Ο 20ος λόγος του αγίου Ιωάννου, Ηγουμένου της Μονής της αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά, στο βιβλίο του «Η Κλίμαξ» φέρει τον τίτλο «Περί της ανάνδρου Δειλίας». Με τον λόγο αυτό ο άγιος Ιωάννης θέλει να μας δείξει πόσο παιδαριώδης και αδύναμος είναι η Δειλία η οποία μας κάμνει να φοβόμαστε και να δειλιάζουμε όπως τα μικρά παιδιά. Και με ποιο τρόπο πρέπει να την πολεμάμε και μόνο τον Θεό και την αμαρτία να φοβόμαστε.
του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
«Εκείνος που βρίσκεται μαζί με άλλους φυσικά δεν είναι δυνατόν να πολεμιέται και να φοβάται από την δειλία και τους δαίμονες εύκολα, και να τρέμει νύχτα και μέρα η καρδιά του. Εκείνος όμως που ζει μόνος του να προσέχει να μη νικηθεί από την απιστία που είναι κόρη της δειλίας και να δειλιάζει χωρίς αιτία. Και αν νικήσει την δειλία να προσέχει να μην πέσει στην χειρότερη κενοδοξία, ότι δήθεν είναι άγιος και γι αυτό είναι τόσο αντρείος.
Η δειλία είναι ένας ανόητος και αδύναμος φόβος που πειράζει εκείνους που είναι μικρόψυχοι και παράξενοι και τους κάμνει να φοβούνται και να τρέμουν να μείνουν μόνοι τους. Παθαίνουν ότι και μικρά νήπια που φοβούνται την νύχτα φωνές, σκιές κλπ. Όταν όμως μεγαλώσουν ούτε που βάζουν στο μυαλό τους τέτοια. Η δειλία είναι γέννημα της απιστίας. Δηλαδή δεν πιστεύει ότι ο Θεός είναι παντοδύναμος και άρα μπορεί να τον φυλάξει από κάθε κακό. Και έτσι τον αναγκάζει να τρέμει με μόνη την σκέψη ότι μπορεί να πάθει κάποιο κακό. Αλλά όποιος πιστεύει ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών και τον προστατεύει δεν ασχολείται με ψεύτικες σκέψεις.
Ο φόβος προέρχεται από ένα κακό ή κίνδυνο που μας περνάει η σκέψη ότι μπορεί να έλθει και κάμνει την καρδιά μας να δειλιάζει. Ο φόβος διώχνει το θάρρος και την τόλμη από την ψυχή επειδή δεν πιστεύει ότι αν τύχει αυτό που φοβάται ότι θα την βοηθήσει ο Θεός. Αυτό το παθαίνει η ψυχή από την υπερηφάνεια της και γι αυτό γίνεται δούλη της δειλίας και φοβάται, επειδή δεν ελπίζει στο έλεος του Θεού, αλλά στην δική της δύναμη και αντρεία.
Εκείνοι που μεριμνούν για την σωτηρία τους και κλαίνε για τις αμαρτίες τους, δεν φοβούνται κανένα κακό που θα μπορούσε να τους τύχει. Εκείνοι όμως που δεν ζουν έτσι, αλλά παρακαλούν μόνο τον Θεό για πράγματα ασήμαντα, επιτρέπει ο Θεός να ταλαιπωρούνται από τη δειλία για να ταπεινωθούν και να έρθουν πραγματικά κοντά του. Όλοι όσοι δειλιάζουν είναι κενόδοξοι. Όσοι όμως δεν δειλιάζουν δεν είναι οπωσδήποτε ταπεινόφρονες, επειδή ληστές και κλέφτες ληστεύουν και νύχτες και τάφους και δεν δειλιάζουν.
Αν θέλεις να νικήσεις την ανοησία της δειλίας και να μην την κουβαλάς μέχρι τα γεράματα, πήγαινε στα μέρη που φοβάσαι οπλισμένος με την προσευχή και με όλη την θερμότητα της ψυχής σου. Μόλις φθάσεις εκεί σήκωσε προς τον Χριστό τα χέρια σου και με την ευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησέ με» πολέμησε τους δαίμονες που σου φέρνουν τον φόβο και σε κάμνουν να τρέμεις. Γιατί δεν υπάρχει ισχυρότερο όπλο εναντίον τους από το όνομα του Χριστού. Και αφού απαλλαγείς από το βάσανο της δειλίας να ευχαριστείς πάντα τον Θεό που σε ελευθέρωσε.
Βέβαια δεν θα φύγει απ’ ευθείας η δειλία από την ψυχή σου, αλλά σιγά σιγά. Όσο περισσότερο πενθούμε και κλαίμε για τις αμαρτίες μας τόσο πιο γρήγορα θα φύγει εντελώς από εμάς. Όσο όμως λείπουν αυτά, θα συνεχίζει να μας πολεμάει η δειλία και ο φόβος.
Αυτός ο φόβος άλλοτε ξεκινάει από την ψυχή και φθάνει στο σώμα και άλλοτε αρχίζει από το σώμα και καταλήγει στην ψυχή. Αν φοβάται μόνο το σώμα και δεν φθάνει ο φόβος στην ψυχή είναι καλό σημάδι ότι θα απελευθερωθούμε γρήγορα από την αρρώστια του φόβου. Όταν σε κάθε λυπηρό που μας τυχαίνει λέμε ότι όχι μόνο αυτό αλλά και ακόμα χειρότερα μας άξιζαν για τις αμαρτίες μας, σημαίνει ότι απελευθερωθήκαμε από τον φόβο.
