Ο Χαράλαμπος Ναβροζίδης δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις τόσο για το καλλιτεχνικό, όσο και για το ευρύτερο κοινωνικό στερέωμα της Πιερίας.
Έχει κατά καιρούς αναλάβει καίριες θέσεις στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής, ενώ οι καλλιτεχνικές του «ανησυχίες» τον οδήγησαν μέχρι τη χώρα των «Ταυρομάχων».
Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος.
Φρήντριχ Νίτσε
Η μουσική του είναι «από την Ελλάδα, για την Ελλάδα», κι έχει ταξιδέψει σε πολλές μέρη του κόσμου, τιμώντας, κι ενισχύοντας το πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας, και ιδιαιτέρως της «ιδιαίτερης πατρίδας» του Κατερίνης. Πρόκειται για μια πολύπλευρη προσωπικότητα, με «αποσκευές» γεμάτες εμπειρίες, που επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του Φρήντριχ Νίτσε: «Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος.»
Με αφορμή την πρόσφατη προσωπική του επιτυχία, και την επιλογή του έργου του, -μια παραλλαγή του δημοτικού τραγουδιού «Ο Μενούσης»-, μας παραχώρησε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, σχετικά με τους «σταθμούς» της δημιουργικής του πορείας, την παράδοση, και την «επόμενη μέρα» της μουσικής στην Ελλάδα.
Ο Χαράλαμπος Ναβροζίδης μιλά στο Ολύμπιο Βήμα
Πως ξεκίνησε η μουσική σας διαδρομή, για να φτάσετε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών;
«Δεν είναι διαδρομή. Είναι ένα τυχαίο γεγονός… Δεν ήταν ο σκοπός μου. Και ο σκοπός όλων δεν είναι να φτάσουν εκεί. Είναι η διαδρομή… Δεν είναι η Ιθάκη. Δεν υπάρχει διαδρομή, δηλαδή να πεις θα κάνω κάτι για να πάω εκεί. Αυτό το έργο είναι από τα πρώτα μου έργα, όταν ήμουν μαθητής. Οπότε, ούτε καν φανταζόμουν ότι θα γίνει κάτι τέτοιο. Ούτε καν φανταζόμουν ότι δεν θα γίνει. Απλά, δεν πας να γράψεις με σκοπό να γίνει αυτό. Πας να γράψεις… Κι αν γίνει καλώς. Αν δεν γίνει… δεν έγινε και τίποτα!»
Η μουσική είναι για «όλους», και «ταξιδεύει» παντού. Σκεφτήκατε ποτέ να δραστηριοποιηθείτε μουσικά κι εκτός Ελλάδας, αυτό που λέμε «διεθνή καριέρα»;
«Είμαι εκτός Ελλάδας. Άμα θεωρήσουμε ότι το Μέγαρο Μουσικής είναι επιτυχία, τότε το Τόκιο , η Γερμανία, η Ισπανία, η Αγγλία, η Αμερική, τι είναι; Γιατί έχει παιχτεί έργο μου στο Τόκιο, και την Ισπανία. Ειδικότερα, στην Ισπανία είχε παιχτεί σε μια έκθεση που είχε γίνει αφιερωμένη στην Ελλάδα. Είχα μελοποιήσει κάποια γνωμικά για την Ελλάδα, και πέτυχε. Στο youtube υπάρχει ένα έργο μου, το οποίο είναι μια παραλλαγή πάνω στο “τρένο για την Κατερίνη”. Το έχει παίξει ένας κλαρινιτίστας, μετά υπάρχει ένα πιάνο κι ένα όμποε.»
Ποιοι μουσικοί υπήρξαν πρότυπα για εσάς και γιατί; Με ποιον εξ’ αυτών θα επιθυμούσατε να βρεθείτε επί σκηνής;
«Πάντα θυμάμαι το εξής. Ήμουν στην Ισπανία, και ήταν ο Γκιλέσπι της τζαζ. Ήμασταν όλοι οι τρομπετίστες της τάξης μου, και λέει ένας “παιδιά τίποτα δεν ήθελα, μόνο να είμαι δίπλα του να του γυρνάω τις σελίδες”. Αυτό θα το πω για όλους τους μουσικούς. Γιατί να μην είμαι δίπλα από τον Τσιτσάνη ας πούμε. Δίπλα από τον Κωνσταντινίδη, ή τον Σκαλκότα. Το μουσικό πρότυπο είναι από το γρηγοριανό μέλος που ήταν το 1000, μέχρι και σήμερα που υπάρχουν μερικοί, που αν τους ακούσετε θα πείτε πως αυτό που γράφουν δεν είναι μουσική.»
