Διαβάζοντας την ομιλία του Αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου στον 4ο ψαλμό τού Δαβίδ μού έκανε εντύπωση η εξήγησή του στα λόγια «ἐν θλίψει ἐπλάτυνάς με». Δηλαδή λέει ο Δαβίδ, Θεέ μου όταν ήμουν σε θλίψη με ανακούφισες, με παρηγόρησες.
του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
«Εν θλίψει ἐπλάτυνάς με». Δεν είπε ο Δαβίδ «μού αφαίρεσες τις θλίψεις», ούτε «έδιωξες τους πειρασμούς», αλλά τα άφησε ο Θεός να υπάρχουν και απλώς τον παρηγόρησε. Το πολυμήχανο του Θεού και η αφθονία των μέσων που χρησιμοποιεί φαίνονται όχι μόνο με το ν’ απομακρύνει τις θλίψεις μας, αλλά και στο ότι ενώ συνεχίζουμε να ζούμε μέσα στις θλίψεις, μάς προσφέρει μεγάλη ανακούφιση. Αυτό δείχνει και την δύναμη του Θεού, επειδή ζώντας μέσα στις θλίψεις γινόμαστε πιο ευσεβείς, και με πολλούς τρόπους παρηγορεί ο Θεός την θλιμμένη ψυχή, αλλά δεν αφαιρεί ο Θεός την θλίψη επειδή βοηθάει την ψυχή να μην πέσει στην ραθυμία και την αδράνεια.
Πως θα μπορούσε να υπάρξει παρηγοριά στην θλίψη; Όπως στην κάμινο των τριών παίδων στη Βαβυλώνα και στον λάκκο με τα λιοντάρια που έβαλαν τον Δανιήλ. Στην κάμινο δεν έσβησε ο Θεός την φωτιά, αλλά τους έκανε να νοιώθουν άνεση. Δεν φόνευσε τα λιοντάρια, αλλά κατέστησε τον Δανιήλ ασφαλή. Και η κάμινος έκαιγε και τα λιοντάρια ήταν στον λάκκο, αλλά οι δίκαιοι απολάμβαναν πολλή άνεση.
Πολλοί επειδή ευημερούν έχουν παράνομες ερωτικές σχέσεις και καταπονούν την ψυχή και τα σώματά τους, ξοδεύουν και χρήματα κάμνοντας ανάρμοστα πράγματα, όταν όμως πέσουν σε θλίψη ελευθερώνονται απ’ αυτά και φτάνουν σε άνεση. Όπως εκείνοι που ενώ έχουν πυρετό δεν σταματάνε να τρώνε και να πίνουν πολύ κι έτσι γίνονται χειρότερα, ενώ αν στενοχωρήσουν λίγο τον εαυτό τους περιορίζοντας το φαγητό και το ποτό, σε λίγο θα γίνουν καλά και όντες υγιείς θ’ απολαμβάνουν τα αγαθά. Συνήθως τίποτα δεν μας ανακουφίζει τόσο, όσο η θλίψη της απομάκρυνσης από όλα τα κοσμικά πράγματα.
Ο Δαβίδ όταν ήταν σε άνεση ένιωσε πολλή θλίψη καταπιεζόμενος από την πονηρή επιθυμία να κάνει την αμαρτία της μοιχείας η οποία στην συνέχεια τον οδήγησε και στον φόνο. Μετά που έπεσε στην θλίψη εξ αιτίας της καταδίωξης από τον γιό του Αβεσσαλώμ, ένιωθε ανακούφιση επειδή του έφυγε η φωτιά της πονηρής επιθυμίας (δεν είμαι σίγουρος ότι έτσι ακριβώς τα εννοεί ο Χρυσόστομος).
Τίποτα δεν προξενεί τόση θλίψη, όσο το να πολιορκείται η ψυχή από τα πάθη. Όλες οι άλλες θλίψεις μας έρχονται από έξω, ενώ οι θλίψεις από την πίεση που μας κάνουν τα πάθη μας, έρχονται από μέσα μας. Και εάν συμβαίνει ο κόσμος να μας λυπεί, αλλ’ εμείς δεν λυπούμε τον εαυτό μας, δεν θα πάθουμε τίποτα το φοβερό. Άρα από εμάς εξαρτάται το να θλιβόμαστε ή να μη θλιβόμαστε.
