Του Γιάννη Κορομήλη
ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Γράψαμε χθες για τον εξέχοντα ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η συναίνεση, η συνεργασία των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, στην προσπάθεια εξόδου από την κρίση. Γράψαμε επίσης γιατί αυτός ο σημαντικός παράγοντας δεν πρόκειται να υπάρξει. Τουλάχιστον με τη σημερινή κυβέρνηση. Ας προχωρήσουμε σ΄έναν άλλο εξίσου σημαντικό και πιθανώς εφικτό παράγοντα. Που δεν είναι άλλος από την Παιδεία.
Κατ΄αρχήν ας διακρίνουμε τις έννοιες Παιδεία και εκπαίδευση. « Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», έλεγε ο Αντισθένης. Συνήθως οι δυο έννοιες συγχέονται. Θεωρούνται δηλαδή ταυτόσημες. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από κάποιους ορισμούς που βρίσκει κανείς σε διάφορα λεξικά. Σ΄αυτό της Ακαδημίας Αθηνών π.χ. στο λήμμα εκπαίδευση διαβάζει: α)Η συστηματική οργανωμένη και χρονικά καθορισμένη διαδικασία μετάδοσης γνώσεων, δεξιοτήτων, ικανοτήτων, που υλοποιείται απο την Πολιτεία ή άλλους φορείς (ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια κ.α.). Συγγενείς έννοιες αγωγή, επαγγελματική κατάρτιση, αγωγή άσκηση, άτυπη εκπαίδευση (καθημερινές εμπειρίες, προσωπική αναζήτηση του ατόμου – διάβασμα, έρευνα κ.α.- ηλεκτρονική, περιβαλλοντική, δια βίου, διαπολιτισμική. Τα ίδια πάνω- κάτω θα διαβάσεις και στο λήμμα Παιδεία.
Ωστόσο δεν ταυτίζονται οι δύο έννοιες. Η Παιδεία καλύπτει ασφαλώς την εκπαίδευση όμως την υπερκαλύπτει. Αν η εκπαίδευση είναι ένα σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων κ.λ.π. η Παιδεία είναι ένα υπερσύνολο της. Τα σημαινόμενα της είναι σαφώς περισσότερα από αυτά της εκπαίδευσης. Π.χ. Το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας ήτοι το σύστημα εκπαίδευσης των τριών γνωστών βαθμίδων, περιλαμβάνει ασφαλώς τις παρεχόμενες γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες στα νηπιαγωγεία, τα δημοτικά, τα Γυμνάσια, τα Λύκεια (ΓΕΛ, ΕΠΑΛ), τα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Όμως δεν επεκτείνεται στο χώρο της Παιδείας η οποία πέρα από τα της Εκπαίδευσης συμπεριλαμβάνει , τις ποικίλες πνευματικές και ψυχικές επιδράσεις που δέχεται ο άνθρωπος – κι όχι μόνο ο νέος άνθρωπος, όπως στην εκπ/ση – από την κοινωνία, την κληρονομικότητα, την ανατροφή, το περιβάλλον» κ.λ.π.
Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε πως η εκπαίδευση (το εκπαιδευτικό σύστημα) είναι ο κύριος, ο βασικός πυλώνας της παιδείας. Όμως η Παιδεία έχει κι άλλους πυλώνες αυτοί της ηθικής, της ψυχικής, της καθαρά πνευματικής αγωγής της μόρφωσης της κουλτούρας.
Στην Αρχαία Ελλάδα τον όρο παιδεία συναντούμε στον Αισχύλο με την έννοια της ανατροφής του παιδιού, στον Αριστοτέλη, Θουκυδίδη κ.α. με την έννοια της ανατροφής αλλά και της διδασκαλίας, εκπαίδευσης, στον Πλάτωνα ως μόρφωση, κουλτούρα, πνευματικά εφόδια. Βλέπουμε δηλ. ότι ο ορισμός της Παιδείας είναι περίπου ίδιος με τον σημερινό.
Επανερχόμενος στο ερώτημα: Η Παιδεία είναι αυτοσκοπός ή μοχλός ανάπτυξης, παίρνοντας υπόψη μας τα προαναφερθέντα και την κρατούσα κατάσταση διεθνώς αλλά κυρίως στη χώρα μας εκτιμούμε ότι ισχύει σήμερα το δεύτερο. Πιστεύουμε δηλαδή πως η έξοδος από τα σημερινά αδιέξοδα που ταλανίζουν τη χώρα μας περνάει μέσα από ένα εντελώς διαφορετικό εκπαιδευτικό σύστημα, μια άλλη Παιδεία, όπως π.χ. αυτό της Φιλανδίας η όποια πρωτεύει σ΄αυτά στους διαγωνισμούς Pisa του ΟΟΣΑ. Αντίθετα η Ελλάδα κατατάσσεται στην ομάδα των τελευταίων. Δεν είναι τελευταία, δεν «πατώνει» αλλά βρίσκεται αρκετά κάτω από το μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν.
Για να το πούμε πιο καθαρά. Πιστεύουμε πως έχουν δίκιο: α) οι μελλοντολόγοι που υποστηρίζουν ότι ¨το μέλλον ανήκει στους σοφούς» β) ο Ουίνστον Τσόρτσιλ που είπε «η επόμενη αυτοκρατορία θα είναι η αυτοκρατορία του νου, του πνεύματος» γ) ο Μπ. Ομπάμα που έκρινε ότι για να αντιμετωπισθεί η κρίση πρέπει να ενισχυθεί η Παιδεία. Και διέθεσε εφάπαξ τεράστιο ποσό των 700 δις δολαρίων για το σκοπό αυτό. Αποτέλεσμα: Η κρίση ξεπεράστηκε συντομότατα. δ) η καθηγήτρια – υπεύθυνη για τη διεξαγωγή του προγράμματος Pisa στην Ελλάδα κα Χρύσα Σοφιανοπούλου, η οποία δήλωσε το ότι το 2015 οι Έλληνες μαθητές κατέλαβαν την 43η θέση σε σύνολο 72 χωρών που πήραν μέρος στο Pisa: « δεν μου προκαλεί έκπληξη. Διότι αυτό που λείπει από του Έλληνες μαθητές δεν είναι οι θεωρητικές γνώσεις. Αλλά η σύνδεση τους με την καθημερινότητα».
Μας λέει δηλαδή ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δίνει μεν τις απαραίτητες θεωρητικές γνώσεις, όχι όμως και τις ικανότητες , τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες στην καθημερινότητα μας. Καλή είναι η γνώση όμως δεν αρκεί. «Η γνώση είναι δύναμη, αλλά μόνο όταν γίνει πράξη». Κι από πράξεις έχει ανάγκη η σημερινή Ελλάδα.
Συνεχίζεται…
