Μια συνέντευξη στο περιοδικό ΟΡΙΟ στη Μάρω Κορομήλη και τη Χριστίνα Σιδηροπούλου, έδωσε ο καθηγητής Δημήτρης Παντερμανλής το 2009 λίγο πριν αφιερωθεί οριστικά στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Την ημέρα εκείνη έφευγε για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στη βιβλιοθήκη της οποίας υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου.
Αυτός ήταν ο Δημήτρης Παντερμανλής. Ένας άνθρωπος με πολλά ενδιαφέροντα, απόλυτος γνώστης του αντικειμένου του, και παράλληλα απλός και προσιτός.
Μας έδωσε πολλά, του χρωστούμε πολλά.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΝΤΕΡΜΑΛΗΣ
«ΤΟ ΔΙΟΝ ΦΥΛΑΕΙ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΠΟΛΛΑ ΑΚΟΜΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ»
Ο,ΤΙ ΚΑΙ ΝΑ ΔΕΙΣ ΕΔΩ ΣΤΟ ΔΙΟΝ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΑΔΑ. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ(…)
Η ΛΑΤΡΕΙΑ, ΟΙ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ, Ο ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ, ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΙΝΑΙ
ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΛΟΙΠΟΝ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ…
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΑΡΩ ΚΟΡΟΜΗΛΗ – ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Το 1973, όταν πρωτοαντίκρισε το Δίον, ο Δημήτρης Παντερμάνλης αναγνώρισε στον ιερό αυτό τόπο τη δυναμική που κρύβει. Ταυτίστηκε με το Δίον και το επέλεξε για τη βασική του κατοικία. Αγάπησε τον τόπο από την πρώτη στιγμή, δέθηκε με την γη και τους ανθρώπους. Εργάστηκε σκληρά και παρά τις δυσκολίες στάθηκε μπροστάρης και έδωσε νέες προοπτικές στον τόπο σεβόμενος πάντα την γη και τους κατοίκους του.
Μετά από σαράντα χρόνια ανασκαφών και εργασιών στον αρχαιολογικό χώρο, ο Δημήτρης Παντερμάνλης ηρεμεί στη σημερινή εικόνα του Δίου: Η αρχαιολογική σκαπάνη, κάτω από τις οδηγίες του, έφερε στο φώς ένα πολύ μεγάλο μέρος της αρχαίας πόλης, το μεγαλύτερο μέρος του περιβόλου των τειχών της, αποκάλυψε ιερά και αντικείμενα. Παράλληλα προχώρησε στην ανάδειξη του χώρου με διαδρομές και ειδικές διαβάσεις. Το μουσείο δε, είναι μια μεγάλη γλυπτοθήκη, η πλουσιότερη της Βορείου Ελλάδος. Ενώ, από το 2008 λειτουργεί και αρχειοθήκη στην περιοχή. Το Δίον σήμερα είναι γνωστό ανά τον κόσμο για την σημαντικότητα της ιστορίας του και τη μοναδικότητα του φυσικού του περιβάλλοντος.
Εκτός από υπεύθυνος των ανασκαφών στο Δίον και καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, ο Δημήτρης Παντερμάνλης είναι ο πρόεδρος Οργανισμού Ανέγερσης του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Ο άνθρωπος που έφερε σε πέρας ένα όραμα δεκαετιών της χώρας μας. Ο αρχαιολόγος για τον οποίο μιλά όλος ο κόσμος.
Στα μάτια μας, είναι ο άνθρωπος που πίστεψε στο Δίον, άλλαξε την μοίρας της περιοχής, έδωσε στον ιερό αυτό τόπο την παλιά του αίγλη. Είναι ο συντοπίτης που μας κάνει περήφανους. Η παρουσία του Δημάρχου της Δημοκρατίας, Κάρολου Παπούλια, στις φετινές τιμητικές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την ανακάλυψη του Δίον, αποδεικνύει περίτρανα τη σημαντικότητα του έργου του. Ο Δημήτρης Παντερμάνλης, δηλώνει απλά «ευγνώμων» για τις στιγμές που του έδωσε το Δίον.
