200 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Η Επανάσταση στον Όλυμπο, στα Πιέρια και στο Βέρμιο
Παναγιώτης Γ. Αλεκάκης, Φιλόλογος – Ιστορικός, Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ., Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
Τα γεγονότα της Επανάστασης του Ολύμπου περιγράφει και ο Γάλλος πρόξενος της Θεσσαλονίκης Bottu σε έκθεσή του της 3ης Απριλίου 1822, που την απευθύνει στην κυβέρνησή του: «Οι ανησυχίες, που εδώ και κάμποσο καιρό μας προξενούσαν οι προσπάθειες που καταβάλλονταν για να ξεσηκωθεί η περιοχή του Βαρδάρη, η Κατερίνη και άλλα μέρη που απλώνονται ως τα φαράγγια του Μπαμπά και τους πρόποδες της Όσσας, δυστυχώς πολύ γρήγορα έγιναν πραγματικότητα. Εδώ και 15 μέρες έχει ανάψει φωτιά σ’ αυτήν την πλευρά: Τούρκοι, Έλληνες και κλέφτες συναγωνίζονται σε μανία για να καταστρέψουν τις όμορφες αυτές χώρες και κάθε νύχτα βλέπουμε σε απόσταση μερικών λευγών να λάμπουν οι φωτιές που καταβροχθίζουν τα χωριά και τις κατοικίες. Ανεβάζουν αρκετά υψηλά τον αριθμό αυτών που σκοτώθηκαν.
Ο πόλεμος έχει κηρυχθεί ανάμεσα στα σώματα που στάλθηκαν από τον πασά της Θεσσαλονίκης και στις οπλισμένες ομάδες του Διαμαντή. Αυτός πέτυχε με το καλό ή με την βία να παρασύρει τον πληθυσμό των πόλεων και των χωριών, που ως τότε κώφευαν σε όλες τις προκλήσεις. Με λίγα λόγια η κατάσταση έγινε τόσο ανησυχητική, που ο Μεχμέτ πασάς έκρινε σωστό ότι έπρεπε να φύγει ο ίδιος βιαστικά και μέσα στην νύχτα επικεφαλής όλης της δυνάμεως που μπόρεσε να συγκεντρώσει. Δεν σταματούν να του στέλνουν ενισχύσεις και πολεμοφόδια και φαίνεται πως έχει μεγάλη ανάγκη από αυτά. Το είδος του πολέμου που του κάνουν οι κλέφτες του στοιχίζει υπερβολικές απώλειες και σύμφωνα με ομολογία των Τούρκων (ομολογία που βεβαιώνει το είδος του τρόμου που τους κατέχει) ο Μεχμέτ πασάς πρέπει να έχει πάθει σημαντικές απώλειες σε άνδρες» (βλ. Correspondance Consulaire, Salonique, v. 19, p. 60-61).
Η Επανάσταση στην περιοχή του Ολύμπου απέτυχε εξαιτίας της ανισότητας των στρατιωτικών δυνάμεων και πολεμικών μέσων, λόγω της έλλειψης του κατάλληλου αρχηγού και του κατάλληλου συντονισμού, εξαιτίας της αντιζηλίας και της προσωπικής έχθρας των ντόπιων οπλαρχηγών. Εντούτοις, η περιοχή αυτή προσφερόταν για επαναστατικές ενέργειες περισσότερο από άλλες, γιατί ήταν κοντύτερα προς την υπόλοιπη αγωνιζόμενη Ελλάδα και γιατί ο ανεφοδιασμός της σε πολεμοφόδια και προμήθειες μπορούσε να γίνεται και από τη θάλασσα (τα ελληνικά πλοία από την Ύδρα, τις Σπέτσες και ιδίως από τα Ψαρά διέσωσαν πολεμιστές και πολλά γυναικόπαιδα ακόμα και μετά την αποτυχία της Επανάστασης). Απόδειξη ότι στην περιοχή αυτή ακολούθησαν και άλλες επαναστατικές ενέργειες από το 1823 μέχρι το 1828, το 1835-36, το 1854 και με κορυφαία την Επανάσταση του Ολύμπου το 1878.