Δεν φταίνε τόσο οι ερημιές, οι νύχτες ή οι πιθανές ατυχίες που φοβόμαστε, αλλά η ακαρπία, η αδυναμία και η λίγη προκοπή και ταπείνωση της ψυχής μας. Γι αυτό επιτρέπει ο Θεός την δειλία και τον φόβο, για να ταπεινωθούμε. Όποιος έγινε πραγματικός δούλος του Χριστού, του δίνει ο Θεός χάρη και δύναμη και δεν φοβάται ούτε τον θάνατο. Εκείνος όμως που δεν είναι γνήσιος δούλος του Θεού, τον αφήνει να φοβάται ακόμα και την σκιά του.
Όταν πλησιάζει κάποιον αόρατα ο πονηρός Δαίμονας τού προκαλεί φόβο και τρεμούλα. Ενώ όταν τον πλησιάζει ο θείος και άγιος Άγγελος χαίρεται και νοιώθει κατάνυξη η ταπεινή ψυχή. Αν λοιπόν νοιώσουμε ότι μας πλησίασε ο Άγγελος πρέπει να σηκωθούμε αμέσως για προσευχή γιατί σημαίνει ότι ήλθε να προσευχηθεί μαζί μας και να παρακαλέσει τον Θεό για εμάς».
Από τα λόγια του αγίου Ιωάννου καταλαβαίνω γιατί από μικρό παιδί μέχρι και τώρα που πέρασα τα 60 υποφέρω πολύ από την δειλία. Τι προκαλεί την δειλία σύμφωνα με τα λόγια του αγίου ; Η μικροψυχία μας, η παραξενιά μας, η περηφάνια μας, η ολιγοπιστία μας. Η ακαρπία, η αδυναμία και η λίγη προκοπή και ταπείνωση της ψυχής μας. Δυστυχώς από την πολλή μου ανοησία και απροσεξία γέμισε από όλα αυτά ο χαρακτήρας μου. Θυμάμαι πόσο αντιδρούσα όταν με μάλωναν και μου έκαμναν κάποια παρατήρηση. Ήμουν βλέπετε παραχαϊδεμένος, ήσυχο παιδί, καλός στα μαθήματα και με γέμιζαν με μπράβο. Πιάστηκα στην παγίδα να ψάχνω την ηδονή στις φαντασιώσεις, άρα υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για να παγιδευτώ στην δειλία.
Από την πολλή μου δειλία δυσκολεύτηκα πολύ να ξεκινήσω ως εκπαιδευτικός. Περνούσα έξω από Λύκεια τότε που εργαζόμουν ως Ιατρικός Επισκέπτης, και έτρεμα και μόνο στην ιδέα ότι θα μπορούσα να μπω μέσα στον χώρο του Σχολείου. Θυμάμαι το 1987 πήγα να κάνω Φυσική φροντιστήριο σε μαθητές Γυμνασίου και από τον φόβο μου κουβάλησα μαζί μου τα Πανεπιστημιακά βιβλία Φυσικής ! Φυσικά μετά από 28 χρόνια που διδάσκω σε Λύκεια, υποφέρω περισσότερο από την αδιαφορία των μαθητών παρά από την δειλία. Εννοείται όμως ότι δεν με άφησαν οι δειλίες μου σε άλλα θέματα.
Ξέρετε πότε μας αφήνουν όλες οι δειλίες και οι φοβίες ; Όταν κάθε μέρα ζούμε τον θάνατο. Έβλεπα χθες στο Netflix ένα ντοκιμαντέρ για την «ζωή» των Εβραίων στο Άουσβιτς και στο Νταχάου. Όταν κυκλοφορείς ανάμεσα από πτώματα, όταν είσαι σκελετωμένος από την πείνα, όταν ζεις μέσα στην βρώμα με ψείρες που είναι μεγάλες σαν μύγες, όταν περιμένεις την σειρά σου για τους θαλάμους αερίων, ποιες φοβίες και ποιες δειλίες να σε τρομάξουν ; Το τραγικό είναι ότι εκατομμύρια Γερμανοί για πάνω από 10 χρόνια μέρα νύχτα φώναζαν «Χάιλ Χίτλερ» δηλαδή «Ζήτω ο Χίτλερ» !
Ο άγιος Παΐσιος φοβόταν πολύ να περάσει νύχτα έξω από νεκροταφεία. Οπότε πήγε μια νύχτα και έμεινε μέσα σε ένα νεκροταφείο μέχρι το πρωί και του έφυγε ο φόβος. Δηλαδή έκανε αυτό που λέει ο άγιος Ιωάννης. Ας το προσέξουμε αυτό όσοι υποφέρουμε από την δειλία.
Δεν θα μας αφήσει η δειλία, μέχρι να αναμετρηθούμε με ότι φοβόμαστε. Ναι αλλά, πως θα αναμετρηθούμε ; Οπλισμένοι με την ευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησέ με» και με την ψυχή μας να βράζει από την θερμότητα. Και νομίζω όλοι μας έχουμε διαπιστώσει πως όταν ζούμε αυτό που φοβόμασταν, διαπιστώνουμε ότι ήταν πολύ ευκολότερο από ότι μας παρουσιαζόταν στην φαντασία μας. Όμως αυτήν την εμπειρία θα την έχουμε μόνο αν το ζήσουμε, δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
Κάπως έτσι αναμετρήθηκε και ο Αρχηγός μας κάποτε στον κήπο της Γεσθημανή όταν φοβόταν ως άνθρωπος από το Πάθος που ήταν πολύ κοντά. Με προσευχή στα γόνατα και την ψυχή του σε τέτοια υπερένταση που έγινε ο ιδρώτας του σαν θρόμβοι αίματος, όπως γράφει ο ιατρός και ευαγγελιστής Λουκάς.