Σας συναντούμε σε μια από τις ευτυχέστερες στιγμές της ζωής σας. Μετά από τα εγκαίνια του Μουσείου της Ακρόπολης. Τι σημαίνει για έναν αρχαιολόγο η ολοκλήρωση ενός τόσο σημαντικού έργου;
Ήταν ένα δύσκολο έργο. Υπήρξε μια μακριά τριαντακονταετής προϊστορία με συζητήσεις και αντιπα
ραθέσεις, ποικίλες γνώμες που αφορούσαν τη χωροθέτηση και την αρχιτεκτονική του μουσείου καθώς και τη σχέση του με τις ανασκαφές που βρέθηκαν στο οικόπεδο Μακρυγιάννη. Όλα αυτά πέρασαν, οι αντιπαραθέσεις, οι δυσκολίες, τα δικαστήρια, και σήμερα το Μουσείο της Ακρόπολης λειτουργεί και νομίζω ότι Οι Έλληνες αλλά και η παγκόσμια κοινότητα είναι περήφανη που υπάρχει ένα μουσείο το οποίο με αντάξιο τρόπο στεγάζει και προβάλλει τις σπουδαιότερες αρχαιότητες της κλασικής Ελλάδας.
Είστε αισιόδοξος ότι θα επιστραφούν τα γλυπτά του Παρθενώνα;
Νομίζω ότι μετατρέψαμε το πρόβλημα του Παρθενώνα , από πρόβλημα που το αφηγείται κανείς, σε οπτικό θέμα. Δηλαδή, είναι η διαφορά ανάμεσα στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Η εικόνα μέσα στο μουσείο είναι καταλυτική, γίνεται τόσο έντονα αισθητός ο διαμελισμός του Παρθενώνα που θα επηρεάσει πολύ βαθιά τους επισκέπτες, που θα είναι τουλάχιστον δύο εκατομμύρια το χρόνο. Είμαι βέβαιος ότι θα επηρεάσει τη διεθνή κοινή γνώμη που πιστεύω ότι, σε τελική ανάλυση, είναι εκείνη που μπορεί να ασκήσει πίεση για αυτό το τεράστιο πολιτιστικό θέμα που υπάρχει ανάμεσα στην Αθήνα και το Λονδίνο. Επειδή στην εποχή μας μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία τα μεγάλα και δύσκολα θέματα πιστεύω ότι κι αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί.
40 χρόνια στο Δίον, πέρασαν γρήγορα;
Τα χρόνια αυτά πέρασαν πάρα πολύ γρήγορα είναι, όμως, ορατό το αποτέλεσμα. Ο χώρος είχε ελάχιστες αρχαιότητες όταν πρωτοήρθα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Φαίνονταν ένα τμήμα από τα τείχη, τα χώματα του θεάτρου, ολίγον από το ρωμαϊκό θέατρο και σκόρπιες αρχαιότητες. Σήμερα είναι μεγάλα σύνολα τα οποία βλέπει ο επισκέπτης στο Δίον. Έχει έρθει στο φως ένα πολύ μεγάλο μέρος της αρχαίας πόλης και το μεγαλύτερο μέρος του περιβόλου των τειχών της πόλης. Επίσης, έχουμε αποκαλύψει ιερά και κάναμε εργασίες και στο νεκροταφείο της πόλης. Επομένως, σήμερα πια έχουν φτάσει σε μια πρώτη φάση αποκάλυψης των μνημείων τα οποία μας επιτρέπουν να έχουμε νέες απόψεις για το τι ήταν το αρχαίο Δίον.
