Όλα δείχνουν ότι οι προβλέψεις για μια ρωμαλέα ανάκαμψη και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της παγκόσμιας ανάπτυξης στην περίοδο μετά την πανδημία, μάλλον θα διαψευστούν και η παγκόσμια οικονομία μάλλον οδεύει προς μια περίοδο έντονης αστάθειας και τελικά κρίσης.
Σε αυτό δεν συντελεί μόνο η πανδημία, από την οποία ακόμη δεν έχει υπάρξει έξοδος και που σε χώρες όπως η Κίνα ακόμη έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, ούτε καν ο πόλεμος στην Ουκρανία και η τεράστια αναστάτωση που έχει προκαλέσει στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Είναι και το γεγονός ότι παραμένει ασαφές εάν όντως έχει αναδυθεί ένα υπόδειγμα οικονομικής ανάπτυξης με ανατροφοδοτούμενους αναπτυξιακούς ρυθμούς και όχι απλώς συγκυριακές δυναμικές, που ήταν ακριβώς και η βασική πρόκληση πριν από την πανδημία.
Η επιβράδυνση της ανάπτυξης
Η ανάπτυξη στο πρώτο τρίμηνο του 2022 επιβραδύνθηκε σημαντικά. Στις ΗΠΑ το πραγματικό ΑΕΠ υποχώρησε σε ετήσιο ρυθμό κατά 1,4% το πρώτο τρίμηνο του 2022, σε αντίθεση με την αύξηση σε ετήσιο ρυθμό 6,9% το τελευταίο τρίμηνο του 2022.
Στην Ευρωζώνη ο ρυθμός ανάπτυξης στο πρώτο τρίμηνο του 2022 επιβραδύνθηκε στο 0,2%, στη Γαλλία ο ρυθμός ανάπτυξης μηδενίστηκε και η Ιταλία είχαμε υποχώρηση στο -0,2%.
Στην Κίνα ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε το πρώτο τρίμηνο στο 1,3% σε σχέση με το 1.4% του τελευταίου τριμήνου του 2021. Αλλά και η Κορέα επίσης είδε το ρυθμό ανάπτυξης να επιβραδύνεται το πρώτο τρίμηνο στο 0.9%.
Αλλά και άλλοι δείκτες επίσης παραπέμπουν σε επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης. Ο παγκόσμιος δείκτης PMI που επεξεργάζεται η JP Morgan υποχώρησε τον Μάρτιο στο χαμηλότερο σημείο εδώ και ενάμισι χρόνο, παραπέμποντας ουσιαστικά σε μια καθοδική τάση της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής.
Τα προβλήματα των επιχειρήσεων
Οι μεγάλες επιχειρήσεις σε γενικές γραμμές προσπαθούν να παρουσιάσουν μια εικόνα θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων για το πρώτο τρίμηνο του 2022. Για παράδειγμα, η Apple ανέφερε άνοδο 9% σε ετήσια βάση στα έσοδά της που για το συγκεκριμένο τρίμηνο έφτασαν τα 97,3 δισεκατομμύρια δολάρια, με κέρδη 25 δισεκατομμυρίων. Όμως, παραδέχεται ότι τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, πιθανώς να δημιουργήσουν προβλήματα στην ικανότητά της να ανταποκρίνεται στη ζήτηση.
Από την άλλη είναι ενδεικτικό ότι η Amazon ανακοίνωσε υποχώρηση στα καθαρά έσοδά της κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022, παρά την αύξηση των πωλήσεων που είχε. Αυτό εξηγεί και τη σημαντική υποχώρηση της τιμής της μετοχής της τις τελευταίες εβδομάδας. Αντίστοιχα και η Meta (πρώην Facebook) επίσης ανακοίνωσε ότι είχε τη χαμηλότερη αύξηση εσόδων εδώ και μια δεκαετία. Επιπλέον, αρκετές από τις εταιρείες που θεωρήθηκαν «πρωταθλητές» στον κλάδο του δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα: ενδεικτική η υποχώρηση των συνδρομητών της πλατφόρμας Neflix ή τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην προσέλκυση νέων χρηστών το Facebook.
