200 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Η Επανάσταση στον Όλυμπο, στα Πιέρια και στο Βέρμιο
Παναγιώτης Γ. Αλεκάκης, Φιλόλογος – Ιστορικός,
Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ., Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
Μόνον ο Διαμαντής έμεινε στην Καστανιά και άρχισε να το οχυρώνει απορρίπτοντας τις έντονες αντιρρήσεις των έμπειρων υπαρχηγών του Ντίτζια, Καραμήτσιου και Λιάκου, με τους οποίους συμφώνησε και ο Κασομούλης και που υποστήριξαν ότι η θέση της Καστανιάς εν μέσω λόγγου δεν είναι φύσει οχυρά και γι’ αυτό υπέδειξαν άλλη θέση, το χωριό Ράδιανη (σημερινά Ρυάκια). Όμως, η πρότασή τους δεν έγινε δεκτή και ο καπετάν Διαμαντής το σφάλμα του το πλήρωσε πολύ ακριβά. Έτσι, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τις στρατιωτικές δυνάμεις του Διαμαντή, όταν το βράδυ της 25ης Μαρτίου 1822 οι Τούρκοι όρμησαν με τα γιαταγάνια στα χέρια μέσα στα οχυρώματα των Ελλήνων. Σκότωσαν πολλούς και άλλους τους καταδίωξαν μέχρι τη Ράδιανη.
Ο Κασομούλης (Ενθυμήματα, τ. 1, σ. 200-1) για τη διχογνωμία αυτή γράφει: «Ο Ντίτζιας, ο Μήτζιος και ο Λιάκος εμπειρότεροι από τον Διαμαντήν εις τα τοιαύτα, είδαν ότι κατ’ ουδένα τρόπον εις αυτό το χωριό δεν δύνανται να ανθέξουν, δια όλα τα άνωθεν της θέσεως εμπόδια, προβλέποντες προσέτι ότι οι Τούρκοι, αφού τους φθάση και άλλη βοήθεια οπού ελπίζουν, θέλει ριφθούν πάλιν, και τους δικούς μας δεν τους έβλεπαν με την αυτήν ψυχήν. Και δια να μην δείξουν εις τον Διαμαντήν ότι το κάμνουν από δειλίαν ή από αντενέργειαν, αλλά και δια να αποφύγουν κάθε κατηγορίαν… Μ’ έκραξαν, με κοινοποίησαν την γνώμην τους, ότι είναι καλύτερα να τραβηχθούμεν απάνω εις Ράδιανην, οπού είναι οχυρά θέσις κειμένη εις απότομον μέρος… Μ’ είπαν δε να το προβάλω εγώ… Την νύκτα συνελθόντες εις την οικίαν του Καπ. Διαμαντή οι τρεις ούτοι, εγώ και αυτός, με όλον το θάρρος είπα την γνώμην των. Ο Διαμαντής, καίτοι εννοήσας το καλόν και ασφαλές της προτάσεως, προλαμβάνων λέγει: – … Πουθενά δεν πηγαίνω εγώ∙ εδώ θέλω πολεμήσει με επτά πασιάδες – και με όλην την Τουρκιάν!».
Απαρηγόρητος ο καπετάν Διαμαντής για το χαμό των αδικοσκοτωμένων συντρόφων του εξαιτίας του κατευθύνθηκε προς τη Μηλιά, όπου έφτασε αρχικά με 30 άντρες του μόνο και μέχρι το Μεγάλο Σάββατο στις 1 Απριλίου 1822 κατέφθασαν εκεί περίπου 150 άντρες του. Οι Τούρκοι βέβαια δεν άφησαν την ευκαιρία να πάει χαμένη και ανήμερα του Πάσχα επιτέθηκαν εναντίον όλων των Ελλήνων, που ήταν συγκεντρωμένοι στη Μηλιά και που διασκορπίστηκαν προς τα στενά της Φτέρης, του Αγίου Δημητρίου, στο Καταφύγι, στους Μύλους της Βροντούς. Στη συνέχεια πυρπόλησαν τα χωριά της περιοχής του Ολύμπου μέχρι τις όχθες του Πηνειού διασκορπίζοντας τους κατοίκους τους, οι οποίοι αργότερα κατηγορούσαν τους φημισμένους αρματολούς της εν λόγω περιοχής για τη διστακτική στάση τους.
Έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για τα εν λόγω γεγονότα τα όσα ιστορεί ο Ν. Κασομούλης (ό.π., σ. 206-7): «Το εσπέρας την Μεγάλην Πέμπτην 30 Μαρτίου 1822 έφθασεν φυγάς από τον κίνδυνον, και μας ανήγγειλεν την θραύσιν του στρατοπέδου και τον χαμόν όλων των ηρώων και επισήμων ανδρών του Διαμαντή, και ότι και ο Διαμαντής και αυτός εχάθη…
Συγχρόνως έφθασεν και ο Διαμαντής με έως 30 στρατιώτας μόνον, και τι έγιναν οι άλλοι ούτε αυτός δεν ήξευρεν. Άλλοι απ’ εδώ, άλλοι απ’ εκεί ξετρυπώνοντες και συνερχόμενοι, ελαγάρισαν από τους πρώτους του ο Καρακώστας μπουλουκτζής του, ο αυταδελφός του Κώστας, οι δε Μήτζιος και Λιάκος τράβηξαν αλλού, δυσαρεστηθέντες από τον Διαμαντήν.
Το Μεγασάββατον 1 Απριλίου 1822 έφθασαν εκεί όλοι έως 150, οι δε λοιποί εχάθησαν όλοι εις την συμπλοκήν.
Ο Διαμαντής κατηγορών την ανοησίαν του, και διότι δεν ήκουσεν τας συμβουλάς μας να τραβηχθή εις Ράντιανην, καταθλίβετο και δεν μας έλεγεν τίποτες άλλο. Οι άλλοι όμως μας είπαν: ‘Οι Τούρκοι εκινήθησαν πεζοί και ιππείς από δύο μέρη εναντίον μας, οι μεν από τον δρόμον του Κολινδρού, οι δε από το ρέμα οπού έρχεται από Καταχάν Τζιφλίκι, και οι άλλοι από μοναστήρι.
Όλοι προσείχαμεν την πτέρυγαν του Κολινδρού, και ενώ αντιπολεμούσαμεν αυτους, εισπήδησαν πεζοί και καβάλλα οι από το μέρος του Καταχά ερχόμενοι και του μοναστηρίου μέσα εις το οχύρωμά μας και εις τα πυροβόλα, και ανακατωθέντες σπαθί με σπαθί, μόλις εσώθημεν ημείς, οι δε άλλοι όλοι έμειναν εις τον τόπον θύμα. Ανακατωμένοι οι σωθέντες με τους Τούρκους, από λόγκον εις λόγκον τρέχοντες ήλθαν έως εις Ράνδιανην, και καύσαντές την επέστρεψαν εις Μηλιάν’.
Ενωθέντες ο Γούλας, ο Τόλιος και ο Διαμαντής, όλοι αποφάσισαν την αύριον το Πάσχα να κοινωνήσωμεν όλοι εις την εκκλησίαν, και έπειτα να ορμήσωμεν κατά του σώματος του διαβάντος το στενόν του Ολύμπου και κείμενον εις τους Μύλους των Βροντών.
…το βράδυ συνδειπνήσαντες χωριστά από τον Σάλαν, δια να αποφύγωμεν κάθε συλλογήν και μελαγχολίαν, και εις μνημόσυνον των σφαγέντων χάρις εις την απειρίαν του Διαμαντή, αποφασίσαμεν να «συμφωνήσωμεν» τα λαλούμενα, οπού ήξευρεν να παίξη ο καθείς εξ ημών, και να δοξάσωμεν τον Θεό – με ταις ποτήραις. Ο Γούλας έπαιζεν το σιαρκί, ο Τόλιος το ριμπάπι, ο Διαμαντής όλα πλην έπαιξε το βιολί τότε, και εγώ το μποζούκι…Οι στρατιώται κρασοποτήσαντες, αλησμόνησαν τους σφαγμένους συνδρόφους των..
Αποκουρασθέντες από την ευθυμίαν του σχεδίου καταθέσαμεν και τα όργανα, και εκοιμήθημεν ωσάν εις τον άλλον κόσμον…Εκτύπησαν οι ιερείς τα σήμανδρα…και τότες μοναχά εγνωρίσαμεν ότι είχαμεν Πάσχα, οπού θα ειπή, όλοι είχαμεν χάσει τα πασχάλια μας».
(συνεχίζεται)