Ποιές οι δυσκολίες που συναντήσατε;
Καταρχήν είχαμε να αντιπαλέψουμε δύσκολες συνθήκες. Λιγότερο από ότι παλαιότερα ήταν οι συνθήκες διαβίωσης, οι οποίες βελτιώθηκαν ταχύτατα στο χωριό. Η ανάπτυξη του χωριού πραγματοποιήθηκε παράλληλα με την ανάπτυξη της ανασκαφής και έτσι είμαστε στην ευτυχή θέση να έχουμε έναν οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο και ένα όμορφο χωριό με πάρα πολλές ανέσεις που ξεπερνάει το μέσο όρο των δυνατοτήτων που έχουν τα μικρά χωριά. Οι άλλες δυσκολίες ήταν οι φυσικές. Είναι ένας τόπος που έχει περιοδικά πλημμύρες. Ο Όλυμπος είναι ένα μεγάλο φράγμα των καιρικών συνθηκών και προκαλεί έντονα καιρικά φαινόμενα με επιπτώσεις στον αρχαιολογικό χώρο. Υπάρχουν που τους ανασκάψαμε τουλάχιστον 3-4 φορές επειδή γέμιζαν από την λάσπη των πλημμυρών και έπρεπε ξανά να καθαριστούν και να ανασκαφούν εκ νέου. Άλλες δυσκολίες ήταν μικρότερες, μέσα στο πλαίσιο που αναμένει κανείς να έχει όταν σε μια κοινωνία αγροτική έρχεται να δημιουργήσει έναν πολύ μεγάλο χώρο, ο οποίος δεν έχει ενδιαφέρον μονάχα τοπικό αλλά πανελλήνιο και διεθνές. Αυτό αλλάζει την οικονομία, τις συνθήκες και ήταν φυσικό να μη γίνεται πάντοτε με τον πιο ομαλό και απλό τρόπο αλλά να υπάρξουν δυσκολίες που ξεπεράστηκαν. Νομίζω ότι και οι ίδιοι οι κάτοικοι του Δίου αισθάνονται περήφανοι για τον τόπο τους, είναι φιλόξενοι και έχουν καλλιεργήσει τις θετικές πλευρές του χαρακτήρα τους.
Σίγουρα στην ανάπτυξη και ανάδειξη του χώρου ήταν καθοριστική η στάση σας να συζητάτε με τους ντόπιους πριν προχωρήσετε σε τομές…
Θα σας δώσω το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα, τη σχέση με την κτηνοτροφία. Για τον κτηνοτρόφο, ο αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος καλύπτει μια μεγάλη έκταση, ήταν ένας χώρος για τα κοπάδια του. Χρειάστηκε περίπου 40 χρόνια για να πεισθούν ότι αυτός ο χώρος εξυπηρετεί κάτι άλλο. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα παράλληλα και έξω από το πλαίσιο του αρχαιολογικού χώρου να βοσκούν τα κοπάδια τους, εξάλλου είναι και γραφικό. Ωστόσο, χρειάστηκε μια ρύθμιση με τις εκτάσεις που έδωσε ο δήμος ώστε να μπορούν να έχουν τα ζώα τους έξω από το χωριό και να συνεχίσουν να έχουν δεσμό με το φυσικό περιβάλλον. Εγώ το ενισχύω αυτό το πράγμα. Ακόμη και σε σημεία του αρχαιολογικού χώρου όπου ήταν περιορισμένη η βλάστηση, την ενισχύσαμε έτσι ώστε πραγματικά ο χώρος να αποκτήσει την ιστορική εικόνα του φυσικού περιβάλλοντος όπως ήταν στο παρελθόν.
Θεωρείται ότι υπάρχουν κρυμμένα μυστικά στο Δίον που δεν έχουν ανακαλυφθεί;
Είμαι εντελώς βέβαιος γι’ αυτό. Είχαμε βέβαια την ευτυχία να αποκαλύψουμε πολλά από τα μυστικά του. Να εντοπίσουμε και αποκαλύψουμε σε μεγάλο βαθμό το τέμενος του Ολυμπίου Διός, να βρούμε άλλα ιερά τα οποία ήταν άγνωστα όπως της Ίσιδος και του Διός Υψίστου αλλά και της Δήμητρας. Αποκαλύψαμε ένα μέρος της πόλης με πράγματα που δε γνωρίζαμε, όπως ψηφιδωτά και αγάλματα. Το μουσείο είναι μια μεγάλη γλυπτοθήκη, η πλουσιότερη στη Βόρεια Ελλάδα. Όλα αυτά ήταν μυστικά που ήρθαν στο φώς. Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν και άλλα γιατί έχει ανασκαφεί ένα περιορισμένο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου.
