Δρ Χρήστος Ι. Κολοβός
Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Διδάκτωρ Μηχανικός Ε.Μ.Π.
τ. Δ/ντής Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτ. Μακεδονίας
Η τιμή του ρεύματος έφθασε στη χονδρική αγορά στα 28 λεπτά η κιλοβατώρα για το βράδυ της 11/10/2021. Φυσιολογικά στον τελικό καταναλωτή η τιμή θα είναι πολλαπλάσια, πάνω από 30-35 λεπτά η κιλοβατώρα. Ατυχώς, τα όσα ανακοίνωσε η κυβέρνηση για «επιδότηση» των λογαριασμών ρεύματος είναι παραμύθια για μικρά παιδιά: τα χρήματα της «επιδότησης» θα πάνε στους παρόχους, οπότε αυτοί έχουν κάθε λόγο να κρατούν τη χονδρική τιμή του ρεύματος στα ύψη! Κι αν η κυβέρνηση δεν βρήκε κάπου κάποιο θαμμένο θησαυρό, τα λεφτά της «επιδότησης» πάλι εμείς θα τα πληρώσουμε! Είτε με νέους φόρους είτε με νέα δάνεια, τη στιγμή που το δημόσιο χρέος (387,3 δις ευρώ στις 30/6/2021) είναι στο 227% του ΑΕΠ (170,9 δις ευρώ, προσωρινά στοιχεία 9/2021). Θυμάται σήμερα κανείς με τι ποσοστό του ΑΕΠ μας έβαλαν το 2010 στα μνημόνια;
Μόλις στο 9,47% προβλέπεται η συμμετοχή του κατά την κυβέρνηση «ακριβού» λιγνίτη στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής για τις 11/10/2021. Γιατί λοιπόν έφθασε τόσο ψηλά η τιμή χονδρικής του ρεύματος; Μα επειδή αντικατέστησαν το λιγνίτη με το φυσικό αέριο, με σχεδιασμό που φανέρωσε τον Οκτώβριο 2010 ο τότε Υφυπουργός Μανιάτης και έκτοτε υπηρετείται με συνέπεια απ’ όλες τις κυβερνήσεις. Ατυχώς, η τιμή του αερίου φέτος όχι απλά έκανε νέο ρεκόρ, αλλά «εκτοξεύθηκε στη στρατόσφαιρα» και κανείς δεν ξέρει πότε θα ξαναπροσγειωθεί, πάντως όχι στη διάρκεια του χειμώνα. Εκτός απ’ το ρεύμα, επίσης η θέρμανση με αέριο φέτος θα είναι εξωφρενικά ακριβή, για χιλιάδες καταναλωτές θα είναι οικονομικά αδύνατο να ζεστάνουν τα σπίτια.
Γιατί αυξήθηκε η τιμή του αερίου; Η παράταση του χειμώνα στην άνοιξη (θυμάστε την παγωνιά του Μαρτίου, που «έκαψε» τις ανθοφορίες των δέντρων και μείωσε την παραγωγή;) ανάγκασε τους Ευρωπαίους να καταναλώσουν τα όποια αποθέματα αερίου για τις ανάγκες της θέρμανσης. Στη συνέχεια, η πολιτική της ΕΕ για «πράσινη ανάπτυξη» οδήγησε σε αυξημένη κατανάλωση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή, καθώς όλο το καλοκαίρι δεν φυσούσε ιδιαίτερα και τα πολυδιαφημισμένα αιολικά υπολειτουργούσαν. Την ώρα που οι οικονομίες ανέκαμπταν απ’ την ταλαιπωρία της πανδημίας το 2020 και ζητούσαν ενέργεια, πανευρωπαϊκά τα αιολικά παρέμεναν σε χαμηλή απόδοση. Στην Ελλάδα μάλιστα ήταν τέτοια η εξαφάνιση των αιολικών στο 2ο 15νθήμερο του Ιουνίου, που με οδήγησε να τα αποκαλέσω με άρθρο μου «δημόσιο όλεθρο». Τα αποθέματα αερίου δεν αναπληρώθηκαν ποτέ. Ήδη πλησιάζουμε στο χειμώνα, ξεκίνησε η περίοδος θέρμανσης και αυξάνεται η ζήτηση αερίου, οπότε η τιμή πετάει από ρεκόρ σε ρεκόρ.
