Η «πτώση από τον παράδεισο» ήταν απότομη και σκληρή. Μόλις πριν από δεκαπέντε μέρες ο Σαμ Μπάνκμαν-Φρίντ βρισκόταν στη… στρατόσφαιρα.
Το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων του, FTX, τότε το τρίτο μεγαλύτερο, αποτιμόταν στα 32 δισ. δολάρια. Η περιουσία του υπολογιζόταν στα 16 δισ. δολάρια. Για τους ενθουσιώδεις επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων (VCs) της Silicon Valley ήταν η οικονομική ιδιοφυΐα που μπορούσε να εντυπωσιάζει τους επενδυτές ενώ έπαιζε βιντεοπαιχνίδια. Άνθρωπος προορισμένος, ίσως, να γίνει ο πρώτος τρισεκατομμυριούχος στον κόσμο. Στην Ουάσιγκτον ήταν το αποδεκτό πρόσωπο των κρυπτονομισμάτων, κατορθώνοντας έτσι να επικοινωνεί με νομοθέτες και να χρηματοδοτεί προσπάθειες για να επηρεάσει τη ρύθμιση του κλάδου.
Σήμερα δεν έχει μείνει τίποτα, εκτός από 1 εκατομμύριο εξαγριωμένους πιστωτές, δεκάδες ασταθείς εταιρείες κρυπτονομισμάτων και έναν τεράστιο αριθμό ρυθμιστικών και ποινικών ερευνών.
Η ταχεία έκρηξη του FTX επέφερε καταστροφικό πλήγμα σε έναν κλάδο με ιστορία αποτυχιών και σκανδάλων. Ποτέ πριν η αγορά κρυπτονομισμάτων δεν φαινόταν τόσο εγκληματική, σπάταλη και άχρηστη.
Όσο περισσότερα βγαίνουν στη δημοσιότητα για την πτώση του FTX, τόσο πιο συγκλονιστική γίνεται η ιστορία. Οι όροι παροχής υπηρεσιών της ίδιας της εταιρείας ανέφεραν ρητά ότι δεν θα δανείσει τα περιουσιακά στοιχεία των πελατών στο εμπορικό της σκέλος.
Ωστόσο, από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία ύψους 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων, φέρεται να είχε δανείσει 8 δισεκατομμύρια δολάρια στην Alameda Research, εμπορική εταιρεία που επίσης ανήκει στον κ. Μπάνκμαν-Φριντ.
Με τη σειρά της, δέχθηκε ως εγγύηση τα δικά της ψηφιακά νομίσματα, τα οποία είχε δημιουργήσει εκ του μηδενός. Το μοιραίο μαζικό ξεπούλημα στο χρηματιστήριο αποκάλυψε το κενό στον ισολογισμό του. Και το κερασάκι στη τούρτα: Αφού το FTX κήρυξε πτώχευση στην Αμερική, εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια διέρρευσαν μυστηριωδώς από τους λογαριασμούς του.
Διογκωμένοι εγωισμοί, «αιμομεικτικά» δάνεια, καταρρεύσεις μέσα σε μια νύχτα—όλα αυτά αποτελούν συστατικά για τις κλασικές οικονομικές μανίες, από τον πυρετό της τουλίπας στην Ολλανδία του 17ου αιώνα και το South Sea Bubble στη Βρετανία του 18ου αιώνα μέχρι τις τραπεζικές κρίσεις της Αμερικής στις αρχές του 1900. Στο αποκορύφωμά της πέρυσι, η χρηματιστηριακή αξία όλων των κρυπτονομισμάτων εκτινάχθηκε στο ιλιγγιώδες ύψος των σχεδόν 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, από σχεδόν 800 δισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές του 2021. Σήμερα έχει επιστρέψει στα 830 δισεκατομμύρια δολάρια.
Όπως στο τέλος κάθε μανίας, το ερώτημα τώρα είναι αν τα κρυπτονομίσματα μπορούν να είναι χρήσιμα για οτιδήποτε άλλο εκτός από απάτες και σπέκουλα. Το όραμα των κρυπτονομισμάτων αφορούσε τεχνολογία που θα μπορούσε να κάνει τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση ταχύτερη, φθηνότερη και πιο αποτελεσματική.
