Η Μόσχα και το Κίεβο είχαν συμφωνήσει στους γενικούς όρους της ουδετερότητας και των εγγυήσεων ασφαλείας της Ουκρανίας κατά τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις τον Μάρτιο του 2022, στην Κωνσταντινούπολη, αλλά η ουκρανική κυβέρνηση απέρριψε ξαφνικά το προσχέδιο που είχε ήδη υπογράψει η αντιπροσωπεία της, αποκάλυψε ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν (στη φωτογραφία από rg.ru, επάνω, δείχνει το προσύμφωνο).
«Μόνιμη ουδετερότητα»
Κατά τη διάρκεια της συνάντησής του προχθές Σάββατο με ηγέτες αφρικανικών κρατών στην Αγία Πετρούπολη, ο Πούτιν έδειξε για πρώτη φορά τα έγγραφα του προσχεδίου που συζητούνταν από τους ρώσους και τους ουκρανούς απεσταλμένους στην Τουρκία, πριν ένα και πλέον χρόνο, όπως μεταδίδουν τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης.
Σύμφωνα με τον ρώσο πρόεδρο, το προσχέδιο με τίτλο Συνθήκη για τη Μόνιμη Ουδετερότητα και τις Εγγυήσεις Ασφαλείας για την Ουκρανία είχε υπογραφεί από την ουκρανική αντιπροσωπεία.
Σ΄αυτό ορίζεται ότι η Ουκρανία πρέπει να κατοχυρώσει τη «μόνιμη ουδετερότητα» στο Σύνταγμά της, ενώ οι Ρωσία, ΗΠΑ, Βρετανία, Κίνα και Γαλλία αναφέρονται ως εγγυητές.
Η προσθήκη στο προσχέδιο, η οποία επίσης παρουσιάστηκε από τον Πούτιν, περιγράφει τόσο τις ρωσικές όσο και τις ουκρανικές προτάσεις σχετικά με το μέγεθος του μόνιμου στρατού της Ουκρανίας σε καιρό ειρήνης, καθώς και τον εξοπλισμό του.
Το μέγεθος του στρατού
Η Μόσχα πρότεινε να περιοριστεί ο αριθμός του στρατιωτικού προσωπικού σε 85.000 και ο αριθμός των μελών της Εθνικής Φρουράς σε 15.000. Το Κίεβο, στο μεταξύ, αντέτεινε οι Ενοπλες Δυνάμεις του να διαθέτουν έως και 250.000 στρατιώτες.
Η Ρωσία πρότεινε επίσης να επιτραπεί στην Ουκρανία να έχει 342 άρματα μάχης, 1.029 τεθωρακισμένα οχήματα, 96 πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων, 50 μαχητικά αεροσκάφη και 52 «βοηθητικά» αεροσκάφη.
Η πρόταση της Ουκρανίας έκανε λόγο για 800 άρματα μάχης, 2.400 τεθωρακισμένα οχήματα, 600 πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων, 74 μαχητικά αεροσκάφη και 86 «βοηθητικά» αεροσκάφη.
Οι πλευρές αντάλλαξαν προτάσεις και για τον περιορισμό των όλμων, των αντιαρματικών όπλων και των αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων της Ουκρανίας, μεταξύ άλλων ειδών εξοπλισμού.
Οι διαπραγματεύσεις ουσιαστικά διακόπηκαν την άνοιξη του 2022, λίγο αφότου ουκρανοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν τα ρωσικά στρατεύματα ότι σκότωσαν αμάχους σε πολλές μικρές πόλεις γύρω από το Κίεβο.
«Χειρονομία καλής θέλησης»
Οι ισχυρισμοί διατυπώθηκαν αμέσως μετά την αποχώρηση των ρώσων στρατιωτών από τις περιοχές έξω από την ουκρανική πρωτεύουσα, σε μια «χειρονομία καλής θέλησης» όπως τη χαρακτήρισε το Κρεμλίνο. Η Μόσχα έκτοτε αρνείται επανειλημμένα ότι διέπραξε θηριωδίες στην Ουκρανία.
«Θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας στο γεγονός ότι με τη βοήθεια του προέδρου Ερντογάν, όπως γνωρίζετε, έλαβε χώρα μια σειρά συνομιλιών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας στην Τουρκία προκειμένου να επεξεργαστούν από κοινού τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, τα οποία αναφέρατε, και να συντάξουν το κείμενο της συμφωνίας» είπε ο Πούτιν στους αφρικανούς ηγέτες, οι οποίοι συναντήθηκαν μαζί του προκειμένου να συζητήσουν το ειρηνευτικό σχέδιό τους, με τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που αυτό προβλέπει.
«Πρόκειται για τις εγγυήσεις για τις οποίες μίλησε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Νότιας Αφρικής. Δεκαοκτώ άρθρα», συνέχισε ο επικεφαλής της Ρωσικής Ομοσπονδίας για να συμπληρώσει: «Αφορούν τις ένοπλες δυνάμεις, αφορούν και άλλα πράγματα. Ολα είναι γραμμένα – μέχρι τον στρατιωτικό εξοπλισμό και το προσωπικό», τόνισε.
