«Τήρων, ὁ δηλῶν ἀρτίλεκτον ὁπλίτην, Θεῷ πρόσεισιν, ἀρτίκαυστος ὁπλίτης. Ἑβδομάτῃ δεκάτῃ πυρὶ Τήρωνα πυρὶ φλεγέθουσιν».
Γράφει ο (εορτάζων) Θόδωρος Δημητριάδης
Οι Θοδωρήδες, Θοδώρεςα κλπ. γιορτάζουν πολλές φορές το χρόνο, του Θεοδώρου του Στρατηλάτη, του Θεοδώρου του Τήρωνος, το ψυχοσάββατο τον Μάρτιο κ.ά. Σήμερα λοιπόν, 23 Μαρτίου, γιορτάζουν: Θεόδωρος, Θοδωρής, Θόδωρος, Τεό, Τέντυ, Θοδωράκης, Θώδης, Θώδος, Δώρης, Θεοδώρα, Δώρα, Θοδώρα, Δωρούλα, Ντόρα.
Ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων καταγόταν από το χωριό Αμάσεια στη Μαύρη Θάλασσα, που ονομαζόταν Χουμιαλά, και έζησε κατά τους χρόνους των Βυζαντινών αυτοκρατόρων Μαξιμιανού (286 – 305 μ.Χ.), Γαλερίου (305 – 311 μ.Χ.) και Μαξιμίνου (305 – 312 μ.Χ.). Ονομάζεται Τήρων, διότι κατετάγη στο στράτευμα των Τηρώνων, δηλαδή των νεοσυλλέκτων, διοικούμενο υπό του πραιπόσιτου Βρίγκα.
Διαβλήθηκε στον πραιπόσιτο ως Χριστιανός και εκλήθηκε σε απολογία και εξέταση. Εκεί ομολόγησε την πίστη του στον Χριστό χωρίς δισταγμό. Ο διοικητής Βρίγκας δεν θέλησε να προχωρήσει στην σύλληψη και τιμωρία του, αλλά τον άφησε να σκεφτεί και να του απαντήσει αργότερα. Πίστευε ότι ο Θεόδωρος θα άλλαζε πίστη και θα θυσίαζε στα είδωλα. Ο Μεγαλομάρτυς όμως Θεόδωρος, όχι μόνο παρέμεινε ακλόνητος στην πίστη του, αλλά έκαψε και το ναό της μητέρας των θεών Ρέας με το είδωλο της. Αμέσως τότε συνελήφθη και ρίχτηκε από τους ειδωλολάτρες σε πυρακτωμένη κάμινο, όπως ο Δανιήλ, και εκεί παρέδωσε στο θεό το πνεύμα του.
Το Σάββατο της Α’ εβδομάδος των Νηστειών η Σύναξη του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Θεοδώρου του Τήρωνος ετελείτο στο αγιότατο Μαρτύριό του, το οποίο βρισκόταν στην περιοχή του Φωρακίου ή Σφωρακίου. Ήταν η ημέρα που ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων έκανε το περίφημο θαύμα των κολλύβων ως εξής:
Ο Ιουλιανός ο παραβάτης, γνωρίζοντας ότι οι χριστιανοί καθαρίζονται με τη νηστεία στη πρώτη εβδομάδα της Σαρακοστής – γι’ αυτό την λέμε καθαρά εβδομάδα – θέλησε να τους μολύνει. Διέταξε λοιπόν, κρυφά, όλες οι τροφές στην αγορά να ραντισθούν με αίματα ειδωλολατρικών θυσιών. Όμως με θεία ενέργεια, φάνηκε στον ύπνο του τότε Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Ευδοξίου, ο Θεόδωρος και φανέρωσε το πράγμα. Παρήγγειλε τότε να ενημερωθούν όλοι οι χριστιανοί, να μην αγοράσουν καθόλου τρόφιμα από την αγορά και για να αναπληρώσουν την τροφή να βράσουν σιτάρι και να φάνε τα λεγόμενα κόλλυβα. Έτσι και έγινε και ματαιώθηκε ο σκοπός του ειδωλολάτρη αυτοκράτορα. Και το Σάββατο τότε, ο ευσεβής λαός που διαφυλάχθηκε αμόλυντος στην καθαρά εβδομάδα, απέδωσε ευχαριστίες στον μάρτυρα Θεόδωρο.
Από τότε, στα μέσα του Δ΄ αιώνα, η Εκκλησία τελεί κάθε έτος την ανάμνηση αυτού του γεγονότος, του θαύματος των κολλύβων, σε δόξα Θεού και τιμή του μάρτυρα αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος ενώ είθισται να μοιράζονται κόλλυβα στις εκκλησίες. Σε κάποιες περιοχές καθιερώθηκε επίσημα ως ψυχοσάββατο.
Γιατί των Αγίων Θεοδώρων θεωρείται ψυχοσάββατο
Σε κάποιες περιοχές οι ανύπαντρες κοπέλες συνήθιζαν να βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα την ημέρα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στον ύπνο τους αυτόν που θα παντρευτούν.
Έτσι καθιερώθηκε το πρώτο Σάββατο των Νηστειών οι πιστοί να προσφέρουν κόλλυβα, κάτι σαν ψυχοσάββατο δηλαδή.
Για τους Θοδωρήδες και τις Θοδώρες έχουν γραφεί πολλά τραγούδια, όπως π.χ.
ΚΑΤΣΕ ΘΟΔΩΡΕ ΣΤ’ ΑΥΓΑ ΣΟΥ
ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ
ΜΕ ΛΕΝΕ ΘΕΟΔΩΡΑ
ΘΟΔΩΡΑ
Τέλος, η παράδοση λέει ότι ο Άγιος Θεόδωρος καβάλησε το άσπρο στρατιωτικό του άλογο, ανέβηκε στην πιο ψηλή κορυφή του βουνού, κι εκεί ευχήθηκε να φύγει ο χειμώνας και να έλθει γρήγορα η άνοιξη.