Που εστιάζετε τις εργασίες σας στο χώρο αυτή την περίοδο;
Εστιαζόμαστε περισσότερο στην ανάδειξη. Έχουμε γεμίσει τον αρχαιολογικό χώρο με μεγάλες πινακίδες, επεκτείναμε τους αρχαιολογικούς περιπάτους. Δεν αρκεί μόνον η συνεχής αποκάλυψη, πρέπει να ακολουθήσει η συντήρηση και ανάδειξη. Αυτό είναι που κάνουμε κυρίως τα τελευταία χρόνια γιατί πρέπει να κεφαλαιοποιήσει κανείς αυτό που έχει φέρει στο φώς. Αλλιώς χάνεται. Αν αφήσει στην τύχη του, η δυνατή βλάστηση και η άτακτη επίσκεψη των επισκεπτών που πατούν εδώ και εκεί καταστρέφουν τα αρχαία. Ενώ τώρα, έχει διαμορφωθεί με τις διαδρομές και τις ειδικές διαβάσεις από τα αρχαιολογικά σκάμματα, προστατεύεται ο χώρος και συγχρόνως αναδεικνύεται. Άρα πρέπει να διαθέσουμε ένα μεγάλο μέρος των πιστώσεων και του χρόνου μας στην ανάδειξη και προστασία της ανασκαφής.
Συγκριτικά με τους άλλους αρχαιολογικούς χώρους χαίρει το Δίον της αναγνώρισης που αξίζει;
«Σε ερωτήματα σχετικά με αρχαιολογικούς χώρους, το Δίον ήταν πάντα στις πρώτες θέσεις στην εκτίμηση των επισκεπτών. Εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε με τα μέσα που διαθέτουμε ώστε ο χώρος να είναι φροντισμένος, να υπάρχει απαραίτητη πληροφόρηση, να μπορεί κανείς άνετα να κάνει τους περιπάτους και τις διαδρομές μέσα στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο. Πέρσι το φθινόπωρο ανοίξαμε και την αρχειοθήκη που είναι μια άλλη προσέγγιση παρουσίασης των αρχαιοτήτων. Θέλουμε να κερδίσουμε τον επισκέπτη, να του κεντρίσουμε το ενδιαφέρον παρέχοντας του σύγχρονη πληροφόρηση για το τι είναι αυτές οι αρχαιότητες. Είναι πολύ σπουδαίο και ανήκει στις βαθιές επιθυμίες του ανθρώπου να γνωρίζει για έναν τόπο, για την ίδια τη ζωή πως ήταν πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια. Έτσι τουλάχιστον απλώνεται προς την διάσταση του παρελθόντος και φυσικά αυτό τον βοηθά να έχει μια προοπτική για το μέλλον, να βλέπει δηλαδή τον εαυτό του μέσα σε κάτι που έγινε και που μπορεί να γίνει στο μέλλον.
Κατά πόσο αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες στην ανάδειξη της ιστορίας του Δίου;
Υπάρχουν κιόσκια με ηλεκτρονική πληροφόρηση μέσα στο χώρο και στο μουσείο υπάρχει ένα πρόγραμμα προηγμένης πληροφόρησης, το οποίο το έχουμε και στο διαδίκτυο. Σήμερα είμαι περήφανος ότι πραγματικά έχουμε δώσει πολλές και σημαντικές πληροφορίες με εικόνες, κείμενα και αναπαραστάσεις για το αρχαίο Δίον και αυτός είναι ο λόγος που το Δίον είναι γνωστό ανά τον κόσμο. Αν σκεφθούμε ότι όταν ξεκινούσε ο δάσκαλο μου ο Μπακαλάκης την ανασκαφή εδώ, το 1963, έγραφε ότι το Δίον δεν είναι γνωστό σε πολλούς από τους κατοίκους της Κατερίνης, σήμερα σεμνυνόμεθα να λέμε ότι είναι παγκοσμίως γνωστό.
Τι ήταν το Δίον;
Το Δίον ξεκίνησε ως ιερός τόπος. Είναι ένας τόπος με πολύ δυνατό φυσικό τοπίο το οποίο προσδιορίζεται κυρίως από τα υπόγεια νερά και τις πηγές που έχει, από το μικρό ποτάμι που βρισκόταν εδώ και από τη βλάστηση, τα τεράστια δέντρα και την ποικιλία που έχει αυτός ο τόπος. Είναι ακριβώς κάτω από τον Όλυμπο και ήταν φυσικό να τον συνδέσουν οι αρχαίοι με την λατρεία του Διός. Ο τόπος αυτός έγινε τον 5ο αιώνα ένα λαμπρό ιερό. Ήυαν από παλιά, τον 5ο αιώνα, όμως, πήρε μια μορφή σπουδαία, έγινε ένα κεντρικό ιερό των αρχαίων Μακεδόνων. Εδώ ίδρυσαν παράλληλους αγώνες μ’ αυτούς που γίνονταν στην νότια Ελλάδα, στην Ολυμπία. Η διαφορά ήταν ότι η διοργάνωση των αγώνων εδώ την είχε αποκλείστηκα ο βασιλικός θρόνος γιατί η Μακεδονία είχε ως πολίτευμα τη Βασιλεία κατά την αρχαιότητα.
