«Τα Πιέρια της περιόδου 1350 έως 1970» είναι ένα ιστορικό βιβλίο που προκαλεί έκπληξη για την παρουσία της περιοχής μας σε σημαντικά γεγονότα της εποχής. Η Πιερία γενικά υπήρξε θέατρο πολέμου όλη αυτή τη μακρά περίοδο.
Με σημαντικούς πρωταγωνιστές, το φυσικό όριο των Πιερίων υπήρξε τόπος δύσκολης επιβίωσης και πέρασμα πολλών κατακτητών. Μέσα σ’ αυτό τον καταιγισμό γεγονότων ο συγγραφέας Ν. Β. Κωστόπουλος αναζητά την ιστορικότητα του δικού του γενέθλιου τόπου, του Ελατοχωρίου και την τοποθετεί γύρω στο 1347 αμέσως μετά μια μεγάλη πανδημία, το «μαύρο θάνατο» όπως κατ’ ευφημισμόν ελέχθη. Ίσως πρόκειται για τον οικισμό Σκουτέρνα, μια περιοχή προσήλια, υπήνεμη, φυσικό κρυψώνα, χαρακτηριστικό απαραίτητο για την εποχή εκείνη, με πολλά νερά για την κάλυψη ανθρώπινων αναγκών για τις καλλιέργειες.
Παράλληλα δίνει γλαφυρά και ευχάριστα πολλά ιστορικά στοιχεία τα οποία διαβάζονται απνευστί και πλήθος φωτογραφιών για την περιοχή και την ιστορική περίοδο που περιγράφει.
Η συνέντευξη του Ν.Β. Κωστόπουλου στο Ολύμπιο Βήμα
Ύστερη Βυζαντινή Περίοδος, Τουρκοκρατία, Βαλκανικοί Πόλεμοι. Ποια χρονική στιγμή τοποθετείτε την ίδρυση του χωριού σας το Ελατοχώρι;
«Η εκτίμηση είναι γύρω στο 1347. Όταν ήρθε ο «μαύρος θάνατος» στη Βαλκανική και στην Ευρώπη. Η καταστροφή την πρώτη τριετία, ήταν τεράστια στην Ευρώπη. Αυτή έπληξε και το Βυζάντιο. Οπότε όταν υπήρξαν ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά, έπρεπε να φύγουν από τον τόπο όμως. Εκτιμώ ότι υπήρχε οικισμός, ο οποίος εκμεταλλεύονταν τον καστανεώνα που είναι στην περιοχή δίπλα στο παλιό χωριό, και αναγκάστηκε να τα αφήσει όλα και να μετακινηθεί. Και η καλύτερη περιοχή ήταν εκεί που ξέρανε ότι υπάρχει κάστανο για τη διατροφή όμως, είχε πολλά νερά, και καλλιεργούνταν το φασόλι, το οποίο ήταν πολύ σημαντικό μετά το 1000 για την υγεία και τη διατροφή του πληθυσμού. Έτσι, τον τόπο που είχαν για εκμετάλλευση, τον επέλεξαν ως μόνιμη κατοικία. Λίγο μετά ήρθαν και οι Τούρκοι, οπότε το προσωρινό μέχρι να φύγει η αρρώστια έγινε μόνιμο. Οπότε, περίπου στο 1347 με 1350, με την έλευση του «μαύρου θανάτου», κι αμέσως μετά με την έλευση των Τούρκων.»
Η περιοχή των Πιερίων, αγνοημένη από τα βιβλία ιστορίας των Σχολικών Βιβλίων, είναι γεμάτη από γεγονότα, όλη την ιστορική περίοδο που αναφέρεστε;
«Αυτό που γνωρίζουμε, είναι ότι πολύς κόσμος έφυγε προς τα δυτικά και νότια, όπως καταγράφει ο ιστορικός Βακαλόπουλος, όταν ήρθαν οι Τούρκοι. Το 1430, τοποθετούμε την κατάληψη της Πιερίας, μαζί με τη Θεσσαλονίκη, και περίπου το 1600 έχουμε καταγραφές για έλευση στα Πιέρια από τα δυτικά. Έχουμε συμμετοχή στο 1770 και την Επανάσταση. Οι δικοί όμως φτάσανε μέχρι τον Βάλτο. Ο Λάζος, ο Λάππας και ο Ζήδρος ήταν επικεφαλείς. Πληρώσαμε βέβαια μεγάλο τίμημα, αφού μόνο ένας από τους τρεις καπεταναίους επέστρεψε. Έχουμε το 1765, τη λεηλασία στον Όλυμπο. Είναι η πρώτη φορά που οι κλέφτες από τη Λαμία μέχρι τη Βέροια συνεργάζονται, και πλήττουν τους Τούρκους. Στο παλιό Ελατοχώρι, έχουμε περίπου 15 οικογένειες που ήρθαν το 1790. Έχουμε έλευση από την επανάσταση του Βλαχάβα στη Θεσσαλία το 1809, που μετά την αποτυχία, πολλοί αγωνιστές ήρθαν στον Όλυμπο. Έχουμε δηλαδή, μια διαρκή κινητικότητα, και συμμετοχή των κλεφτών του Ολύμπου και της Μακεδονίας σε όλα τα γεγονότα.»