Για να μάθεις πόση ανακούφιση προκύπτει από τις θλίψεις άκουσε τον Απόστολο Παύλο που λέει : «Η θλίψη δημιουργεί υπομονή, η υπομονή δοκιμασμένο χαρακτήρα, ο δοκιμασμένος χαρακτήρας ελπίδα, η δε ελπίδα δεν ντροπιάζει». Βλέπεις τα τρία καλά που απέκτησες και σε γεμίζουν χαρά, τα οποία γέννησε η θλίψη ; Υπομονή, δοκιμασμένο χαρακτήρα και ελπίδα.
Θα σταθώ ιδιαίτερα στα λόγια του Χρυσοστόμου : «Ουδέν γάρ ούτω ποιεί θλίψιν, ως το πολιορκείσθαι την ψυχήν υπό των παθών» δηλαδή τίποτα δεν προξενεί τόση θλίψη, όσο το να πολιορκείται η ψυχή από τα πάθη και νομίζω πως εννοεί ο Πατήρ όταν είναι σκλαβωμένη η ψυχή στα πάθη. Γιατί τότε, αντί η ψυχή να κάμνει την σάρκα να πετάει και να την ανεβάζει στον ουρανό, σέρνεται από την σάρκα μέσα στον βούρκο.
Με απλά λόγια, σύμφωνα με τον μεγάλο Πατέρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας Χρυσόστομο, η πιο μεγάλη θλίψη που μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος δεν είναι ούτε αν πεθάνει το παιδί του, ούτε αν πεθάνει το ταίρι του, ούτε αν χρεοκοπήσει, ούτε αν τον απολύσουν από την εργασία του, ούτε αν πάθει καρκίνο, ούτε αν μείνει ανάπηρος, ούτε τίποτα, τίποτα, τίποτα. Όλα αυτά είναι μεγάλες θλίψεις, αλλά δεν μπορούν να φτάσουν την θλίψη που ζει ο άνθρωπος που είναι σκλαβωμένος στα πάθη.
Ο καθένας μας αν εξετάσει με ειλικρίνεια την ζωή του νομίζω θα συμφωνήσει με τα λόγια του Χρυσοστόμου. Τότε που η τηλεόραση είχε πολλά κανάλια από απροσεξία μού έγινε πάθος και δεν μπορούσα να αντισταθώ στο να βλέπω. Καθόμουν να βλέπω μέχρι αργά ταινίες, κυρίως αισθησιακές. Και ήταν πρόβλημα και στα ταξίδια που είχα ως Ιατρικός Επισκέπτης επειδή όλα τα ξενοδοχεία είχαν στο δωμάτιο τηλεόραση με ένα σωρό κανάλια. Θυμάμαι κάποια φορά που επέστρεφα από την Αλεξανδρούπολη στην Θεσσαλονίκη Παρασκευή απόγευμα κατάκοπος από την εργασία και από την αϋπνία λόγω της τηλεόρασης, έξω από την Καβάλα με πήρε ο ύπνος στο τιμόνι κι από θαύμα δεν σκοτώθηκα.
Μου περνάει η σκέψη ότι ο Θεός σε όλες τις θλίψεις που ζούμε μας βοηθάει. Δεν νομίζω πως ισχύει μόνο για τον Δαβίδ το «ἐν θλίψει ἐπλάτυνάς με». Είναι δυνατό μια μητέρα να χάσει το παιδί της και να μην την παρηγορήσει μυστικά ο Θεός ; Μου έλεγε ένας κουμπάρος μου πως όταν ήταν μικρή η κόρη του και κινδύνευε να πεθάνει από σηψαιμία, ένοιωθε τόσο κοντά του την παρουσία του Θεού πως νόμιζε ότι μπορούσε να τον πιάσει.
Δεν άντεξε ο Ιούδας την μεγάλη θλίψη από τα πάθη που έσερναν την ψυχή του και κρεμάστηκε. Ακούσαμε την Μεγάλη Πέμπτη : «Ὅτε οἱ ἔνδοξοι Μαθηταί, ἐν τῷ νιπτῆρι τοῦ Δείπνου ἐφωτίζοντο, τότε Ἰούδας ὁ δυσσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας ἐσκοτίζετο, καὶ ἀνόμοις κριταῖς, σὲ τὸν δίκαιον Κριτὴν παραδίδωσι. Βλέπε χρημάτων ἐραστά, τὸν διὰ ταῦτα ἀγχόνῃ χρησάμενον, φεῦγε ἀκόρεστον ψυχὴν τὴν Διδασκάλῳ τοιαῦτα τολμήσασαν. Ὁ περὶ πάντας ἀγαθός, Κύριε δόξα σοι».
