δεν αναιρούν ούτε τη χρησιμότητα των κάθε λογής δοκιμασιών δηλαδή των «τεστ» ούτε, φυσικά, και το δεδομένο των ανθρώπινων διαφορών σε διάφορα αντικειμενικά μετρήσιμα χαρακτηριστικά και τις ανισότητες που εύλογα προκύπτουν όταν εφαρμόζονται αντικειμενικές μετρήσεις και συστήματα αξιολόγησης.
Είμαστε εδώ και δεκαετίες χώρα-μέλος της Ευρώπης των 28 (τώρα πια 27 μετά το Βρετανικό BREXIT) και όμως συνεχίζουμε να έχουμε τεράστιους αριθμούς «αρνητών» σε κάθε συζήτηση για εισαγωγή δοκιμασιών και συστημάτων αξιολόγησης.
Σίγουρα ζούσαμε και, δυστυχώς κατά την ταπεινή μου άποψη, συνεχίζουμε να ζούμε σε ένα Κράτος και σε ένα κοινωνικό σύστημα έντονα πολιτικοποιημένο (θα έπρεπε να πω Κομματικοποιημένο) αλλά όχι υγειές και είναι από μια άποψη δικαιολογημένη η καχυποψία που εστιάζεται στο ερώτημα που ανέφερα παραπάνω:
«Ποιος, πως και με ποια κριτήρια θα επιλέξει τους Αξιολογητές;»
Έχουμε καθυστερήσει πολύ και χρειάζεται επιτέλους να συμφωνήσουν πάνω στο θέμα της αξιολόγησης ΟΛΑ τα Κόμματα της Βουλής διασφαλίζοντας την απαραίτητη ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ στην αξιολόγηση ατόμων και δομών στο Δημόσιο…
Θα μου επιτρέψετε να θυμίσω στους γνήσιους υποστηρικτές του Δημοκρατικού Πολιτεύματος ότι Δημοκρατία σημαίνει να διασφαλίζουμε την ισότητα των ευκαιριών βοηθώντας άτομα και ομάδες να επιδείξουν τα ταλέντα, τις δεξιότητες και ικανότητές τους και να επιβραβεύουμε τους καλλίτερους και τις καλλίτερες για να προκύπτει έτσι κοινό όφελος!
Αντίθετα, η έλλειψη καταμέτρησης των ατομικών επιδόσεων, με την ΑΡΝΗΣΗ εφαρμογής δοκιμασιών και συστημάτων αξιολόγησης μας έχουν οδηγήσει επί δεκαετίες και θα συνεχίσουν να μας οδηγούν στην αρνητική κατεύθυνση όχι μόνο σε εξίσωση της αντικειμενικής πραγματικότητας με την ψευδαισθητική πραγματικότητα αλλά, ακόμη χειρότερα για τον καθένα και την καθεμιά μας χωριστά και για όλους μας συνολικά, θα μας εξισώνει προς χαμηλότερους κοινούς παρονομαστές…
Στην πρώτη περίπτωση, δηλαδή στην Δημοκρατικά και αντικειμενικά κατοχυρωμένη διασφάλιση της ισότητας ευκαιριών κάποιοι, που το αξίζουν, θα πάρουν ..Άριστα!…
Στη δεύτερη περίπτωση της κίβδηλης, ψευδαισθητικής επιβεβαίωσης ίσων επιδόσεων χωρίς ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ και τα κριτήρια και τα αποτελέσματα τόσο μυωπικής στρατηγικής ήταν και θα είναι …Άρρωστα!
* Επίτιμος Καθηγητής Μάνατζμεντ & Μάρκετινγκ, στο Βρετανικό Durham University