Η αύξηση του πληθωρισμού
Την ίδια στιγμή η επιστροφή του πληθωρισμού έχει ξεπεράσει πια το στάδιο της αμηχανίας που προκαλούσε η δυσκολία ερμηνείας του και έχει σαφώς φτάσει στο επίπεδο της ανησυχίας. Στις ΗΠΑ έχει ήδη φτάσει στο 8,5%, στην Ευρωζώνη το 7,5% και ακόμη και χώρες όπως η Κορέα και Αυστραλία έφτασαν το 5%.
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες ο πληθωρισμός γίνεται στοιχείο του οικονομικού τοπίου και παράγοντας που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Και η δυσκολία γίνεται μεγαλύτερη γιατί αυτό που προκύπτει ως μόνη διέξοδος απέναντι στον πληθωρισμό, δηλαδή μια προσπάθεια αύξησης των επιτοκίων και ουσιαστικά η αναδίπλωση ως προς τις πολιτικές της «ποσοτικής χαλάρωσης», απειλεί να ακυρώσει και τις όποιες έστω και αναιμικές αναπτυξιακές δυναμικές υπάρχουν ακόμη και να επικυρώσουν την είσοδο σε μια νέα υφεσιακή συγκυρία.
Η αύξηση του κόστους δανεισμού
Ήδη καταγράφονται σημάδια μιας αύξησης του κόστους δανεισμού. Το γεγονός ότι οι αποδόσεις των αμερικανικών δεκαετών ομολόγων έφτασαν στο 3% για πρώτη φορά τα τελευταία τρία χρόνια είναι ενδεικτικό, ενώ ήδη υπάρχουν ανοδικές τάσεις στα επιτόκια των στεγαστικών δανείων, κάτι που με τη σειρά του έχει το ενδεχόμενο να αντιστρέψει την αυξητική τάση των τιμών των ακινήτων.
Την ίδια στιγμή έχει ενδιαφέρον ότι δείχνει να υποχωρεί η παγκόσμια τάση αύξησης των τιμών των μετοχών. Παρότι για αρκετά χρόνια η αύξηση της πραγματικής απόδοσης των χρεογράφων υπερέβαινε τις αυξήσεις στα πραγματικά εισοδήματα και την αύξηση του ΑΕΠ, τώρα φαίνεται να περνάμε σε μια νέα φάση όπου «βαριά χαρτιά» έχουν μεγάλη πτώση και υπάρχει ενδεχόμενο εάν θα παγιωθεί μια πιο αρνητική κατεύθυνση στα χρηματιστήρια.
Οι νέες μεγάλες αβεβαιότητες
Σε όλα αυτά προστίθεται και η αύξηση των αβεβαιοτήτων στον σύγχρονο κόσμο. Από τη μια η πανδημία αποτέλεσε ένα σοκ που έδειξε την ευαλωτότητα όχι μόνο των κοινωνιών αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν έχει τελειώσει και αρκεί μια ματιά στα όσα συμβαίνουν στην Κίνα με τα τρέχοντα λοκντάουν για να δούμε το είδος αναστάτωσης που μπορεί να προκληθεί.
Από την άλλη, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ήδη σημαντικές επιπτώσεις στις ενεργειακές και όχι μόνο αγορές, αυξάνει τη συνολική αβεβαιότητα, αυξάνει κόστη, υποχρεώνει σε αναπροσαρμογές επενδυτικών και εμπορικών στρατηγικών και βάζει μια παράμετρο που η παγκόσμια οικονομία θεωρούσε εκτός πλαισίου τις τελευταίες δεκαετίες: τη συνολική και «θερμή» γεωπολιτική διαίρεση και σύγκρουση.
Και όλα αυτά την ώρα που εξακολουθεί να παραμένει ασαφές πώς θα ενσωματωθεί στην παγκόσμια οικονομία το κόστος αλλά και η δυναμική της «Πράσινης Μετάβασης», αλλά και το σε ποια κατεύθυνση μπορούν να υπάρξουν εκείνες οι τομές στην παραγωγικότητα που θα εγγυηθούν διαρκώς αυξητικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
