Γράφει ο καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος
Τα πολύ συχνά κρούσματα, οι περιπτώσεις εγκληματικότητας που ξεκινούν από τσαντάκηδες, κλοπές και διαρρήξεις, δολοφονικές επιθέσεις εναντίον αστυνομικών, απαγωγές με απαίτηση λύτρων, γυναικοκτονίες, δολοφονίες ανύποπτων πολιτών, αφαίρεση ζωής στη διαδικασία ένοπλων ληστειών, βιασμούς, απαγωγές, καταχρήσεις σε τραπεζικά και άλλα ιδρύματα, επιθέσεις κουκουλοφόρων σε Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και καταστροφές υλικοτεχνικών υποδομών που πληρώθηκαν με τον ιδρώτα του Ελληνικού Λαού, αύξηση της ναρκομανίας, σεξουαλικά προβλήματα, αύξηση κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας, αύξηση αριθμού των παιδιών που εγκαταλείπουν το σπίτι τους τεκμηριώνουν την ύπαρξη κοινωνικής παθολογίας στην πατρίδα μας εδώ και αρκετά χρόνια που επιδεινώθηκε στα δύο χρόνια της πανδημίας covid-19.
Πώς, όμως, ερμηνεύονται όλα αυτά τα φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην πάλαι ποτέ ειρηνική, ρομαντική, φιλική, ανθρώπινη «Ψωροκώσταινα», όπου υπήρχε εμφανέστατα και αδιαμφισβήτητα ο στοιχειώδης σεβασμός της προσωπικής ελευθερίας και αξιοπρέπειας ανάμεσα σε συμπολίτες, με την εξαίρεση μιας ελάχιστης μειονότητας μεμονωμένων ατόμων και μικρών ομάδων-συμμοριών που εμπλεκόταν σε παραβατικότητα και αντικοινωνική συμπεριφορά;
Δεν προτίθεμαι με το σημερινό άρθρο να δημιουργήσω φοβικά συμπλέγματα και αντιδράσεις, αλλά δεν μπορώ να αποφύγω τη δημοσιοποίηση των ανησυχιών που διακατέχουν εμένα και πολλούς άλλους συναδέλφους των κοινωνικών επιστημών αναφορικά με την αύξηση των εκρήξεων βίας και βίαιης συμπεριφοράς οι οποίες προέρχονται από αυξημένα επίπεδα θυμού και απογοήτευσης, αλλά και με την αύξηση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που θα σχετίζεται στο άμεσο μέλλον με την ανεργία και την ανέχεια που εδώ και χρόνια καλπάζουν στην καθημαγμένη ελληνική οικονομία και επιδεινώθηκαν με την πανδημία.
Οι ανησυχίες μου εντείνονται ακόμη περισσότερο από την απλή διαπίστωση ότι ΔΕΝ υπάρχει πρόγραμμα διαχείρισης της κοινωνικής κρίσης (που βασίζεται στην οικονομική κρίση και την επιδείνωσή της με lockdown και αναστολές στη διάρκεια της πανδημίας) το οποίο λογικά ΑΠΑΙΤΕΙ τη συνεργασία ΟΛΩΝ των πολιτικών κομμάτων και όλων των κεντρικών φορέων των παραγωγικών τάξεων με συμμετοχή των εργοδοτικών φορέων!
Προφανώς ανόητες αιτιάσεις που εδρεύουν στις υπερφίαλες εκτιμήσεις πολιτικού και οικονομικού κόστους ή ωφέλειας οδηγούν σε αδράνεια τις δυνάμεις του τόπου που ΟΦΕΙΛΟΥΝ αντικειμενικά και με αγάπη να σκύψουν πάνω από το πρόβλημα λειτουργώντας Ιπποκρατικά και όχι…ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΑ!
Επανερχόμενος στη συμβατική αντικοινωνική συμπεριφορά, οφείλω να πω ότι στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, η οποία μετεξελίχθηκε σε μερικές δεκαετίες από καθαρά αγροτική σε αστικό-βιομηχανική, ίσως ταιριάζει η θεωρητική ερμηνεία της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που συνίσταται από τρεις συγκεκριμένες αιτιολογικές διαστάσεις:
- της σύγκρουσης αξιών,
- της κοινωνικής αποδιοργάνωσης και
- της ματαίωσης των προσδοκιών.
Όλοι γνωρίζουμε λίγο-πολύ ότι στο σχολείο, στο σπίτι, στη γειτονιά, και από τα ΜΜΕ, κάθε νέα γενιά παιδιών διδάσκεται μια σειρά αξιών που στην ολότητά τους χρησιμεύουν ως βασικά στοιχεία δόμησης και σύνθεσης πλαισίων αναφοράς για κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Λέμε, π.χ., «τα αγαθά με κόπο αποκτώνται, ή λέμε, η αλήθεια στο τέλος πάντα θριαμβεύει, ή ακόμη ότι τον πλούτο πολλοί μίσησαν, τη δόξα ουδείς» και πολλά άλλα παρόμοια.
Με το πέρασμα του χρόνου καθώς το παιδί ωριμάζει, αρχίζει να συνειδητοποιεί στην πραγματικότητα ότι πολλά από αυτά που του διδάσκουμε είναι «μισές αλήθειες» και στην ουσία αυτοί που πετυχαίνουν είναι αυτοί που κατορθώνουν να πατήσουν σε πτώματα ή να κλέψουν με εύσχημο τρόπο, ή ακόμη ότι η καπατσοσύνη είναι υπέρτερη αξία για οικονομική επιτυχία και κοινωνική καταξίωση από την τιμιότητα.
