Πρώτη φορά μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στο καταλάγιασμα μιας οικουμενικών διαστάσεων υγειονομικής κρίσης που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού, ξεκίνησε, και ακόμη εκτυλίσσεται, πόλεμος στην Ευρώπη, στα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά ‘‘επέκεινα’’ του οποίου ήδη βιώνουμε την αναμόχλευση των αναθεωρητικών στρατηγημάτων κάποιων χωρών, την επιβράδυνση του διεθνούς εμπορίου, τη διαταραχή των εφοδιαστικών αλυσίδων, την αποσταθεροποίηση του περιβάλλοντος ενεργειακής τροφοδότησης και ασφάλειας της Ευρώπης (και όχι μόνο), την κλιμάκωση των πληθωριστικών τάσεων και ευρέως την κοινωνικο-οικονομική αβεβαιότητα.
Στη δίνη της παραπάνω πολυεπίπεδης παγκόσμιας παραζάλης, ο ερχομός του 2023 βρίσκει, ωστόσο, τη χώρα μας να πατά γερά στα πόδια της, παρά μάλιστα και τους απανωτούς πολιτικο-οικονομικούς κλυδωνισμούς, κυρίως της προηγούμενης δεκαετίας. Μερικά, λοιπόν, από τα ‘‘σημάδια’’ αισιοδοξίας είναι ήδη ορατά και δη τεκμηριωμένα και προσωπικά πιστεύω ότι αξίζουν την προσοχή μας.
Καταρχάς, πολύ πρόσφατη έρευνα του ‘‘Economist’’ ( ίδετε στη διεύθυνση https://www.ot.gr/2022/12/19/english-edition/economist-greece-top-economic-winner-of-2022/) στην οποία συγκρίθηκε η οικονομική εικόνα 34 χωρών του προηγμένου Κόσμου, ανέδειξε την Ελλάδα ως ‘‘οικονομική νικήτρια’’ του 2022. Το παγκοσμίου φήμης (οικονομικό) περιοδικό χρησιμοποίησε ως ‘‘γνωμοπλαστικούς’’ δείκτες το ΑΕΠ, τον πληθωρισμό, το εύρος του πληθωρισμού, την απόδοση της χρηματιστηριακής αγοράς και το δημόσιο χρέος και κατέταξε κάθε οικονομία ανάλογα με τις επιδόσεις της σε κάθε τομέα, δημιουργώντας, εν τέλει, μια συνολική βαθμολογία.
Σύμφωνα, με τον ‘‘Economist’’, λοιπόν, το Α.Ε.Π. της Ελλάδας στο διάστημα από το δ’ τρίμηνο του 2021 έως το γ’ τρίμηνο του 2022 αυξήθηκε 2,2%, ενώ στην Ιταλία αυξήθηκε 1,8%, στην Ισπανία 1,5% και στη Γερμανία 1,3%. Οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν 7,8% στην Ελλάδα το πρώτο 10μηνο του 2022, στην Ιταλία, 10,8% και στη Γερμανία 10%. Οι τιμές των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας αυξήθηκαν 0,8% στο 11μηνο του 2022 ενώ στις περισσότερες χώρες καταγράφηκε πτώση και δη στα διεθνή χρηματιστήρια οι μετοχές έκαναν βουτιά 15% στην ίδια περίοδο. Τελικά, η Ελλάδα πέτυχε και τη συγκριτικά μεγαλύτερη μείωση του καθαρού δημόσιου χρέους της, το οποίο εκτιμάται, ότι μειώθηκε 16% ως ποσοστό του Α.Ε.Π., ενώ σε άλλες χώρες σημειώθηκε μικρότερη μείωση ή αύξηση ( ίδετε και στη διεύθυνση https://www.ot.gr/2022/12/22/english-edition/unicredit-greece-is-first-in-debt-reduction-after-the-pandemic/).
Μάλιστα για το 2022 προβλέπεται να καταγραφεί (όταν επισημοποιηθούν τα στοιχεία) ρυθμός ανάπτυξης για τη χώρα μας 5,6%, σχεδόν διπλάσιος του ευρωπαϊκού μέσου όρου, έναντι 5,3% που είχε προβλεφθεί στο Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού. Για το δε 2023, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές Προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ανάπτυξη της Ελλάδας αναμένεται να διαμορφωθεί σε 1,8%, έναντι μόλις 0,3% που εκτιμάται για τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήτοι συγκριτικά σε υψηλότερο ρυθμό ακόμη και από μεγάλους και σημαντικούς ευρωπαϊκούς γεωπολιτικούς ‘‘παίκτες’’.
Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, λόγοι εθνικής αναθάρρησης προκύπτουν από συγκεκριμένα ‘‘εργαλειακά πλαίσια’’ πολιτικής: Κατά πρώτον, για το 2023 προβλέπεται η διάθεση πόρων 8,3 δισ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και 7 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο οποίο έως σήμερα έχουν ενταχθεί 440 έργα και εμβληματικές επενδύσεις ύψους 13,7 δισ. ευρώ!