Κάθε νέο σκάνδαλο που ξεσπά καθιστά πιο πιθανό ότι οι γνήσιοι καινοτόμοι θα τρομάξουν και ο κλάδος θα συρρικνωθεί. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα, όσο και αν αυτή βαίνει μειούμενη, ότι κάποια μόνιμη καινοτομία θα αναδυθεί κάποια στιγμή. Καθώς τα κρυπτονομίσματα προσγειώνονται ανώμαλα, αυτή η μικρή ελπίδα θα πρέπει να διατηρηθεί ζωντανή.
Μέσα από τα συντρίμμια της περασμένης εβδομάδας, αξίζει να θυμηθούμε τις υποκείμενες δυνατότητες της τεχνολογίας. Η συμβατική τραπεζική απαιτεί τεράστια υποδομή για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης μεταξύ αγνώστων. Αυτή η υποδομή είναι ακριβή και συχνά την εκμεταλλεύονται διάφοροι μυημένοι-insiders για να αποσπούν μερίδιο για τον εαυτό τους.
Τα δημόσια ανοικτά blockchains, αντίθετα, είναι χτισμένα σε δίκτυα υπολογιστών, καθιστώντας τις συναλλαγές τους διαφανείς και, θεωρητικά, αξιόπιστες. Πάνω σε αυτές τις συναλλαγές μπορούν να δημιουργηθούν διαλειτουργικά εργαλεία ανοιχτού κώδικα, συμπεριλαμβανομένων αυτοεκτελούμενων έξυπνων συμβάσεων που εγγυημένα θα λειτουργούν όπως έχουν γραφτεί.
Ένα σύστημα που απαρτίζεται από κρυπτονομίσματα και τους κανόνες που τα διέπουν, μπορεί συλλογικά να προσφέρει έξυπνους τρόπους για να δοθούν κίνητρα σε δημιουργούς ανοιχτού κώδικα. Έτσι καθίστανται δυνατές συναλλαγές που θα ήταν δαπανηρές ή ανέφικτες στον πραγματικό κόσμο—για παράδειγμα το να επιτρέπεται στους καλλιτέχνες να διατηρούν μερίδιο στα κέρδη από τη μεταπώληση ψηφιακών έργων τους.
Η απογοήτευση είναι ότι, 14 χρόνια μετά την εφεύρεση του blockchain του Bitcoin, ελάχιστα από όλα αυτά τα πολλά υποσχόμενα έχουν πραγματοποιηθεί. Η φρενίτιδα των κρυπτονομισμάτων προσέλκυσε ταλέντα από έξυπνους πτυχιούχους μέχρι επαγγελματίες της Wall Street και συγκέντρωσε κεφάλαια από εταιρείες επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων, κρατικά επενδυτικά κεφάλαια και συνταξιοδοτικά ταμεία.
Τεράστιες ποσότητες χρημάτων, χρόνου, ταλέντου και ενέργειας έχουν σπαταληθεί για την κατασκευή αυτών που στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από εικονικά καζίνο.
Υπάρχουν αποτελεσματικές, αποκεντρωμένες εκδόσεις βασικών χρηματοοικονομικών λειτουργιών, όπως οι ανταλλαγές νομισμάτων και ο δανεισμός, αλλά πολλοί καταναλωτές, φοβούμενοι μήπως χάσουν τα χρήματά τους, δεν τις εμπιστεύονται.
Αντίθετα, αυτές οι αποκεντρωμένες υπηρεσίες χρησιμοποιούνται για κερδοσκοπία σε ασταθή κρυπτονομίσματα. Εν μέσω, δε αυτών των αμφιβολιών, αφθονούν οι απατεώνες, όσοι αποφεύγουν τις κυρώσεις και όσοι ξεπλένουν μαύρο χρήμα.
Αντιμέτωπος με όλα αυτά, κάποιος σκεπτικιστής θα μπορούσε να πει ότι τώρα είναι η ώρα να θέσουμε τον κλάδο εκτός λειτουργίας μέσα από ρυθμιστικά πλαίσια. Όμως, μια καπιταλιστική κοινωνία θα πρέπει να επιτρέπει στους επενδυτές να αναλαμβάνουν ρίσκα γνωρίζοντας ότι θα έχουν ζημιές εάν το στοίχημα δεν τους βγει.
