Πριν από λίγο ολοκλήρωσα την ανάγνωση του βιβλίου που φαίνεται στην εικόνα.
Υπάρχει μια λεπτομερής αναφορά στο Λιτόχωρο κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και πιο πριν και πλούσιο φωτογραφικό υλικό της ευρύτερης περιοχής. Ουσιαστικά αποτελεί μια μελέτη για την περιοχή μας και για το λιμάνι των Αγίων Θεοδώρων στη Γρίτσα το οποίο και οι Οθωμανοί αποκαλούσαν Papaskoprusu ή Papaz korpusu που σημαίνει γέφυρα του παπά.
Στο λιμάνι των Αγίων Θεοδώρων χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα – μετά την επανάσταση του 1878 – διάφορα κτίρια, μεταξύ των οποίων αστυνομία, κτηματολόγιο και τελωνείο. Από το λιμάνι διακινούνταν ξυλεία και κάρβουνο. Στο τελωνείο – μέρος του κτιρίου που πιθανά σώζεται στο σημερινό ξενώνα όπως και το πηγάδι που σώζεται μέχρι και σήμερα – εργάστηκε ο πατέρας του Κεμάλ Ατατούρκ ως αρχιτελώνης, που διέμενε στο Λιτόχωρο και στις βιογραφίες τους αναφέρεται ότι ο Κεμάλ Ατατούρκ έπαιξε στους κήπους του. Σε άλλο βιβλίο αναφέρεται ότι ο πατέρας του Κεμάλ Ατατούρκ ήταν αρχιτελώνης που ήλεγχε την ξυλεία και το εμπόριο μέχρι τον Πηνειό ποταμό.
Μάλιστα είχε έξι παιδιά από τα οποία το ένα πέθανε πολύ μικρό και θάφτηκε κάπου στους πρόποδες του Ολύμπου.
Αρχείο Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης.
Η πιο παλιά σωζόμενη φωτογραφία στο Λιτόχωρο, που δείχνει τον οικισμό του Ενιπέα.
Παράλληλα αφήνει να εννοηθεί ότι ο Κεμάλ Ατατούρκ έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στο Λιτόχωρο άρα διδάχθηκε και την ελληνική γλώσσα (παράλληλα με τη γαλλική και την τουρκική) στα σχολεία μας.
Στο βιβλίο γίνεται σαφής αναφορά ότι το Λιτόχωρο ήταν αυτοδιοίκητο, γιατί έτσι “βόλευε” και τους Οθωμανούς – και είχε αμιγώς ελληνικό πληθυσμό. Βασικός λόγος που το Λιτόχωρο έπαψε να είναι το κέντρο της ευρύτερης περιοχής ήταν η Επανάσταση του 1878 καθώς τότε χάθηκε η εμπιστοσύνη από τους Οθωμανούς και προτίμησαν να κάνουν κέντρο την Κατερίνη που είχε πληθυσμό μικτό.
Παράλληλα οι Τούρκοι για να ελέγξουν την κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την επανάσταση των Λιτοχωριτών, έφεραν στην περιοχή αξιωματούχους που τους εγκατέστησαν στην Γρίτσα όπου χτίστηκαν τα κτίρια που ανέφερα και πληθυσμούς από την Αλβανία και τη Βοσνία (γκεγκηδες και Κιρσκασίους) που με τα χρόνια αφομοιώθηκαν.
Το πιο παλιό κτίσμα που σώζεται από την τουρκοκρατία στο Λιτόχωρο, το οποίο είδε και έζησε όλη την ιστορία της νεότερης Ελλάδας και σύμφωνα με μελέτη και με φορέα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (αρ. δελτίου 48/1995), κτίστηκε πριν 350 περίπου χρόνια.
Το βιβλίο κλείνει με τη διαπίστωση για τη βαθιά πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής μας και επίσης γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης για τους Τούρκους τουρίστες όπως και αποτέλεσε η Θεσσαλονίκη με αφορμή το πέρασμα του Κεμάλ από το Λιτόχωρο.
( Το ότι γκεγκηδες και Κιρκάσιοι αφομοιώθηκαν στην περιοχή εξηγεί πάρα πολλά για την εξέλιξη που είχε ο τόπος μας).
Ι.Ζ. Παπαζαχαρίας