Κατά δεύτερον, συγκεκριμένες, στοχευμένες πρωτοβουλίες, στο περίγραμμα της ‘‘δημοσιονομικής εφικτότητας’’, βοήθησαν τη χώρα να σταθεί όρθια μέχρι σήμερα σε ένα τρομερά δύσκολο παγκόσμιο περιβάλλον. Το θετικό αναπτυξιακό αποτέλεσμα υποστηρίχθηκε εντός του 2022 από δημοσιονομικά μέτρα ύψους 4,8 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, μέτρα ύψους 4,4 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, αλλά και μεταρρυθμίσεις προς όφελος των πολιτών, όπως ενδεικτικά είναι η διπλή αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 9,7% συνολικά μέσα στο 2022, η μόνιμη και σημαντική μείωση του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), η επέκταση της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών και της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης, η κατάργηση του φόρου γονικών παροχών-δωρεών, η μείωση του τέλους κινητής τηλεφωνίας, η διπλή οικονομική ενίσχυση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, η αύξηση του στεγαστικού φοιτητικού επιδόματος, η επέκταση του επιδόματος μητρότητας στον ιδιωτικό τομέα και τα σημαντικά κίνητρα για επέκταση της πλήρους απασχόλησης, που έχει ως αποτέλεσμα την πτώση της ανεργίας στο 11,67%. Και όλα αυτά, σε αντίθεση με τη λογική και πρακτική της προηγούμενης διακυβέρνησης, κατά την οποία υπέστημεν, και κυρίως η μεσαία τάξη και οι επιχειρήσεις, την επιβάρυνση από 29 καινούργιους φόρους!
Πέραν όμως από όλα τα (πολύ σημαντικά) παραπάνω, όχι μόνο το 2023 αλλά οι επόμενες δεκαετίες θα κριθούν (στην Ελλάδα και σχεδόν παντού) από τις προτεραιότητες της παγκόσμιας αναπτυξιακής ατζέντας, στην οποία ασφαλώς δεσπόζουν κυριαρχικά η ‘‘πράσινη μετάβαση’’ και ο ‘‘ψηφιακός μετασχηματισμός’’. Είναι, άλλωστε, απολύτως χαρακτηριστικό ότι το 37% των τεράστιων, και πρωτοφανών ιστορικά, κονδυλίων του προγράμματος της ΕΕ ‘‘Next Generation EU’’ (https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_5207) θα διατεθούν για επενδύσεις που αφορούν την ‘‘απανθρακοποίηση’’ των ευρωπαϊκών οικονομιών και τις ‘‘καθαρές’’ πηγές ενέργειας και παραγωγής, ενώ το 20% θα δαπανηθεί για τη ‘‘μεταφορά’’ των κοινωνιών στη νέα πραγματικότητα της ‘‘Industry 4.0’’.
Όσον αφορά, λοιπόν, στον πρώτο στόχο (‘‘πράσινη μετάβαση’’), η Ελλάδα πρωτοστατεί παγκοσμίως! Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (International Energy Agency, ίδετε https://elements.visualcapitalist.com/mapped-solar-and-wind-power-by-country/), η Ελλάδα έφτασε να παράγει το 28,7% του απαιτούμενου ενεργειακού αποθέματός της μέσω της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από τις ΗΠΑ (το δικό τους ποσοστό είναι 13,1%) και την Κίνα (το δικό της ποσοστό προσδιορίζεται στο 11,2%), κατατασσόμενη έτσι στην 9η θέση της σχετικής παγκόσμιας λίστας!