«Δεν συζητήσαμε με την ουκρανική πλευρά ότι αυτή η συνθήκη θα ήταν απόρρητη, αλλά ποτέ δεν την παρουσιάσαμε, ούτε τη σχολιάσαμε. Αυτό το προσχέδιο συμφωνίας μονογραφήθηκε από τον επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του Κιέβου. Εβαλε την υπογραφή του εκεί. Εδώ είναι», είπε ο ρώσος πρόεδρος δείχνοντας το χαρτί στην αφρικανική αντιπροσωπεία.
«Στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας»
Ο πρόεδρος της Ρωσίας είπε ότι η Ουκρανία είναι υπεύθυνη για το σαμποτάρισμα των διαπραγματεύσεων: «Αλλά αφού αποσύραμε τα στρατεύματά μας από το Κίεβο – όπως είχαμε υποσχεθεί να κάνουμε – οι αρχές του Κιέβου, όπως κάνουν συνήθως οι αφεντάδες τους, τα πέταξαν όλα στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Εγκατέλειψαν τα πάντα».
«Ας το θέσω έτσι προσεκτικά. Θα προσπαθήσω να εκφραστώ έξυπνα», πρόσθεσε: «Πού είναι οι εγγυήσεις ότι δεν θα αποχωρήσουν από τις συμφωνίες στο μέλλον; Ωστόσο, ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες, ποτέ δεν αρνηθήκαμε να διεξαγάγουμε διαπραγματεύσεις».
Η κεφαλίδα του εγγράφου που έδειξε ο Πούτιν υποδεικνύει ότι πρόκειται για προσχέδιο της 15ης Απριλίου 2022. Η παράγραφος 1 του άρθρου 1 αναφέρει ότι «η Ουκρανία αναλαμβάνει να διατηρήσει τη μόνιμη ουδετερότητά της, η οποία διακηρύσσεται και κατοχυρώνεται στο Σύνταγμά της».
Η επόμενη παράγραφος αναφέρει ότι οι εγγυήτριες χώρες αναγνωρίζουν, σέβονται και εγγυώνται το καθεστώς της Ουκρανίας ως μόνιμα ουδέτερου κράτους και επίσης αναλαμβάνουν να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση μ’ αυτό το καθεστώς σε διεθνές επίπεδο.
Δέσμευση
Με τη σειρά της, η Ουκρανία «δεσμεύεται να μην διεξάγει δραστηριότητες που θα ήταν αντίθετες με το διεθνές νομικό καθεστώς της μόνιμης ουδετερότητας» (παράγραφος 3α του άρθρου 1).
Ο κατάλογος των εγγυητριών χωρών, οι οποίες αναφέρθηκαν παραπάνω, περιλαμβάνεται στο προοίμιο της συνθήκης.
Σύμφωνα με αυτό, η Συνθήκη έπρεπε να υπογραφεί από τις εγγυήτριες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ουκρανίας.
Οπως αναφέρεται στο κείμενο, οι υπογράφοντες είναι πεπεισμένοι, ειδικότερα, ότι διασφαλίζεται σε διεθνές νομικό επίπεδο πως «η μόνιμη ουδετερότητα της Ουκρανίας αποτελεί <…> μέρος του μακροπρόθεσμου στόχου διατήρησης <…> της ειρήνης και της ασφάλειας».
Η διαδικασία των διαπραγματεύσεων
Στις 29 Μαρτίου 2022, ένας άλλος γύρος διαπραγματεύσεων είχε προηγηθεί στην Κωνσταντινούπολη, μετά τον οποίο ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, βοηθός του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, δήλωσε ότι η Μόσχα έλαβε για πρώτη φορά από το Κίεβο τις αρχές μιας πιθανής μελλοντικής συμφωνίας, καθορισμένης σε έγγραφο, το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις υποχρεώσεις για ουδέτερο καθεστώς της Ουκρανίας και την άρνησή της ν’ αναπτύξει στο έδαφός της ξένο στρατό και όπλα, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων.
Τα ρωσικά στρατεύματα στις κατευθύνσεις του Κιέβου και του Τσέρνιγκοφ αποσύρθηκαν, αλλά μετά απ’ αυτό οι διαπραγματεύσεις για τη διευθέτηση πάγωσαν εντελώς και, σύμφωνα με τον ρώσο πρόεδρο, το Κίεβο εγκατέλειψε τις συμφωνίες που επετεύχθησαν στην Κωνσταντινούπολη.
Τον Οκτώβριο, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι επέβαλε μια απόφαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Αμυνας με βάση την οποία αποκλειόταν κάθε διαπραγμάτευση με τον Πούτιν.
Το Κίεβο δεν έχει σχολιάσει την αποκάλυψη του ρώσου προέδρου, την οποία έχουν αποσιωπήσει, μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις, τα μεγάλα διεθνή αλλά και ελληνικά μέσα ενημέρωσης.