Μετά την μάχη του Γρανικού ο Αλέξανδρος προσφέρει αναθήματα στο Δίον και τον Παρθενώνα. Ποιος είναι ο συμβολισμός της προσφοράς και τι αποδεικνύει στους δύσκολους καιρούς που ζούμε;
Πολύ καλή ερώτηση. Αυτό δείχνει τη διπλή σκοπιά της όρασης του Αλέξανδρου. Από τη μια ο τόπος του, η Μακεδονία, το Δίον, όπου υπήρχαν οι πηγές που αγαπούσε και που στην πραγματικότητα το χρησιμοποίησε για το ξεκίνημα της εκστρατείας του. Εδώ έκανε τη μεγάλη σύναξη όλων των αρχηγών της εκστρατείας, τους εμψύχωσε. Επειδή την τελευταία στιγμή είχαν αρχίσει να κάνουν πίσω και να προσπαθούν να τον πείσουν να περιμένει λίγο, μήπως είναι πάρα πολύ παράτολμο αυτό που κάνει. Σε μια μεγαλόπρεπη δεξίωση που έδωσε εδώ για τις Αρχές των Μακεδόνων στην εκατοντάκλινη σκηνή του πραγματικά ανέβασε το ηθικό τους και τους ετοίμασε για την μεγάλη εκστρατεία. Όσον αφορά την Αθήνα, ο Αλέξανδρος υπήρξε πάντα θιασώτης της Αθήνας και της Αθηνάς και δεν είναι τυχαίο ότι στο ναό που ήταν σύμβολο της Αθηνάς αλλά και της συμμαχίας των Ελλήνων, ο Αλέξανδρος, που στην πραγματικότητα υλοποιούσε την ιδέα του πανελληνίου, ανέστησε τις ασπίδες στο ιερό της Αθηνάς Παρθένου. Ο Παρθενώνας ήταν ο ναός που ένωσε τους Έλληνες.
Υπάρχει ένα ποίημα του Καβάφη, το «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων» που μιλάει για έναν κόσμο καινούργιο μέγα, κόσμο Ελλήνων φυσικά. Πόσα χρωστάμε σ’ αυτούς τους Έλληνες;
Ο Αλέξανδρος και ο πατέρας του Φίλιππος ήρθαν σε μια στιγμή που υπήρχε μεγάλη πολιτική κρίση στη νότια Ελλάδα. Δηλαδή, ο τρόπος που λειτουργούσαν οι πόλεις – κράτη είχε αρχίσει να οδηγεί σε αδιέξοδο και να μην υπάρχει στην πραγματικότητα μια ισχυρή δύναμη η οποία να μπορεί να αντεπεξέλθει στους εξωτερικούς κινδύνους. Με την παρουσία των Μακεδόνων, των βορείων Ελλήνων, στην κεντρική πολιτική σκηνή άλλαξαν τα πράγματα και άρχισε μια νέα εποχή για την Ελλάδα, ο Ελληνισμός. Αυτήν την εποχή η Ελληνική παιδεία και τα γράμματα μεταφέρθηκαν σε όλη την Ανατολή, έγιναν ένα νέο εργαλείο για τον πολιτισμό παλιών λαών που υπήρχαν ήδη στην κεντρική Ασία και μέση Ανατολή. Με τον Αλέξανδρο δημιουργήθηκε ένας νέος πολιτισμός ο οποίος είχε ως πρότυπο την κλασική Ελλάδα αλλά και τεράστια ανοίγματα στους ποικίλους λαούς της τότε οικουμένης, ένα φιλόδοξο πρόγραμμα το οποίο ήθελε να οδηγήσει σε μια νέα εποχή λαούς με παλιά ιστορία. Ο ρόλος του Αλέξανδρου υπήρξε κομβικός σ’ αυτή την αλλαγή και το ότι αυτός ο ηγεμόνας είχε μια απόλυτη επιτυχία, φαίνεται και από το γεγονός ότι και σήμερα ακόμα υπάρχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τον Αλέξανδρο διεθνώς, από κάθε άποψη. Εάν δει κανείς πόσα βιβλία γράφονται για τον Αλέξανδρο κάθε χρόνο θα συνειδητοποιήσει τη σημασία και το ρόλο που παίζει ακόμη και στη δική μας σημερινή κοινωνία.
