Του Γιάννη Κορομήλη
Οι ΗΠΑ είναι η πρώτη (και μόνη) υπερδύναμη στον κόσμο. Εύλογα ο πρόεδρος της αποκαλείται και «πλανητάρχης». Η εκλογή κατά συνέπεια του Ντόναλντ Τραμπ στο ύπατο αξίωμα της μεγάλης αυτής χώρας δικαίως προκάλεσε σε παγκόσμιο επίπεδο ποικίλες αντιδράσεις.
Χαρακτηριστική του κλίματος που επικράτησε αμέσως μετά την εκλογή του ήταν η δήλωση ευρωπαίου διπλωμάτη: «Μας έπεσε – είπε- ο ουρανός στο κεφάλι».
Η φράση αυτή υποδηλώνει αφενός ότι επρόκειτο για κάτι απρόσμενο κι αναπάντεχο κι αφετέρου κάτι φοβερό ως προς τις συνέπειές του.
Και παρότι το να πέσει, στην κυριολεξία, … ο ουρανός στο κεφάλι κάποιων – όπως φοβόταν κι ο βασιλιάς στο φανταστικό γαλατικό χωριό του Αστερίξ και του Οβελίξ- είναι αδύνατο αφού ο ουρανός δεν είναι παρά μια οφθαλμαπάτη, η χρήση της έκφρασης μας προϊδεάζει για κάτι φοβερό και τρομερό». Κάτι ανάλογο με το «τσουνάμι» όπως τη χαρακτήρισαν ξένοι δημοσιογράφοι.
Στην πραγματικότητα όμως ο ρόλος του όποιου Αμερικανού Προέδρου σε μια χώρα με τους πολλούς και ισχυρούς θεσμούς φιλελεύθερης χώρας είναι ασφαλώς σημαντικός, όμως δεν είναι παντοδύναμος ούτε ανεξέλεγκτος. Στην Ελλάδα ο ρόλος του Πρωθυπουργού είναι μεγαλύτερος – για τη χώρα μας και μόνο κι όχι για οποιαδήποτε άλλη, καμία σύγκριση δηλαδή με τούτου του «Πλανητάρχη»- από ότι του Τραμπ για τις ΗΠΑ. Εδώ στην ουσία δεν υπάρχει ισχυρός θεσμός που να βάζει φρένο στις όποιες αποφάσεις του Πρωθυπουργού. Είναι βέβαια η Βουλή αυτή όμως, κατά κανόνα, ελέγχεται από τον Πρωθυπουργό (αρχηγό του πρώτου κόμματος).
Στις ΗΠΑ υπάρχει το Κογκρέσο, η Γερουσία. Που πολλές φορές δεν «ελέγχεται» από τον Πρόεδρο. Πέραν αυτού υπάρχει το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ που χαράζει τις βασικές γραμμές στρατηγικής της υπερδύναμης. Υπάρχουν επίσης κι άλλα σημαντικά κέντρα αποφάσεων. Που, σε βαθμό ο οποίος εξαρτάται και από την προσωπικότητα, το κύρος και την ακτινοβολία του προσώπου του Προέδρου, που παρεμβαίνουν οσάκις οι περιστάσεις το επιβάλλουν. Ακόμα και με.. δολοφονία του Προέδρου (Τζων Κένεντι) που προφανώς ήθελε να είναι πραγματικά Πρόεδρος (κι όχι μαριονέτα) και αργότερα του αδελφού του Ρόμπερτ πριν προλάβει να γίνει Πρόεδρος και που ήταν σκληρότερος και αποφασιστικότερος του Τζον. Φ. Κένεντι. Για να μην μιλήσουμε για το άδοξο τέλος του Νίξον και τον εξευτελισμό του Μπιλ Κλίντον. Για διαφορετικούς βέβαια λόγους από αυτούς που αφορούσαν στους Κένεντι.
Αυτά βέβαια που προαναφέρθηκαν δεν εκμηδενίζουν τις δυνατότητες του Προέδρου, αλλά τις περιορίζουν. Που θα πει ότι μπορεί να μην αποτελεί – και δεν αποτελεί- «τσουνάμι» η εκλογή Τραμπ, όμως έχει σημασία και συνέπειες για τον υπόλοιπο κόσμο. Άρα και για την Ευρώπη και για τη μικρή μας χώρα. Είναι π.χ. προφανές ότι θα ενισχυθούν περισσότερο τα κάθε μορφής αντι-συστημικά, ακραία και λαϊκίστικα κόμματα στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικές, εν προκειμένω, ήταν οι «διθυραμβικές» δηλώσεις του εκπροσώπου της Χρυσής Αυγής Κασιδιάρη.
Πέραν αυτού ο κ. Τραμπ, προεκλογικά τουλάχιστον έδειξε να αμφισβητεί βασικές αξίες του Δυτικού κόσμου (μετριοπάθεια, δημοκρατικές ελευθερίες, ανθρώπινα δικαιώματα κ.λ.π.) Και σύντομα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του θα γίνουν εκλογές στη Γαλλία, τη Γερμανία και δημοψήφισμα στην Ιταλία. Σ’ ένα κλίμα δηλαδή που θα ενισχύσει και θα νομιμοποιήσει φαινόμενα όπως αυτά της Μαρί Λεπέν, του ξενοφοβικού κόμματος της «Εναλλακτικής για τη Γερμανία», τον Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία που θέλουν η Ευρώπη να κλείσει τους δρόμους της μετανάστευσης, να ενισχυθούν τα σύνορα, να γίνει οικονομικά πιο εθνικιστική.
Στα καθ΄ημάς ενισχύεται η θέση Σόιμπλε για τη μη φιλική διευθέτηση του χρέους μας (εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα) και γενικότερα για τη συνέχιση της λιτότητας. Επίσης οι προβληματικές σχέσεις του Τράμπ με το ΔΝΤ είναι ένα θέμα που μας αφορά άμεσα. Δύσκολη επίσης φαίνεται η στήριξη από τον Τραμπ των βασικών διεκδικήσεων και συμφερόντων της Ελλάδας στην Ευρώπη και γενικότερα.