Αλλά και στο δεύτερο κομβικό πεδίο, αυτό του ‘‘ψηφιακού μετασχηματισμού’’, η χώρα έχει πραγματοποιήσει αναμφισβήτητα άλματα προόδου. Ποιος, αλήθεια, θα τολμούσε πριν λίγα χρόνια να φανταστεί ότι το 2022 θα λάμβαναν χώρα 1 περίπου δισ. ψηφιακές συναλλαγές με το Δημόσιο, οι οποίες μεταφράζονται σε ‘‘100 ουρές λιγότερες ανά πολίτη’’, ότι με ένα ‘‘κλικ’’ θα επιλέγαμε προσωπικό γιατρό, ότι (στο πλαίσιο του προγράμματος ‘‘Φώφη Γεννηματά’’) θα υλοποιούνταν (για τις γυναίκες) 40.000 ψηφιακές μαστογραφίες εντελώς δωρεάν, ότι θα δημιουργούνταν ο ατομικός ‘‘ψηφιακός κουμπαράς’’ για κάθε νέο, ότι θα είχαμε την ταυτότητα μας, το δίπλωμα ή και την κάρτα αναπηρίας στο ‘‘ψηφιακό πορτοφόλι’’ μας, ότι οι συμπατριώτες μας από το εξωτερικό θα διασυνδέονταν απευθείας με το ‘‘gov.gr’’, στο οποίο, μάλιστα, έχουν προστεθεί 200 νέες υπηρεσίες;
Εν τέλει, μέσα στο 2022 η Ελλάδα συνέχισε να ‘‘χτίζει’’ στο διεθνές προσκήνιο, παρά τις όποιες ‘‘κηλίδες’’ (όπως επί παραδείγματι η ‘‘υπόθεση Καϊλή’’), το στιβαρό και δυναμικό προφίλ της αξιοπιστίας και ευρύτερης σοβαρότητάς της. Έχουμε (ευτυχώς!) επιτύχει σε πολλά και ακανθώδη στην εξωτερική μας πολιτική, κρατώντας σταθερά και με συνέπεια τη γεωπολιτική γραμμή μας στον διαπλανητικό εταιρισμό της ‘‘Δυτικής Συμμαχίας’’ και τούτο το γεγονός είναι το θεμέλιο για την εθνική επιβίωση και τις στρατηγικές μας προτεραιότητες. Μάλιστα, μέσα στο 2022 φτάσαμε στο να δούμε (και οι περισσότεροι από εμάς να ικανοποιηθούμε) από το να χειροκροτείται ο Έλληνας Πρωθυπουργός από την Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, την Πρόεδρο της Αμερικανικής Βουλής και τους Αμερικανούς Γερουσιαστές (κατά την ιστορική ομιλία του στο Κογκρέσο, https://www.youtube.com/watch?v=GHET7xTBViA) μέχρι το να υιοθετείται στο μέγα και φλέγον πανευρωπαϊκό ζήτημα της ενεργειακής κρίσης σαφής πρότασή του από την ευρωπαϊκή ηγεσία (ίδετε την πρόταση Μητσοτάκη για πλαφόν στο ρωσικό φυσικό αέριο, https://www.cnn.gr/politiki/story/342570/mitsotakis-gia-plafon-i-elliniki-protasi-yiothetithike-apo-tin-evropi).
Το 2023, συνεπώς, βρίσκει την Ελλάδα όρθια στα πόδια της και συγκρατημένα αισιόδοξη. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να συνιστά εθνικό ‘‘valium’’ ούτε, πολύ περισσότερο, αφορμή για ‘‘πανηγυρισμούς’’. Οι ‘‘μαύροι κύκνοι’’, εξάλλου, στο οικουμενικό γεωπολιτικό και γεωοικονομικό γίγνεσθαι έχουν πληθύνει και η αβεβαιότητα τείνει να γίνει η πιο βαρύνουσα ‘‘συνθήκη’’ της παγκόσμιας γεωπολιτικής παραμετροποίησης. Κανείς, λοιπόν, εφησυχασμός δεν δικαιολογείται και a fortiori καμιά εθνικά διχαστική ρητορεία προς προώθηση ‘‘κομματικών αφηγημάτων’’.
Ενόψει, μάλιστα, της κρίσιμης χρονιάς που ακολουθεί, ας έχουμε υπόψη μας τη βασική πρόκληση για την Ελλάδα και πολλές χώρες ακόμη που στην ενδιάμεση έκθεσή του περιγράφει ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος: ‘‘Αν και ο μετασχηματισμός της παγκόσμιας οικονομίας αναμένεται να αυξήσει τη συνολική παραγωγικότητα και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, ιδίως στον τομέα των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ), τα οφέλη δεν θα κατανεμηθούν ομοιόμορφα ούτε μεταξύ χωρών ούτε μεταξύ διαφόρων οικονομικών τομέων και κοινωνικών ομάδων εντός της ίδιας χώρας, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων. Η ικανότητα προσαρμογής στις νέες συνθήκες λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας, η ταχύτητα ενσωμάτωσης των σύγχρονων επιστημονικών επιτευγμάτων, η συνεχιζόμενη επένδυση στην έρευνα, η προθυμία υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και ο βαθμός εξειδίκευσης θα αποτελέσουν κρίσιμα στοιχεία που θα επιτρέψουν στις οικονομίες να συμμετέχουν στις διεθνείς αλυσίδες αξίας, όπως αυτές θα αναδιαμορφωθούν ως αποτέλεσμα των γεωπολιτικών προκλήσεων, και να αποκομίσουν τα μέγιστα οφέλη από τη νέα κατανομή του πλούτου’’. Το 2023 σε όλα τα παραπάνω θα έχουμε λόγο (με την ψήφο μας) και όλοι εμείς. Προσωπικά, και επ’ αυτού του γεγονότος, αισιοδοξώ ότι θα πράξουμε το καλύτερο με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, την πολιτική σταθερότητα και την οικονομική ευημερία. Ίδωμεν, όμως…….
Κατερίνη, 29/12/2022
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