Κάπου λέτε ότι μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, έγινε με κάποιο τρόπο σαφές ότι τα σύνορα των κρατών δε θα αλλάξουν στην Ευρώπη. Στην ουσία είχαν οριοθετηθεί τα εθνικά κράτη; Άλλαξε κάτι σ’ αυτό;
«Όταν ξεκίνησε το 1912, εμείς είχαμε 6 μήνες στη Βαλκανική Συμμαχία, και γινόταν μυστικές συζητήσεις και συμφωνίες. Με τους Σέρβους, τα’ χαμε βρει μια χαρά. Εμείς τη Θεσσαλονίκη, οι Σέρβοι τα Σκόπια, κι ενδιάμεσα όπου φτάσει ο στρατός. Το όριο δεν άλλαξε, όπως έγινε το 1913, με τη λήξη δεν άλλαξε. Εκεί που ήταν πιο δύσκολα, ήταν με όμως Βούλγαρους. Όμως μυστικές συμφωνίες μαζί τους, είχε αναλάβει ο πρίγκιπας Νικόλαος. Οι Βούλγαροι θεωρώντας ότι είναι πιο ισχυροί πρότειναν, όπου φτάσουν οι στρατοί, εκεί να είναι και τα σύνορα. Το σύνορο ήταν οι Σέρρες, το Κιλκίς, όπως τέθηκε το 1913. Η οριοθέτηση έγινε με συμφωνία, κι έχουν περάσει 110 χρόνια από τότε.»
Σε ένα σημείο του βιβλίου αναφέρεστε σε πρόταση του Κεμάλ Ατατούρκ προς τον Βενιζέλο, για μια συμφωνία παραχώρησης στην Ελλάδα της Κωνσταντινούπολης, με αντάλλαγμα την παύση του πολέμου στην Ασία. Είναι ιστορικά τεκμηριωμένο αυτό;
«Το καταγράφει ο Μποδοσάκης. Ο παλιός επιχειρηματίας, ο οποίος είχε πολύ καλές σχέσεις με τον Βενιζέλο. Εκείνος λέει ότι ο Κεμάλ λίγο πριν από τις εκλογές του 1920, έστειλε κάποιον έμπιστο του και του έκανε αυτή την πρόταση. Ο Κεμάλ είχε την άποψη, ότι το τουρκικό κράτος πρέπει να ανήκει στη Μ.Ασία, και το ελληνικό στα Βαλκάνια. Ο Βενιζέλος όμως έχασε όμως εκλογές.»
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο στο βιβλίο είναι η συνεχής επικοινωνία των ανθρώπων της περιοχής. Τα Πιέρια τα διαπερνούσαν οριζοντίως και καθέτως. Πως γινόταν αυτό;
«Όποιος ήθελε να μεταφέρει πράγματα από την Κατερίνη προς τα Σέρβια, συνήθως πήγαινε από τη Μηλιά, ανέβαινε πάνω στη Φτέρη, στα Σκοτεινά, από εκεί στο Καταφύγι, κι από εκεί στα Σέρβια. Αν όμως ήθελε να πάει πιο σύντομα, και αν ήθελε να κρύψει κάποια πράγματα, έπαιρνε την ευθεία Σκάλα Κατερίνης, παλιό Ελατοχώρι, και από εκεί στο Καταφύγι, και μετά στα Σέρβια. Η Τρίτη δίοδος ήταν από εδώ, στα Ρυάκια από την πλευρά όμως της Ημαθίας. Η διαδρομή όμως, από το Ελευθεροχώρι μέχρι τους Μεταξάδες και την Κοζάνης, είναι κρυμμένη μέσα στα βουνά, και καταλαβαίνουμε ότι ήταν ς πολύ ασφαλής δρόμος για τα κλέφτικα σώματα που θέλανε κινηθούν.»
Μια τελευταία ερώτηση, που έχει να κάνει με τα προβλήματα που μας ακολουθούν ακόμα. Ήταν δίκαιος ο ορισμός των συνόρων στα Βαλκάνια; Τι δείχνει η ιστορία;
«Έτσι αποφασίστηκε. Με βάση την εικόνα που υπήρχε το 1912, οι Βαλκάνιοι και οι Σύμμαχοι, θεωρούσαν ότι εμείς θα κινηθούμε λίγο παραπάνω από τα σύνορα, τα οποία ήταν στη Μελούνα. Ο ελληνικός στρατός όμως έκανε την έκπληξη. Είχαμε 110.000 στρατιώτες. Οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, είχαν περισσότερους. Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τη Δυτική Μακεδονία, κι έφτασε μέχρι τις Σέρρες και την Καβάλα. Να πούμε όμως ότι, το 1913 δεν δόθηκαν όμως τα εδάφη τα οποία είχαμε καταλάβει. Ο ελληνικός στόλος είχε απελευθερώσει και την Αλεξανδρούπολη. Δεν δόθηκε όμως, γιατί δεν θέλανε να χαλάσουν τη σχέση με τον Τσάρο οι σύμμαχοι, κι έτσι σταμάτησαν στο Νέστο τα σύνορα. Πάντως είναι μια συμφωνία του 1912-13, και τώρα πλέον την παίρνουμε σαν δεδομένο.»
Μαρία Κορομήλη
