Στο έκτακτο συμβούλιο των υπουργών ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έλαβε χώρα τη 28η Φεβρουαρίου 2022 υπό το βάρος των καταιγιστικών εξελίξεων στην Ουκρανία και την Ρωσική εισβολή, συζητήθηκε το κρίσιμο θέμα της εύρεσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας για τις χώρες της ΕΕ, στην περίπτωση που η Ρωσία απαντήσει στις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης περιορίζοντας την παροχή φυσικού αερίου προς την γηραιά ήπειρο.
Το 2020, σύμφωνα με στοιχεία της BP, η Ευρώπη εισήγαγε 326 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου εκ των οποίων 211,3 δισ. κ.μ. μέσω αγωγών και 114,8 δισ. κ.μ. υγροποιημένου φυσικού αερίου. Την ίδια χρονιά οι εισαγωγές από τη Ρωσία ανήλθαν στα 185 δισ κ.μ. (167,7 δισ. κ.μ. μέσω αγωγών και 17,2 δισ. κ.μ. σε υγροποιημένη μορφή), επομένως η απαγκίστρωση από το ρωσικό φυσικό αέριο σημαίνει αντικατάσταση αυτού του όγκου με φυσικό αέριο από διαφορετικές χώρες εισαγωγής.*
Προς το παρόν, η κατάσταση κρίνεται καθησυχαστική, καθώς οι ροές του φυσικού αερίου από την Ανατολή συνεχίζονται, οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί και ο ερχομός της Άνοιξης ευνοεί τη μείωση χρήσης των αποθεμάτων φυσικού αερίου.
Ωστόσο, η Ευρώπη δεν μπορεί να αποκλείσει το σενάριο διακοπής της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία σε περίπτωση κλιμάκωσης της έντασης, ενώ αντιλαμβάνεται πως πρέπει να εξετάσει πιθανές εναλλακτικές, ώστε καμία τρίτη χώρα να μην έχει τη δυνατότητα αποσταθεροποίησης της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας και επιρροής των ενεργειακών της επιλογών. Σε αυτή τη βάση, η Ευρώπη καλείται βραχυπρόθεσμα να διαφοροποιήσει περαιτέρω τις εισαγωγές φυσικού αερίου ώστε να ενισχύσει την απεξάρτηση από τη Ρωσία, ενώ μακροπρόθεσμα θα πρέπει να εντείνει την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας για την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Σχετικά με το βραχυπρόθεσμο στόχο και τα άμεσα μέτρα απεξάρτησης της Ένωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο, εκτενής αναφορά στο συμβούλιο των υπουργών ενέργειας έγινε στο υγροποιημένο φυσικό αέριο και τη δυναμικότητα του ώστε να αποτελέσει βιώσιμη εναλλακτική. Αναφορικά με τις χώρες εισαγωγής, το υγροποιημένο φυσικό αέριο μπορεί δυνητικά να επιτελέσει αυτό το σκοπό, αφού υπάρχουν εναλλακτικές χώρες της Ρωσίας όπως οι ΗΠΑ, το Κατάρ, Αλγερία, Νιγηρία και άλλες από τις οποίες ήδη οι εισαγωγές βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα. Το πρόβλημα έγκειται στη δυνατότητα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου, αφού η ΕΕ δεν έχει ακολουθήσει ενιαία πολιτική και η κάθε χώρα έχει υιοθετήσει ανεξάρτητο σχέδιο δράσης.
Στο γράφημα περιλαμβάνονται οι χώρες οι οποίες έχουν κάνει σημαντικές επενδύσεις σε τερματικούς σταθμούς επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου από το 2005 έως σήμερα και η αντίστοιχη δυναμικότητα τους σε δισ. κυβικά μέτρα/ έτος. Αν και έχει σημειωθεί αξιόλογη πρόοδος από το 2005 σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από τις 27 χώρες μέλη μόνο 9 έχουν δραστηριοποιηθεί ενεργά προς την κατεύθυνση του υγροποιημένου φυσικού αερίου και αυτές παρουσιάζουν σημαντική ετερογένεια. Την πρωτιά κατέχει η Ισπανία η οποία διαθέτει σταθμούς για υγροποιημένο φυσικό αέριο δυναμικότητας 70 δισ. κυβικών μέτρων, ωστόσο η δυνατότητα μεταφοράς αυτού στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είναι περιορισμένη. Η χώρα μας διαθέτει προς το παρόν το σταθμό της Ρεβυθούσας με δυναμικότητα 7 δισ. κυβικών μέτρων, ενώ με την προσθήκη του σταθμού της Αλεξανδρούπολης, η χωρητικότητα αναμένεται να διπλασιαστεί. Συνολικά η δυνατότητα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου σε ευρωπαϊκό έδαφος διαμορφώνεται σε 170 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως, ενώ με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία η δυναμικότητα αυτή αυξάνεται σημαντικά (~240 δισ. κυβικά μέτρα).
Σύμφωνα όμως με την έγκυρη ανάλυση του κ. Νίκου Τσάφου – ειδικού σε ενεργειακά θέματα – η Ευρώπη θα δυσκολευτεί πολύ να αντικαταστήσει το φυσικό αέριο που εισάγει από τη Ρωσία τόσο λόγω του μεγάλου όγκου εισαγωγών όσο και της περιορισμένης δυνατότητας αποθήκευσης και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου. Επίσης, ο υπουργός ενέργειας του Κατάρ διαμηνύει πως είναι αδύνατον βραχυπρόθεσμα να υποκαταστήσει μία μόνο εξαγωγική χώρα την παροχή αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των εξαγωγών δεσμεύεται από μακροχρόνια συμβόλαια. Διαφαίνεται λοιπόν πως τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, το υγροποιημένο φυσικό αέριο μπορεί να καλύψει μόνο μερικώς το κενό που θα αφήσει η ενδεχόμενη ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία.
Γράφουν Γιώργος Μανάλης – Μάνος Ματσαγγάνης
*Ο όγκος των ευρωπαικών εισαγωγών από τη Ρωσία περιλαμβάνουν τόσο εισαγωγές προς την Τουρκία, όσο και προς το Ηνωμένο Βασίλειο στην ανάλυση της ΒΡ.