Οι Μακεδόνες αγωνιστές και επαναστάτες άλλοι κατέβαιναν σε ακρογιαλιές και με καράβια των Λιτοχωρινών περνούσαν στις Βόρειες Σποράδες, ενώ άλλοι επιχείρησαν να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα μέσω της στεριάς. Με το σύνθημα «και να ανταμωθώμεν εις Ασπροπόταμον» (βλ. Ν. Κασομούλης, Ενθυμήματα, τ. 1, σ. 213) έκαναν μια πορεία δραματική μέσα από τα χιονοσκεπασμένα Πιέρια, τον Όλυμπο, τα Χάσια, την Πίνδο με σκοπό να φτάσουν στο αρματολίκι του Νικόλαου Στορνάρη, στον ελεύθερο Ασπροπόταμο. Ο Κασομούλης συμμετείχε και αυτός σε αυτή την δύσκολη διαδρομή (ό.π., σ. 214-5): «…αποφάσισα να διαβώ εις τον Στορνάρην. Αμέσως μ’ έδωσεν οδηγόν έως να μας εμβάση εις το τμήμα των Μπλαχαβαίων…Ο οδηγός μας έσυρεν εις το μοναστήρι της Αγίας τριάδος πλησίον της Δεσκάτας, πρωτοχώρα Χασιών…Η φιλοξενία των Χασιωτών τούτων είναι απερίγραπτος. Εις τους λόγκους καθήμενοι και εις τα καλυβάκια τους, δεν ήξευραν πώς να μας παρηγορήσουν και ευχαριστήσουν».
Και επειδή «…οι Τούρκοι βράζουν εις την Καλαμπάκα και Κρύα Βρύση», τους ζήτησαν οι ντόπιοι να αφήσουν «τα άρματα και τα φορέματα, και να σας ενδύσωμε χωριάτικα, ειδέ άλλως είσθε χαμένοι». Και όταν έφτασαν νυχτιάτικα στη μονή των Μετεώρων «νηστικός οκτώ ημέρας, άυπνος, κατακουρασμένος από τον κόπον και ασυνείθιστος να ανεβαίνω εις τοιαύτα ύψη, ο οδηγός με συμβούλευσεν να βλέπω εις την ανάβασίν μου πάντα τον ανήφορον». Ακολούθησε τρόμος μεγάλος που του έμεινε αξέχαστος, όταν ανέβηκε στην κρεμαστή σκάλα «τρέμων χείρας και πόδας, επάτησα εις εκείνην», ενώ «ο οδηγός μου συνειθισμένος ανέβαινεν ωσάν να ήτο σκάλα παλατίου…με ενθάρρυνεν. Ο τρόμος εκείνος εισέτι ευρίσκεται εις την ψυχήν μου». Εκεί συνάντησε τον ηγούμενο, ο οποίος φρόντισε να προσφέρουν φαγητό σε όλους και ζήτησε να μάθει για τα γεγονότα. Στη συνέχεια έφτασαν στο μοναστήρι Βετουμά απέναντι από τα Τρίκαλα, όπου ο ηγούμενος «ενθουσιασμένος και έχων οδηγίας από τον Στορνάρην, ότι όσοι φανούν κατατρεγμένοι να τους περιθάλπει και να τους στέλνει όπου αυτός».
Και έτσι έφτασαν στον Καπετάν Νικόλα Στορνάρη, που βρισκόταν μαζί με τα αδέλφια του, τους συγγενείς του και τους στρατιώτες του «εις το χωρίον Καλογέρους…κατά την μίαν ώραν της νυκτός, μας υποδέχθη ο τζιαούσης (φροντιστής) και με ωδήγησεν εις την οικίαν του». Ο Στορνάρης τους υποδέχθηκε με ζεστασιά και τους άφησε να ξεκουραστούν και ο Κασομούλης (ό.π., σ. 219) γράφει ότι «αμέσως κατάλαβα τον φρόνιμον και σκεπτικόν άνδραν και από το ύφος της ομιλίας του και από τον τρόπον των περιεστώτων προς αυτόν». Εκεί αντάμωσαν και τον Θεόφιλο Καΐρη, ο οποίος «έκλαυσεν από την χαράν του καθώς ανταμώθημεν∙ εσυμπαρηγορήθημεν∙ με διηγήθησαν τα όσα τράβηξαν μετά την έξοδόν τους από τον πύργον Μηλιάς…και ότι μερικοί Γερμανοί γλιστρήσαντες εις τους πάγους εχάθησαν εις τους φάραγγας». Πρόκειται για εκείνους τους Γερμανούς φιλέλληνες, που κατά την αποχώρησή τους μέσα από τα παγωμένα χιόνια του Ολύμπου γλίστρησαν και χάθηκαν άταφοι μέσα στα φαράγγια του.
Όσον αφορά τη συνέχεια για την επανάσταση στη Μακεδονία, αυτή θα συνεχιστεί στη Νάουσα, όπου «όλα τα στρατόπεδα των Τουρκών συνήρχοντο έκτοτε» (Κασομούλης, ό.π., σ. 219) και για εκεί τράβηξε ο Καπετάν Διαμαντής μαζί με τους πιστούς του, προκειμένου να ενισχύσει τον Ζαφειράκη, τον Καρατάσο και Γάτσο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του Μεχμέτ Εμίν πασά, που θα δούμε στη συνέχεια.
(συνεχίζεται)
