Τα γεγονότα της Μικράς Ασίας και της Θράκης. Η απόβαση στη Μικρά Ασία
Λίγο πριν από το μεσημέρι της 1/14 Μαΐου (παλαιό και νέο ημερολόγιο) ο ναύαρχος Κάλθορπ απέστειλε διακοίνωση προς τον Βαλή της Σμύρνης Ιτζέτ Βέη στην οποία τον πληροφορούσε ότι οι Σύμμαχοι αποβιβάζονται στη Σμύρνη, σύμφωνα με τις αποφάσεις της ανακωχής. Ο βαλής κάλεσε αμέσως τον Διοικητή του 17ου τουρκικού σώματος στρατού Αλή Ναντίρ και επικοινώνησε με την κυβέρνησή του από την οποία πήρε καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις.
Του Κων/νου Τζέκη
Η πληροφορία της επικείμενης απόβασης συμμάχων κυκλοφόρησε ταχύτατα και πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε στην προκυμαία. Η αλήθεια δεν άργησε να διαρρεύσει. Τα μέλη του Νεοτουρκικού κομιτάτου του Νουρεντίν Πασά διατύπωσαν την άποψη ότι οι Τούρκοι πρέπει να προβάλουν αντίσταση. Ταυτόχρονα όργανα του κομιτάτου άρχισαν να μοιράζουν όπλα στους τολμηρούς Τούρκους.
Η είδηση για την επερχόμενη κατάληψη της Σμύρνης από τους Έλληνες ανακοινώθηκε την 4η μ.μ. από τον αρχηγό της αποστολής από τον μητροπολιτικό ναό. Τη νύχτα της 1ης προς 2ας Μαΐου εκτυπώθηκε στα τυπογραφεία της « Αμάλθειας» Σμύρνης στην Ελληνική και την Τουρκική γλώσσα το διάγγελμα του αρχηγού των Ελληνικών δυνάμεων, Συνταγματάρχη Ν. Ζαφειρίου ,για την κατάληψη της Σμύρνης από τον Ελληνικό στρατό. Όμοιο διάγγελμα απηύθυνε και ο Βενιζέλος αλλά και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος.
Το πρωί της 2/15 Μαΐου, την 07.30 ώρα, 18 ελληνικά πλοία εισήλθαν στο λιμάνι της Σμύρνης αρχίζοντας την επιχείρηση απόβασης του στρατού, υπό τις επευφημίες των Ελλήνων που συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι.
Όμως αιματηρά γεγονότα εξελίχθηκαν στο Διοικητήριο, στην Τουρκική Χωροφυλακή, όταν ο Ελληνικός στρατός δέχθηκε επίθεση από τους καιροφυλακτούντες Τούρκους, με αποτέλεσμα το θάνατο των δύο πρώτων ευζώνων του 1/38 συντάγματος. Ο Ελληνικός στρατός αντεπετέθη και συνέλαβε αιχμαλώτους τον Στρατιωτικό διοικητή της Σμύρνης Ναντίρ πασά και τον Βαλή της Σμύρνης.
Ο Στεργιάδης ύπατος αρμοστής
Την 8/21 Μαΐου έφθασε στη Σμύρνη και ανέλαβε καθήκοντα ύπατου αρμοστή ο Αριστείδης Στεργιάδης. Πολλά και αντιφατικά έχουν γραφτεί για τον άνθρωπο αυτόν. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, συμμετείχε στα γεγονότα της Θερίσου, έχασε δύο αδελφούς που σκοτώθηκαν από τους Τούρκους και διετέλεσε ειδικός νομικός σύμβουλος του Κ. Ρακτιβάν όταν αυτός τοποθετήθηκε ως γενικός διευθυντής, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1913. Ο Βενιζέλος έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για το πρόσωπό του. Ο αυταρχικός χαρακτήρας του ήταν η αιτία πολλές φορές να κατηγορηθεί η Ελλάδα από τον συμμαχικό τύπο, ενώ διαρκώς χειροδικούσε τόσο επί των Τούρκων, όσο και επί Ελλήνων. Ο Βενιζέλος σε τηλεγράφημά του τον δικαιολογεί «….ότι εν μέσω της διανοητικής παρακρούσεως όλων των εν Σμύρνη στρατιωτικών και πολιτικών, μόνον ο Στεργιάδης παραμένει έχων διαυγή την αντίληψη της καταστάσεως, προσπαθών να σώσει αυτήν από του ναυαγίου…Ο δυστυχής Στεργιάδης έβλεπε και διησθάνετο μακρόθεν όπως έβλεπα και εγώ εγγύθεν ότι επέκειτο η έκρηξις καταιγίδος . Μόνον εσείς εις τας Αθήνας φαίνεται ότι ουδέν εβλέπατε. Ακόμη ολιγώτερον έβλεπον οι στρατιωτικοί της Σμύρνης..»
Και πράγματι η καταιγίδα εξερράγη. Το επεισόδιο ανάρτησης Ελληνικών σημαιών έφερε σε δύσκολη θέση την Κυβέρνηση.
Εν τω μεταξύ οι διαφυγόντες Τούρκοι στρατιώτες μετά τη διάλυση του στρατού τους ενώθηκαν στις γύρω περιοχές ( Οδεμήσιο, Αϊβαλί, Μαγνησία κλπ.) με τοπικά στοιχεία, εξοπλίσθηκαν και απειλούσαν τους Έλληνες. Οι Τούρκοι προοδευτικά άρχισαν τις εχθροπραξίες, με αποκορύφωμα την κατάληψη της σιδηροδρομικής γραμμής προς Αϊδίνιο και σε συνέχεια την κατάληψη της πόλης της Περγάμου, η οποία ανακατελήφθη την 7/20 Ιουνίου. Εν τω μεταξύ την ίδια ημέρα οι Έλληνες αποχώρησαν από την πόλη Ναζλί γιατί δεν περιλαμβάνονταν στη ζώνη ανακωχής. Οι Τούρκοι μετά από την αποχώρηση σκότωσαν 87 Έλληνες.. Από τα δραματικότερα επεισόδια της κατοχής της περιοχής της Σμύρνης είναι η από τον ελληνικό στρατό κατάληψη, εγκατάλειψη και ανακατάληψη του Αϊδινίου.
Τα γεγονότα αυτά και οι διαρκείς συγκρούσεις του ελληνικού στρατού με τους τούρκους αντιστασιακούς συντάραξαν τον ΄Έλληνα Πρωθυπουργό που βρίσκονταν στο Παρίσι. Το Ανώτατο συμβούλιο αντιδρούσε εντονότατα και ο Βενιζέλος ευρέθη σε δύσκολο θέση. Να πως διαφαίνεται η αγωνία του σε επιστολή του προς τον Υπουργό Εξωτερικών Αλ. Διομήδη που αντικαθιστούσε τον Ν. Πολίτη.
« … Η καταιγίς εξερράγη σήμερον ότε εκλήθην ενώπιον του ανωτάτου συμβουλίου δια να ακούσω την αναγγελίαν ότι αι μεγάλαι δυνάμεις απεφάσισαν να στείλουν εις Σμύρνην ανά ένα COMMISSAIRE οίτινες θέλουν προβεί εις ανάκρισιν προς διαπίστωσιν των καταγγελθεισών παρεκτροπών του ελληνικού στρατού…..Η στρατιωτική κατοχή ήτις είχεν αρχικώς αποφασισθεί ως καθαρώς ελληνική χάνει του λοιπού τον χαρακτήραν αυτόν δια να γίνει ουσιαστικώς συμμαχική. Εννοούν πάντες τι ράπισμα είναι αυτό; Τι πραγματική capitis diminutio; Και καταλαμβάνουν ότι το πρώτον αυτό βήμα του περιορισμού της ελληνικής εξουσίας είναι δυνατόν και μάλιστα πιθανόν να επακολουθήσουν και άλλα; Αμήν, αμήν λέγω υμίν, ότι εάν μη συνετισθώμεν και αν ιδίως οι στρατιωτικοί μας εν Σμύρνη δεν συνέλθουν εκ της μέθης υφ ήν φαίνονται ευρισκόμενοι και δεν προλάβουν μεν πάσαν νέαν παρεκτροπήν….. θα καταντήσωμεν να εξωσθώμεν εκ Σμύρνης, κακήν κακώς, εξηυτελισμένοι και ταπεινωμένοι…»
Ταυτοχρόνως την 28 Ιουνίου/11 Ιουλίου, ο Βενιζέλος παρά τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις της Αθήνας, διέταξε την μετάβαση στη Σμύρνη του αρχιστρατήγου Λεωνίδα Παρασκευόπουλου. Ο αρχιστράτηγος μετέβη και ανέλαβε καθήκοντα μέχρι της 29ης Ιουλίου, οπότε επανήλθε στη Θεσσαλονίκη.
Ενώ συνέβαιναν αυτά ο Βενιζέλος εκλήθη να δώσει εξηγήσεις στα ανώτατο συμβούλιο. Εκεί οι Μεγάλες δυνάμεις και ιδίως οι Γάλλοι κατηγόρησαν την Ελλάδα ότι ερέθιζε τους Τούρκους, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στη Θράκη, όπου οι Βούλγαροι που διατηρούσαν αξιόλογες στρατιωτικές δυνάμεις προετοιμάζονταν για σύγκρουση με το πρόσχημα της προστασίας των ομοεθνών τους.
Ο Βενιζέλος αναγνώρισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις που είχαν το γενικό πρόσταγμα δεν μπορούσαν να επιβάλουν την τάξη και ότι μόνη η Ελλάδα με δικά της μόνο μέσα θα ήταν δυνατόν να επιβάλει την τάξη.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