Στις μέρες του καύσωνα, τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου, τα αιολικά στην Ελλάδα ήταν πάλι εξαφανισμένα και για να έχουμε ρεύμα επιστρατεύτηκαν οι δοκιμασμένης αξιοπιστίας λιγνιτικές μονάδες, όσες έχουν πια απομείνει, δίνοντας ακόμα και σχεδόν 1600MW. Από τότε ωστόσο η λιγνιτική παραγωγή μειώθηκε πολύ και στις 11/10/2021 βλέπουμε τη λιγνιτική παραγωγή κάτω απ’ τα 700MW, παρά το γεγονός ότι πλέον η λιγνιτική κιλοβατώρα είναι πιο φθηνή απ’ αυτή που δίνει το φυσικό αέριο. Σημειώνεται πως, επειδή καίμε αρκετές φορές περισσότερο αέριο σε σχέση με λιγνίτη, πλέον πληρώνουμε περισσότερα για φόρο CO2 από φυσικό αέριο, παρά για φόρο CO2 από λιγνίτη!
Τα αιολικά ήταν αναξιόπιστα στο χιονιά του Φεβρουαρίου, στο 2ο 15νθήμερο του Ιουνίου, στον καύσωνα του Ιουλίου-Αυγούστου και η αναξιοπιστία τους έχει θεμελιωθεί με επανειλημμένες ανακοινώσεις του ΑΔΜΗΕ. Με την πολιτική της «πράσινης ανάπτυξης», η μόνη αξιόπιστη εναλλακτική λύση στην επαναλαμβανόμενη αστοχία των αιολικών είναι το φυσικό αέριο. Κι όμως, σε κάθε προηγούμενη ενεργειακή κρίση οι κυβερνήσεις έτρεχαν να προσθέσουν νέες λιγνιτικές μονάδες, καθώς όλοι αντιλαμβάνονταν πως ο λιγνίτης προστάτευε την Ελλάδα απ’ τις αναταραχές των τιμών των καυσίμων.
Ένα άλλο παραμύθι λέει πως αν γεμίσουμε τη χώρα αιολικά όλο και κάπου θα φυσήξει. Ατυχώς για τους παραμυθάδες, πάνω από 55GW αιολικά, διεσπαρμένα στη Γερμανία, φέτος το καλοκαίρι εξαφανίστηκαν κι αυτά (η Ελλάδα έχει στόχο 7GW αιολικά μέχρι το 2030). Τα 8GW αιολικά που έβαλαν στη θάλασσα, εκεί που έχει «καλύτερο αιολικό δυναμικό», τον Ιούλιο έδωσαν το απόλυτο ΜΗΔΕΝ.
Η αμήχανη αντίδραση της ΕΕ στην ενεργειακή κρίση είναι να βάλουμε κι άλλα αιολικά. Όσα όμως αιολικά και να βάλει κανείς, η θυσία της Ιφιγένειας μας θυμίζει πως υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν παρατεταμένες περίοδοι άπνοιας. Αντίθετα, πολύ πιο αξιόπιστες αποδείχθηκαν οι εισαγωγές ρεύματος απ’ τα πυρηνικά των Βαλκανίων, αλλά και το λιγνίτη και το λιθάνθρακα Βαλκανίων & Τουρκίας. Λαμβάνοντας υπόψη πως έχουμε πληρώσει κάπου 12-14 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για ν’ αγοράσουμε τα πάνω από 8.000MW αιολικά & φωτοβολταϊκά, που ήδη έχουμε, τα λεφτά μας δεν έχουν πιάσει τόπο. Μήπως ν’ ασχοληθούμε με το πώς θα πιάνουν κάποτε τόπο τα λεφτά μας;
Ο ηλεκτρισμός εξελίσσεται σε νέα μηχανή παραγωγής πλούτου για τους λίγους και τα παραμύθια για «αποθήκευση» και «υδρογόνο» δίνουν και παίρνουν. Ο ΑΔΜΗΕ μας έχει ενημερώσει έγκαιρα πως μέχρι το 2030 δεν συζητάμε για αποθήκευση. Πώς να αποθηκεύσει κανείς ηλεκτρισμό για 15 ημέρες, όταν οι εμπορικά διαθέσιμες, πανάκριβες μπαταρίες είναι για 1MW για 1-4 ώρες; Στο τέλος 2017 έβαλαν μια «μεγάλη» μπαταρία (μόλις 100MW) στην Αυστραλία, η οποία «έπαιζε» με τις τιμές στην εκεί αγορά εξισορρόπησης του συστήματος και ήδη ο διαχειριστής του συστήματος οδηγεί την εταιρεία στα δικαστήρια, καθώς η μπαταρία δεν έκανε αυτά που όφειλε. Όσο για το «υδρογόνο», η παραγωγή του από αιολικά ήταν όραμα των Ναζί στο Μεσοπόλεμο, καθώς η Γερμανία δεν έχει πετρέλαιο. Το όραμα κατέρρευσε το 1937, όταν εξερράγη το κινούμενο με υδρογόνο αερόπλοιο Χίντεμπουργκ και κανείς δεν ασχολήθηκε ξανά.