Συνδέοντας το παρελθόν με το σήμερα, ποια είναι η άποψη σας για τη διεκδίκηση του όρου «Μακεδονία» στην ονομασία της γείτονας χώρας; Πώς κρίνετε τους χειρισμούς της Ελληνικής Κυβέρνησης;
Για τους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης δεν είμαι αρμόδιος να μιλήσω. Θα μιλήσω ιστορικά και αρχαιολογικά. Δεν υπάρχει ίχνος αμφισβήτησης ή υποψίας ότι κάτι συμβαίνει με την Μακεδονία και τον ελληνικό πολιτισμό. Ό’τι γυρίσετε και δείτε εδώ πέρα είναι Ελλάδα. Θα ήθελα πολύ να μου δείξει κάποιος κάτι το οποίο είναι διαφορετικό. Τόσο στον αρχαιολογικό χώρο, όσο και στο μουσείο του Δίου έχουμε μια μεγάλη συλλογή επιγραφών από πολλές περιόδους της αρχαίας Μακεδονίας, ιδιαίτερα επιγραφές που σχετίζονται με τους Μακεδόνες βασιλείς οι οποίες δείχνουν τη λειτουργία της πολιτείας των Μακεδόνων και τη σχέση τους με άλλες πόλεις. Είναι κείμενα συμμαχιών, τιμητικά για ξένους. Όλα αυτά όχι μόνον είναι γραμμένα στα ελληνικά αλλά και η τυπολογία των κειμένων αυτών είναι καθαρά των ελληνικών επιγραφών. Επομένως, δεν μπορώ να καταλάβω αν η λατρεία, οι επιγραφές, ο τρόπος ζωής, τα πάντα είναι ένα τμήμα του ελληνικού πολιτισμού, πως μπορεί κανείς να έχει διαφορετικές απόψεις. Νομίζω ότι υπάρχει μια σύγχυση ανάμεσα στα νεότερα χρόνια, στους βαλκανικούς πολέμους, στις δημιουργίες κρατών πριν και μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι δηλαδή θέμα της σύγχρονης ιστορίας και δεν έχει κανένα έρεισμα στο παρελθόν. Το θέμα είναι σύγχρονο και είναι θέμα μιας πολιτικής που ακείται στο βαλκανικό χώρο.
Η δύναμη της Ελλάδας είναι η ιστορία της είπε ο Henry Kissinger και δεν την έχει χρησιμοποιήσει μέχρι τώρα. Μήπως αρχίσαμε να την χρησιμοποιούμε;
Πιστεύω ότι με σύγχρονο τρόπο πρέπει κανείς να ενισχύσει τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία ώστε ακόμα περισσότεροι ξένοι να έρχονται, να ταυτίσουν την Ελλάδα μ’ αυτό που είναι ιστορικά και σε προέκταση να δουν και τη σύγχρονη Ελλάδα, που μπορεί επίσης να είναι πάρα πολύ ελκυστική για τον ξένο. Πιστεύω ότι είναι καθήκον όλων μας αυτόν τον ευλογημένο τόπο να τον προστατεύουμε, να τον προωθούμε και να του συμπεριφερόμαστε ανάλογα. Δεν μπορεί να θεωρεί κανείς τον εαυτό του απαλλαγμένο από ευθύνες όταν δεν κάνει αυτό που πρέπει απέναντι σ’ αυτό που κληρονομήθηκε από το παρελθόν. Κι αυτό είναι σπουδαίο, αξίζει τον κόπο. Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα είναι ένα σημαντικό μέλος της παγκόσμια κοινότητας επειδή ακριβώς διαθέτει αυτό το τεράστιο κεφάλαιο, πολιτιστικό απόθεμα, που σέβονται και εκτιμούν όλοι οι λαοί.
