Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης
Ένα από τα πολύ γνωστά παραδοσιακά προϊόντα της Λήμνου, που είναι στην επικαιρότητα αυτές τις μέρες της Σαρακοστής, είναι και ο χαλβάς. Κι όχι μόνο τη Σαρακοστή, αλλά όλο το χρόνο.
Η λέξη χαλβάς προέρχεται από την αραβική halwa, που σημαίνει γλυκό.
Ο χαλβάς είναι ένα από τα πιο υγιεινά γλυκά, γιατί η πρώτη του ύλη είναι το καβουρδισμένο και αλεσμένο σουσάμι, από το οποίο παράγεται το ταχίνι. Στο ταχίνι προστίθεται ένα μείγμα καραμέλας, που γίνεται από ζάχαρη, γλυκόζη και τσουένι. Το τσουένι προέρχεται από τη ρίζα του κέθρου ή χαλβαδόριζα και είναι αυτό που δίνει στο χαλβά την απαλή μαστιχωτή υφή με τις ίνες.
Ο χαλβάς έχει απίστευτες αντιγηραντικές ιδιότητες, μειώνει τα επίπεδα χοληστερίνης και συμβάλλει στη μακροζωία και στην καλή ποιότητα ζωής.
Είναι επίσης εξαιρετικά πλούσιος σε αντιοξειδωτικά, σε βιταμίνη Ε (τη βιταμίνη της νιότης), αλλά και Β1, Β2, ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο και πολλά άλλα.
Γι’ αυτό το λόγο παλιότερα το ταχίνι με μέλι δεν έλειπε από το πρωινό τραπέζι.
Παλιότερα, την περίοδο της Σαρακοστής και την Καθαρά Δευτέρα έβγαιναν τα ταψιά με τους χαλβάδες στα πεζοδρόμια, μπροστά από τα καταστήματα με τα αποικιακά και εδώδιμα αρχικά και στη συνέχεια στα ζαχαροπλαστεία. Μόλις τότε οι διαιτολόγοι ανακάλυψαν ότι το ταχίνι βασικό συστατικό του αποτελεί super food προϊόν.
Ο χαλβάς σήμερα έχει εξελιχτεί σε κάτι το ιδιαίτερο με την προσθήκη εκτός της παραδοσιακής βανίλιας και σοκολάτας, φρούτων και ξηρών καρπών.
Δύο είναι οι προτιμήσεις των μερακλήδων του χαλβά, ο τραγανός με μαστιχωτές ίνες και ο αφράτος που λιώνει στο στόμα πριν προλάβεις να τον μασήσεις.
Αρχικά, οι μοναδικές προσθήκες στο ταχίνι ήταν η βανίλια, που γίνεται από καραμέλα – ο γνωστός μας άσπρος χαλβάς. Τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν το κακάο, ξηροί καρποί (αμύγδαλο, φιστίκι Αίγινας κ.ά.), μέλι, και σοκολάτα bitter.
Τον χαλβά τον έφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923. Γι’ αυτό και τα μεγαλύτερα χαλβαδοποιεία είναι στη Βόρεια Ελλάδα.
Ένας από τους πιο παλιούς (από το 1924) παραγωγούς χαλβά είναι η οικογένεια Χαϊτογλου στη Θεσσαλονίκη με τον περίφημο “Μακεδονικό χαλβά”.
Χαλβάδες υπάρχουν πολλοί. Σ’ όποιο σουπερμάρκετ κι αν πας, ζαχαροπλαστείο, μίνι μάρκετ, ακόμα και ψιλικατζίδικο, θα βρεις αφθονία και ποικιλία: άσπρο με βανίλια, με κακάο, με μέλι, με αμύγδαλο, ανάμεικτο, σε συσκευασία, χύμα κλπ.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τον χαλβά της Λήμνου να ξεχωρίζει και να είναι τόσο αγαπητός από τους μερακλήδες και τους καλοφαγάδες;
Πρώτα – πρώτα η μεγάλη εμπειρία της οικογένειας Αχιλλαδέλη που παράγει τον χαλβά. Σε αντίθεση με τα άλλα ελληνικά χαλβαδοποιεία, που μέχρι σήμερα εισάγουν το σουσάμι από το Σουδάν και την Αιθιοπία, στη Λήμνο το σουσάμι το καλλιεργούσαν συστηματικά από πολύ παλιά και οι λαδόμυλοι ήταν πολλοί στο νησί.
Ο Βασίλης Αχιλλαδέλης έφτιαχνε ταχίνι και σησαμέλαιο από τη δεκαετία του 1930. Στην τρίτη γενιά οι Υιοί Αχιλλαδέλη σήμερα έχουν μια υπερσύγχρονη βιοτεχνία στα Θέρμα (τηλ. 2254061250) που φτιάχνει ταχίνι, σησαμέλαιο, χαλβά και άλλα παραδοσιακά προϊόντα (λουκούμια και 38 διαφορετικά γλυκά κουταλιού, όπως σύκο, σταφύλι, νεραντζάκι, πορτοκάλι, μανταρίνι, κεράσι, βύσσινο, περγαμόντο, κυδώνι, λεμόνι, μήλο φιρίκι, αχλάδι, φράουλα, βερίκοκο, δαμάσκηνο, καρπούζι, κάστανο, φιστίκι Αιγίνης, καρυδάκι, μελιτζανάκι, κολοκύθα (ντολμά), καρότο, τοματάκι, τριαντάφυλλο κ.ά.).
Το δεύτερο χαρακτηριστικό που κάνει τον χαλβά της Λήμνου Αχιλλαδέλη να ξεχωρίζει, είναι η τραγανή υφή του, με “άγρια” ίνα, μαστιχωτή αίσθηση και διακριτικό άρωμα στη βανίλια. Το καλοκαβουρδισμένο αμύγδαλο έχει την ίδια τραγανή υφή, που λιώνει στο στόμα, ενώ η ποικιλία με κακάο δίνει πλούσια γεύση. Τέλος η ποικιλία με μέλι – το περίφημο θυμαρίσιο μέλι της Λήμνου – συνδυάζεται τέλεια με το ταχίνι.
Γι’ αυτό ο χαλβάς της Λήμνου τα τελευταία χρόνια γνωρίζει εξαιρετική επιτυχία, έχει βραβευτεί και εξάγεται σε όλον τον κόσμο.
Και βρίσκεται στο τραπέζι των μερακλήδων και καλοφαγάδων σαν πρωϊνό ή επιδόρπιο, όχι μόνο την Σαρακοστή, αλλά ολόκληρο το χρόνο.