Ήδη πανευρωπαϊκά έχουν ξαναμπεί σε λειτουργία οι ανθρακικές μονάδες, καθώς αφενός είναι πολύ πιο φθηνό να καίει κανείς κάρβουνο, αφετέρου το αέριο πρέπει να καλύψει τις ανάγκες θέρμανσης. Η ζήτηση λιθάνθρακα είναι τέτοια, που η τιμή έχει εκτιναχθεί σε πρωτοφανές ιστορικό ρεκόρ. Παραμονές της νέας διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα, που θα γίνει τέλος Νοεμβρίου στη Γλασκώβη, πανευρωπαϊκά πλέον όλοι καίνε κάρβουνο, αδιαφορώντας για τις εκπομπές CO2. Ατυχώς όχι στην Ελλάδα, κι ας είναι η λιγνιτική παραγωγή πολύ πιο φθηνή απ’ το φυσικό αέριο. Και κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για το ό,τι ο λιγνίτης είναι εγχώριος, ενώ το αέριο πρέπει να το εισάγουμε, ξοδεύοντας συνάλλαγμα.
Οι καταναλωτές δεν θα τσουρουφλιζόμασταν σήμερα αν το φθινόπωρο του 2014 η τότε κυβέρνηση είχε μεριμνήσει να εξασφαλίσει για τη χώρα δωρεάν δικαιώματα εκπομπής CO2, τα οποία αναγνώρισε στις Βαλκανικές χώρες. Εναλλακτικά, αφού από το 2010 σκόπευαν ν’ αντικαταστήσουν το λιγνίτη με φυσικό αέριο, θα μπορούσαν να προωθήσουν την εξόρυξη ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ φυσικού αερίου, απ’ τα κοιτάσματα που φαίνεται να υπάρχουν στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης. Ούτε αυτό έκαναν. Δεν έδωσαν καν κίνητρα για να βάλουμε φωτοβολταϊκά στις στέγες, όπως κάνουν παντού ανά τον πλανήτη! Έτσι τώρα καταλήξαμε να καίμε φυσικό αέριο σε ιστορικά εξωφρενικές τιμές, έχουμε τον εγχώριο λιγνίτη να κάθεται στα ανοικτά ορυχεία και εισάγουμε ρεύμα απ’ το λιγνίτη των γειτόνων μας. Εξάγοντας συνάλλαγμα, θέσεις εργασίας, αλλά και τη νεολαία μας, που ψάχνει δουλειές ανά την Ευρώπη.
Η παράταση της λειτουργίας όσων λιγνιτικών μονάδων έχουν απομείνει, η όσο γίνεται πιο σύντομη ένταξη της νέας, υπερσύγχρονης λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα 5, αλλά και τα φωτοβολταϊκά στις στέγες, δίπλα στους ηλιακούς θερμοσίφωνες, είναι πλέον μονόδρομος. Μόνο έτσι μπορεί να μειωθεί η συναλλαγματική αιμορραγία της χώρας.