Ακόμη και όταν κατέρρευσαν τα κρυπτονομίσματα, οι επιπτώσεις στο ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν διαχειρίσιμες. Ανάμεσα στους επενδυτές στο FTX ήταν η εταιρεία επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων από την Καλιφόρνια Sequoia, το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Σιγκαπούρης Temasek, και το συνταξιοδοτικό ταμείο διδασκάλων του Οντάριο. Όλοι αυτοί έχασαν χρήματα, αλλά ουδείς καταστράφηκε.
Επιπλέον, οι σκεπτικιστές θα πρέπει να καταλάβουν ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποιες καινοτομίες θα αποδώσουν καρπούς και ποιες όχι. Οι άνθρωποι θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να αφιερώνουν χρόνο και χρήμα στην ισχύ σύντηξης, στα αερόπλοια, στο μετασύμπαν και σε άλλες τεχνολογίες που μπορεί να μην αποδώσουν ποτέ. Τα κρυπτονομίσματα δεν είναι κάτι διαφορετικό.
Καθώς αναπτύσσεται η εικονική οικονομία, μπορεί και να εμφανιστούν χρήσιμες αποκεντρωμένες εφαρμογές — ποιος ξέρει; Η συγκεκριμένη τεχνολογία συνεχίζει να βελτιώνεται. Η ριζική αναβάθμιση στο blockchain του Ethereum τον Σεπτέμβριο μείωσε την κατανάλωση ενέργειας, ανοίγοντας το δρόμο για την αποτελεσματική διαχείριση μεγάλων όγκων συναλλαγών.
Αντί να ρυθμίσουν υπερβολικά ή να εξαλείψουν τα κρυπτονομίσματα, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να καθοδηγούνται από δύο αρχές. Η πρώτη είναι να διασφαλιστεί ότι η κλοπή και η απάτη ελαχιστοποιούνται, όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα. Η άλλη είναι να διατηρηθεί το κύριο χρηματοπιστωτικό σύστημα μονωμένο από νέες «εκρήξεις» τον κλάδο των κρυπτονομισμάτων.
Αν και τα blockchain σχεδιάστηκαν ρητά για να αποφεύγουν τη ρύθμιση, οι αρχές που αναφέραμε δικαιολογούν τη ρύθμιση των ιδρυμάτων που λειτουργούν ως «πύλες» για τον κλάδο των κρυπτονομισμάτων. Προφανές βήμα αποτελεί η απαίτηση τα ανταλλακτήρια να εγγυώνται τις καταθέσεις χρησιμοποιώντας ρευστά στοιχεία ενεργητικού. Ένα δεύτερο είναι να υπάρχουν κανόνες γνωστοποίησης που αποκαλύπτουν εάν, ας πούμε, έχει δοθεί κάποιο τεράστιο και αμφίβολα εξασφαλισμένο δάνειο στον εμπορικό βραχίονα του ανταλλακτηρίου. Τα stablecoins, τα οποία προορίζονται να διατηρούν την αξία τους σε πραγματικό νόμισμα, θα πρέπει να ρυθμίζονται σαν να ήταν τραπεζικά μέσα πληρωμών.
Βολβοί τουλίπας ή ηλεκτρικοί λαμπτήρες
Το αν τα κρυπτονομίσματα θα επιβιώσουν ή θα αποτελέσουν οικονομικό παράδοξο όπως οι βολβοί της τουλίπας, δεν θα εξαρτηθεί τελικά από τη ρύθμιση τους. Όσο περισσότερα σκάνδαλα αποκαλύπτονται, τόσο περισσότερο αμαυρώνεται το όλο εγχείρημα και οι φιλοδοξίες που το συνοδεύουν. Το δέλεαρ της καινοτομίας δεν σημαίνει τίποτα εάν οι επενδυτές και οι χρήστες φοβούνται ότι τα χρήματά τους θα εξαφανιστούν. Για να ανέβουν ξανά τα κρυπτονομίσματα, θα πρέπει να βρεθεί γι’ αυτά λειτουργική χρήση που εξαλείφει την αναξιοπιστία.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο. Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται στο www.economist.com