Τι κρατάμε από την ενασχόληση σας με την πολιτική; Ενδιαφέρεστε να ασχοληθείτε ξανά με τον χώρο;
Ήταν μια πολύ σημαντική εμπειρία για μένα. Είναι ένας διαφορετικός κόσμος τον οποίο έζησα για 4 χρόνια. Κέρδισα από αυτό. Κέρδισα, δηλαδή, τη σκοπιά που βλέπει κανείς τα πράγματα ως πολιτικός αλλά όλη μου τη ζωή την έχω επενδύσει στην αρχαιολογία και δεν ξεφεύγω από εκεί. Γι’ αυτό επέστρεψα αμέσως εκεί.
Πώς σχολιάζετε την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια στην έναρξη του Φεστιβάλ Ολύμπου αλλά και τις εκδηλώσεις του Δήμου Δίου για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ανκάλυψη του Δίου, στο πλαίσιο του οποίου θα τιμηθεί για τη 40ετή προσφορά σας;
Νομίζω ότι η επίσκεψη του προέδρου ενέχει ένα συμβολισμό, ότι θα είναι παρών σε μια μεγάλη στιγμή των αρχαιολογικών εργασιών και ανακαλύψεων στο Δίον και ακριβώς αυτή η επίσκεψη θα σηματοδοτήσει και κάτι σημαντικό γα τις μελλοντικές εργασίες που πρέπει να γίνουν.
Ο Δήμος Δίου θα σας ανακηρύξει και επίτιμο δημότη του. Τι σημαίνει το Δίον για εσάς;
Το Δίον είναι το σπίτι μου. Μπορεί να ζω ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου στην Αθήνα, παλαιότερα και στη Θεσσαλονίκη αλλά το βασικό μου σπίτι είναι στο Δίον και για έναν επιστήμονα το σπίτι του είναι εκεί που είναι η βιβλιοθήκη του. Επομένως, είναι η επιλογή μου να μένω εδώ. Αποφάσισα πριν από πολλά χρόνια να έχω την βασική μου κατοικία εδώ και δεν το μετάνιωσα. Κι αυτό γιατί όταν κανείς είναι αρκετό καιρό σ’ έναν τόπο, δένεται με τους ανθρώπους, την ιστορία του τόπου και πρέπει να πω ότι και ανθρώπινα με ικανοποιεί αυτό απόλυτα.
Πετύχατε όλους τους στόχους σας ως αρχαιολόγος;
Προτιμώ στη ζωή μου, σ’ όλα τα πράγματα, να μην αποτιμώ. Ακόμη και οι τιμητικές αυτές εκδηλώσεις του δήμου για τα 40 χρόνια ανασκαφών να μη γίνονταν, δε θα άλλαζε το γεγονός ότι το Δίον μου έχει χαρίσει μοναδικές στιγμές στη ζωή μου για τις οποίες του είμαι ευγνώμων.
Τι νιώσατε την πρώτη φορά που αντικρίσατε το Δίον;
Αυτό το έχω γράψει στο λεύκωμα που εκδόθηκε με αφορμή τα 40 χρόνια ανασκαφών μου στο Δίον. Αυτός ο τόπος έχει κάτι ιδιαίτερο. Δεν ανήκω σ’ αυτούς που έχουν λυρική διάθεση. Περισσότερο είμαι πραγματιστής. Αλλά πρέπει να πω ότι η πρώτη μου επίσκεψη εδώ και ιδίως όταν είδα ένα κομμάτι του αρχαίου τείχους μέσα στα νερά του ποταμού, πραγματικά με γοήτευσε. Ήταν σαν να σε χτυπάει ξαφνικά ένας κεραυνός ή ηλεκτρικό ρεύμα. Κάτι το πολύ δυνατό. Κατόπιν αντίκρισα τα κατάσπαρτα κομμάτια από γλυπτά, όταν έκανες περίπατο μέσα στα χωράφια και φαντάστηκα ότι αυτός ο χώρος όχι μόνο είναι σπουδαίος, με βάση τις γραπτές πηγές, αλλά έχει πράγματα που μπορούν να βγουν στο φως. Δηλαδή, μ’ έκανε ο τόπος με τον τρόπο του να τον πιστέψω αμέσως και να τον εμπιστευτώ. Αυτό ήταν μια επιτυχία του τόπου που επέδρασε τόσο καταλυτικά επάνω μου.
Η Συνέντευξη στο Περιοδικο ΟΡΙΟ:
