Όλα έρχονται στο φως και το λευκό χρώμα κυριαρχεί. Το νέο Μουσείο των Αιγών, που εδώ και λίγες ημέρες άνοιξε τις πόρτες του και εντυπωσίασε ήδη τους πρώτους επισκέπτες είναι λουσμένο από το φως της αρχαίας Μακεδονίας.
Σε πολύ κοντινή απόσταση από το μονοθεματικό μουσείο των Βασιλικών Τάφων των Αιγών, στη Βεργίνα Ημαθίας, που φιλοξενεί ό,τι βρέθηκε στην ταφική συστάδα της βασιλικής δυναστείας των αρχαίων Μακεδόνων, το νέο Μουσείο των Αιγών έρχεται να συμπληρώσει το κομμάτι της ιστορίας των Μακεδόνων και να αναδείξει ευρήματα από όλες τις εποχές, που έως τώρα φυλάσσονταν σε αποθήκες.
Ο επισκέπτης θα νιώσει την ακριβώς αντίθετη ατμόσφαιρα. Από το σκοτάδι του …κάτω κόσμου που επικρατεί στο μουσείο των Βασιλικών Τάφων, όπου φωτίζονται μόνο τα αντικείμενα, με την είσοδό του στο Μουσείο των Αιγών θα πλημμυρίσει από φως. Αίθριοι χώροι, λευκές προθήκες, εκθέματα πίσω από πλέξι γκλας επικρατούν στο μοντέρνο, πολύμορφο, πολυδύναμο και συνεχώς εξελισσόμενο μουσείο. Ακόμη και η τόποθέτησή των ευρημάτων κρύβει συμβολισμούς τους οποίους αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας αποκάλυψαν χθες στους επισκέπτες και στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στο πλαίσιο των δωρεάν ξεναγήσεων που έγιναν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Τους επισκέπτες «υποδέχεται» με την είσοδο στο μουσείο ο Μέγας Αλέξανδρος.Ακριβώς απέναντι από την είσοδο υπάρχει η ανάγλυφη κεφαλή του(2ο αι πΧ). Συμβολικά ο Μακεδόνας Βασιλιάς, αριστερά και δεξιά του, «ανοίγει» δύο παράθυρα στην Οικουμένη. Σε μεγάλες οθόνες προβάλλονται ασταμάτητα χίλιες ώρες βίντεο, όπου φαίνονται τα μέρη που έφτασε και κατέκτησε ο μέγας στρατηλάτης, εδάφη που ανήκουν σε 26 σημερινές χώρες. «Ο ψηφιακός Αλέξανδρος θα ολοκληρωθεί του χρόνου. Έχουμε ήδη χίλιες ώρες βίντεο από Αίγυπτο, βόρεια Συρία, Ιορδανία, Μικρά Ασία και Ελλάδα. Χρειαζόμαστε λίγο υλικό ακόμη από περιοχές της Ανατολής, όπως το Αφγανιστάν και θα είμαστε έτοιμοι», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελική Κοτταρίδη.
Όπως εξηγεί, ό,τι εκτίθεται στο συγκεκριμένο μουσείο είναι ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη κυρίως από το ‘40 και μετά. Δηλαδή οι παλιές ανασκαφές του Μανόλη Ανδρόνικου στο ανάκτορο, σε ένα μικρό κομμάτι της πόλης και της και νεκρόπολης που έχει σκαφτεί, καθώς επίσης ευρήματα από την πανεπιστημιακή ανασκαφή, αλλά ο μεγαλύτερος όγκος είναι κυρίως από τις σωστικές ανασκαφές της Εφορείας των τελευταίων χρόνων.
«Έχουμε τις Αιγές ξανά. Είναι ένα σημείο αναφοράς, αλλά αυτό το μουσείο έχει πιο μεγάλες φιλοδοξίες. Δεν θέλει να είναι απλώς ένα μουσείο αρχαιολογικού χώρου. Είναι ένα ευέλικτο οργανικό μουσειακό μόρφωμα το οποίο εξελίσσεται διαρκώς και το οποίο συμπεριλαμβάνει αυτό το μουσειακό κτίριο, τους βασιλικούς τάφους με τους θησαυρούς, το ανάκτορο που την άνοιξη θα είναι ανοιχτό (στο τέλος του χρόνου θα έχουμε ανατάξει το περιστύλιο, θα είναι αναστηλωμένο και θα το δώσουμε και αυτό πανηγυρικά στον κόσμο), είναι ο Άι Δημήτρης (σσ είναι η κατάγραφη εκκλησία στο ανατολικό άκρο του αρχαιολογικού χώρου), είναι όλη η νεκρόπολη που πέρσι εγκαινιάστηκε το αρχαιολογικό πάρκο και ό,τι ενταχθεί στο νέο ΕΣΠΑ θα είναι μία παραπέρα ενότητα αυτού του μουσείου», δηλώνει η κ. Κοτταρίδη.
Το Ανάκτορο των Αιγών κυριαρχεί στην αίθρια αίθουσα
Ξεκινώντας τη διαδρομή στο νέο μουσείο, ο επισκέπτης αντικρίζει τον μεγάλο αίθριο χώρο, εκεί όπου βρίσκεται αναταγμένο το πάνω κομμάτι του ανακτόρου, ενώ το κομμάτι που δεν μπορεί να αναστηλωθεί είναι κατά χώραν. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κτήριο της κλασικής αρχαιότητας, λέει η αρχαιολόγος Ελένη Μηνασίδου στην ομάδα των επισκεπτών που την ακολουθεί αναφερόμενη στο διώροφο ανάκτορο. «Δεν υπάρχει παράλληλό του. Η στοά του Αττάλου στην Αθήνα είναι διώροφη, αλλά είναι μεταγενέστερη. Εδώ ξέρουμε ότι σίγουρα είχε τελειώσει έως το 336 π.Χ. που δολοφονήθηκε ο Φίλιππος», επισημαίνει.
Το ανάκτορο αυτό ανήκει στο μεγάλο οικοδομικό έργο που έκανε ο Φίλιππος στις Αιγές. Είναι ένα εξαιρετικό κτίριο 15.000 τ.μ., λιτό και λειτουργικό, που όμως δεν του λείπει καθόλου η πολυτέλεια, καθώς έχει πολυτελή υλικά, όπως μάρμαρα και ζωγραφιστά κεραμίδια, τα καλύτερα της εποχής, όπως τονίζουν οι αρχαιολόγοι. Βεβαιώνουν ακόμη ότι δεν επρόκειτο απλά για τα διαμερίσματα της βασιλικής οικογένειας, ήταν ένα παλάτι ανοιχτό προς το λαό, που συγκέντρωνε όλη η οικονομική, δικαστική και κοινωνική δραστηριότητα της εποχής και μπορούσε ο καθένας να επισκεφθεί.
Ακριβώς απέναντι, βρίσκεται ένας δεύτερος, μικρότερος αίθριος χώρος, που αποτελεί την αίθουσα των γλυπτών. Ανάμεσα στα εκθέματα και το πεπλοφόρο άγαλμα της βασίλισσας των Μακεδόνων Ευρυδίκης(σ.σ. γιαγιά του Μ.Αλεξάνδρου), διάφοροι βωμοί, αλλά και μία από τις παλαιότερες επιγραφές που σώζονται, που μνημονεύει τον αρχιτέκτονα Καλλίμαχο και δείχνει ότι η αρχιτεκτονική ήταν ήδη εξελιγμένη και έδιναν πολύ μεγάλη σημασία οι Μακεδόνες στο να κάνουν εύστυλα κτήρια, με αρμονία και τήρηση των κανόνων.
Η κ. Μηνασίδου εξηγεί ότι δεν σώζονται πολλά αγάλματα στην περιοχή, όχι γιατί δεν υπήρχαν, αλλά γιατί καταστράφηκαν από τους Γαλάτες και τους Ρωμαίους και στη συνέχεια επειδή οι πρόσφυγες, προκειμένου να χτίσουν το καινούργιο χωριό, τα θρυμμάτιζαν και τα έκαναν ασβέστη τον οποίο μετέπειτα χρησιμοποιούσαν ως οικοδομικό υλικό.
Καθημερινά αντικείμενα συμμετέχουν στη γιορτή ανάκλησης μνήμης
Το νέο Μουσείο των Αιγών έχει μια ολιστική αντίληψη των πραγμάτων, γι’ αυτό στον επόμενο χώρο ο επισκέπτης δεν θα δει ξεχωριστά συγκεκριμένους τάφους με κτερίσματα ή σπίτια με τα αντικείμενα που βρέθηκαν εκεί. Αντιθέτως, έχουν δημιουργηθεί αρχαιολογικά σύνολα, όπου εκτίθενται με έναν ιδιαίτερο τρόπο ακόμη και τα πιο ταπεινά καθημερινά αντικείμενα, τα οποία με έναν τρόπο αναγεννώνται και εμφανίζονται ως πράγματα που έχουν να αφηγηθούν μία ιστορία, την ιστορία της πόλης των Αιγών.
Οι πέντε λευκές προθήκες που βλέπει ο επισκέπτης είναι σαν ειλητάρια που ανοίγουν ή σαν βιβλία που μέσα από τις σελίδες του ξεπηδούν κομμάτια της ιστορίας, με τη λογική των στρωμάτων καταστροφής. Κάθετες προθήκες με διάφορα κεραμίδια τοποθετημένα όμορφα και περιποιημένα στο πάνω μέρος, όπου, καθώς κατεβαίνει το βλέμμα, τα βρίσκει κάτω πεσμένα και κατεστραμμένα. «Ανθρώπινες ιστορίες έρχονται στο φως και μέσα από αυτά τα κομμάτια, καθώς βλέπουμε πατημασιές από διάφορα ζωάκια που περνούσαν καθώς γινόντουσαν τα κεραμίδια, ακόμη και το αποτύπωμα της παλάμης ενός ανθρώπου, που έβαλε το χέρι του και άφησε το αποτύπωμά του στους αιώνες», εξηγεί η κ. Μηνασίδου. Οι ίδιοι εκτιμούν ότι ίσως κάποιος από τους τεχνίτες να ήταν ερωτευμένος, καθώς σε πολλά υπάρχει γραμμένο το όνομα ΒΑΒΑΣΩ, όπως και άλλα γυναικεία ονόματα.
Στην ίδια κάθετη λογική σε άλλη προθήκη ψηλά είναι εργαλεία όπως τσεκούρι, πέλεκυς, και ό,τι χρησιμοποιήθηκε για να χτιστεί το ανάκτορο και η πόλη και κατεβαίνοντας το βλέμμα αντικρίζει διάφορα αντικείμενα από τις ανασκαφές. Αντίστοιχα, δίπλα, ο «καταρράκτης καρφιών» του ανακτόρου, τοποθετημένα συμμετρικά στο πάνω μέρος και άτακτα κάτω.
Στην γιορτή μνήμης που έχει στηθεί στο Μουσείο των Αιγών έχουν «προσκληθεί» όσοι συμμετείχαν στις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής. Ο οπλισμός των αρχαίων Μακεδόνων τοποθετημένος με χρονολογική σειρά, ξεκινώντας με το μακρύ ξίφος, το δόρυ και το ακόντιο, ενώ την περίοδο που εμφανίζεται το ιππικό τα ξίφη αυτά κονταίνουν. Μαχαίρια, αιχμές δοράτων και ακοντίων, κράνη, ασπίδες και το υπερόπλο της εποχής, η περίφημη σάρισα μήκους 6 μέτρων, απομεινάρια της οποίας έχουν περίοπτη θέση.
Το χώρο συμπληρώνει μία οθόνη όπου προβάλλονται βίντεο που εμβαθύνουν στις λεπτομέρειες των αντικειμένων και με τον τρόπο αυτό αφηγούνται καλύτερα την ιστορία των αρχαίων Αιγών.
«Αιγών μνήμη» η νέα είσοδος στην ιστορία των Μακεδόνων βασιλέων
Στον διπλανό χώρο, μετά από την εξωτερική όψη της πόλης και των πολεμιστών, ο επισκέπτης του μουσελίου έχει την δυνατότητα να εισέλθει στα ενδότερα ενός σπιτιού. Βλέπει αγγεία από τα περίφημα συμπόσιο των αρχαίων Ελλήνων, μπαίνει στη …γυναικεία αίθουσα, όπου βλέπει κοσμήματα, τσιμπιδάκια, ακόμη και καθρέφτες, ενώ η ξενάγηση ολοκληρώνεται με τις νεκρικές πυρές της Ευρυδίκης και από το νεκροταφείων των Τημενιδών. Την παράσταση κλέβει η στολισμένη φιγούρα της «Δέσποινα των Αιγών» και οι υπόλοιπες αρχόντισσες και κορυφώνεται με το χρυσό στεφάνι που βρέθηκε στο ιερό της Εύκλειας.
Μεταξύ άλλων στόχος του νέου μουσείου είναι να έρθει και πάλι στην επικαιρότητα η πόλη των Αιγών, γιατί το όνομά της ξεχάστηκε μετά την λεηλασία των Ρωμαίων και αργότερα πήρε άλλες ονομασίες.
Το νέο μουσείο, στα 146 στρέμματά του, φιλοξενεί επίσης πολλά εργαστήρια, αποθήκες, τα γραφεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων, χώρους μελέτης ευρημάτων, μεγάλο αμφιθέατρο όπου γίνονται εκδηλώσεις, ενώ όπως τονίζει η Αγγελική Κοτταρίδη υπάρχει φιλοδοξία να γίνει ένα Κέντρο Μελέτης καταρχήν της Μακεδονίας και κατά δεύτερον της Οικουμένης. «Θέλουμε να γίνει εδώ ένα Κέντρο Έρευνας της ελληνιστικής οικουμένης και πιστεύουμε ότι μπορεί. Χαρακτηριστικό είναι ότι τον περασμένο Μάιο, προκειμένου να παρουσιάσουμε το νέο μουσείο και τις Αιγές στην επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με τα θέματα της Μακεδονίας και του ελληνιστικού κόσμου, κάναμε ίσως το μεγαλύτερο διεθνές συνέδριο που έγινε ποτέ για την ελληνιστική οικουμένη, με 60 μελετητές και 57 ανακοινώσεις», τονίζει.
Στο μουσείο υπάρχει επίσης χώρος όπου θα στεγάζονται περιοδικές εκθέσεις. Αυτή τη στιγμή και για τα επόμενα δύο χρόνια φιλοξενείται η «Οικουμένης Αντίδωρον», και αφορά σε ό,τι έδωσε ο Αλέξανδρος στην οικουμένη και μας το γύρισε πίσω με οποιαδήποτε μορφή. Ανάμεσα στα εκθέματα υπάρχουν 1790 αρχαία νομίσματα με κεφαλές ηγεμόνων από τον 5ο αιώνα π.Χ. έως την εποχή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, από τη συλλογή Θεόδωρου Αραβάνη σε συνέργεια με το Εθνικό Νομισματικό Μουσείο.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