Το αποτέλεσμα δεν εξαντλείται στη σύγχυση της νεολαίας σε θέματα εσωτερίκευσης και αποδοχής των διδασκομένων αξιών, αλλά συχνά αντιδρά με ολική απάρνηση όλων των αξιών που της διδάσκουμε, δηλαδή οι νέοι μας με την αντικοινωνική τους συμπεριφορά καταστρέφουν τα ψευδεπίγραφα είδωλα, χωρίς βέβαια να αναλαμβάνουν και την ευθύνη, και χωρίς να διαθέτουν την εξουσία για να μπορέσουν να βάλουν άλλα στη θέση τους.
Μια σταθερή κοινωνία, τυπικά αγροτική κοινωνία δεν χαρακτηρίζεται από συχνές ή έντονες εκδηλώσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Οι νόμοι, γραπτοί και άγραφοι, που διέπουν τις σχέσεις ατόμων και ομάδων είναι σεβαστοί και οι παραβιάσεις περιορίζονται σε περιπτώσεις προσωπικής ψυχοπαθολογίας, διαπροσωπικών, οικονομικών, συναισθηματικών αντιδικιών και εξαιρετικών γεγονότων.
Νέα, όμως, ήθη, νέα συστήματα αξιών, νέοι τρόποι διαπροσωπικών σχέσεων δημιουργούν μια κατάσταση ψυχοκοινωνικής ανομίας που συχνά οδηγεί τα άτομα και τις ομάδες σε εκδηλώσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Στην πατρίδα μας Κόμματα και πολιτικοί φρόντισαν να ΑΥΞΗΣΟΥΝ τις προσδοκίες αλλά ΔΕΝ τήρησαν τις υποσχέσεις τους, οδηγώντας άτομα και ομάδες στην πολύ πικρή πραγματικότητα της ΜΑΤΑΙΩΣΗΣ των προσδοκιών.
Όλοι οι λαοί, δυστυχώς, υποκύπτουν στις πολλές πομπώδεις και υπερβολικές ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ των πολιτικών και των Κομμάτων και στη συνέχεια βιώνουν την απογοήτευση.
Όλοι οι λαοί πιστεύουν ότι ΔΙΚΑΙΟΥΝΤΑΙ ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ…
Εμείς στην Ελλάδα βιώσαμε το παραμύθι ότι ΔΕΝ δικαιούμαστε μια θέση στον ήλιο αλλά ΕΝΑ ΚΟΜΜΑΤΙ του ήλιου!
Το πιστέψαμε, «το χάψαμε» το «παραμύθι» που μας σέρβιραν αρχικά ο κ Σημίτης και οι Σημιτικοί εκσυγχρονιστές (και περιλάμβανε και τη μεγάλη απάτη του Χρηματιστηρίου), ακολούθησε στη συνέχεια εκείνη η θελκτική υπόσχεση του κ. Καραμανλή και της Ν.Δ. ότι «υπάρχει καλύτερη Ελλάδα και τη θέλουμε», με επίλογο το «λεφτά υπάρχουν!..» του κ. Παπανδρέου την οποία απογύμνωσε ο κ. Λοβέρδος δηλώνοντας «δεν υπάρχει… σάλιο!».
Εδώ και πολλά χρόνια βιώνουμε τις δραματικές και πρωτόγνωρες επιπτώσεις από τη ΜΑΤΑΙΩΣΗ των υπέρμετρων προσδοκιών μας…
Τα κρούσματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και κοινωνικής παθολογίας, όπως κάθε άλλη παθολογική κατάσταση, πρέπει να αντιμετωπίζονται στο στάδιο της πρόληψης.
Στο στάδιο της πρόληψης η συστηματική δουλειά πρέπει να αρχίσει από το σχολείο και το σπίτι.
Είναι απαραίτητο να εξετασθεί ολόκληρη η κείμενη ποινική δικονομία και να γίνουν, όπου χρειάζονται, αναθεωρήσεις στο ποινικό δίκαιο, στο σύστημα Σωφρονισμού και Θεραπείας των φυλακισμένων, στο σύστημα παροχής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στους φυλακισμένους και υποστήριξη για ενεργό και παραγωγική επανένταξη στο κοινωνικό σύστημα μετά την αποφυλάκισή τους.
Τέτοιες δράσεις απαιτούν χρήματα και κοινωνικές δομές που κάποτε υπήρχαν αλλά τότε ΔΕΝ υλοποιήθηκαν, και τώρα που φούντωσε η παραβατικότητα ΔΕΝ υπάρχουν…
Επιπρόσθετα να διαφοροποιηθεί η καταδίκη ατόμων που προβαίνουν σε αντικοινωνική συμπεριφορά εξαιτίας ψυχολογικών προβλημάτων, π.χ., ναρκομανείς, ή αλκοολικοί και να θεσπιστούν προγράμματα ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης στα δημοτικά, τα γυμνάσια και τα λύκεια, έτσι ώστε να προλάβουμε ΑΝΤΙ να θεραπεύουμε (κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε που λέει σοφά ο λαός μας) τη μετέπειτα εξέλιξη των ατόμων που επιδεικνύουν από μικρή ηλικία αντικοινωνική συμπεριφορά, για να μη βρούμε μπροστά μας πριν από τη φυλάκιση ή και μετά την ολοκλήρωση κάποιας ποινής ώριμους, έμπειρους και επαγγελματικά εκπαιδευμένους στα χρόνια της φυλάκισής τους… «εγκληματίες».