Η «παράδοση» είναι πηγή έμπνευσης για της δημιουργίες σας; Και αν ναι είναι η μοναδική;
«Πρώτα γεννήθηκε η παράδοση, και μετά οποιοδήποτε άλλο στυλ μουσικής ιστορικά. Οι ξένοι πήραν τη δημοτική τους μουσική, και την αλλάξανε με λόγιο τρόπο. Αυτό που λέμε κλασσική μουσική. Και πιο κλασσική μουσική από τη δημοτική, δεν υπάρχει. Κλασσικό είναι αυτό που παραμένει στον χρόνο. Χρησιμοποιούμε τη λέξη “λόγια”, γιατί υποτίθεται πως αυτός που τη γράφει έχει όλες τις γνώσεις για να το κάνει. Αυτό που δείχνουν όλες οι φωτογραφίες τους συνθέτες να κάθονται μπροστά σε ένα πιάνο και να γράφουν, είναι παραμύθια… Σε λίγο θα βγει κι ένα άλλο μου έργο, το οποίο είναι για ένα λεπτό, και το σκέφτομαι εδώ κι ένα χρόνο. Δηλαδή σκέφτομαι το πώς θα κάνω ένα τέτοιο έργο.
Το έγραψα μέσα σε ένα μήνα. Από τις 100 μέρες δουλειάς, η έμπνευση είναι η μία ώρα. Η δημοτική μουσική λοιπόν είναι η αρχή των πάντων. Από εκεί και πέρα, στην Ελλάδα δε λειτουργεί, γιατί έχουμε μην ξεχνάμε περίπου 200 χρόνια ιστορία. Και όχι όλη η Ελλάδα. Στην οποία δεν υπήρχε μουσική στη χώρα, καθώς δεν είχαμε αστική τάξη, που έχει τα χρήματα και δημιουργεί την τέχνη. Το παράλογο βέβαια είναι πως η τέχνη κατηγορεί την αστική τάξη, γιατί πάντα η τέχνη πρέπει να είναι επαναστατική, και την αγοράζει αυτή. Για τη δημοτική μουσική έχουν γίνει πολλές κινήσεις τον 20ο αιώνα από Έλληνες συνθέτες. Μην ξεχνάμε, οι διάσημοι χοροί του Σκαλκότα. 36 χοροί καταπληκτικοί, θυμίζουν πάρα πολύ Ελλάδα.»
Διασκευάσατε ένα γνωστό δημοτικό τραγούδι όπως είναι ο Μενούσης. Ποια είναι η δημιουργική διαδικασία που ακολουθήσατε;
«Γράφω λόγια μουσική που είναι ατονική. Είναι αυτή που θα λέγαμε πως δεν ακούγεται. Συνήθως ο κόσμος θέλει τη μελωδία, τα ρομαντικά τραγούδια. Αλλά, υπάρχει αυτή τη στιγμή στον κόσμο ισότητα; Ειρήνη; Δημοκρατία; Πως είναι δυνατόν τότε να γράψεις ρομαντικά; Πως είναι δυνατόν να γράψεις ένα έργο το οποίο δεν αντιστοιχεί στην εποχή σου; Δεν μπορείς σε αυτόν τον κόσμο που υπάρχουν παντού προβλήματα, να γράψεις ένα ρομαντικό έργο. Είναι σα να είσαι εκτός τόπου και χρόνου.
Πως είναι δυνατόν να μην εκφραστεί αυτό; Η ρομαντική εποχή ήταν επαναστατική. Μην ξεχνάμε ότι αν δεν υπήρχε ο 19ος αιώνας με την κίνηση των φιλελλήνων, δεν θα απελευθερωνόμασταν. Έπαιξε πάρα πολύ μεγάλο ρόλο η δημοκρατικότητα που ζητούσε η ρομαντική εποχή. Αυτή καθόρισε την απελευθέρωση του ατόμου. Και στη μουσική υπάρχει αυτό. Οι ρομαντικοί για να γράψουν ένα έργο, το ψάχνανε πάρα πολύ. Δεν γράφανε στην τύχη, αλλά είχανε ένα συγκεκριμένο θέμα το οποίο να τους ενδιέφερε αυτούς. Κάθε άνθρωπος είναι ένας και μοναδικός, και θέλει να δείξει τι του αρέσει και τι όχι.»
Πρόκειται για ένα τραγούδι που περιγράφει την ιστορία μιας γυναικοκτονίας. Σχολιάστε μας τους διφορούμενους στίχους, και το που πιστεύετε ότι οφείλεται η δημοφιλία, και η διαχρονικότητα του συγκεκριμένου τραγουδιού.
«Καταρχάς, εδώ πιστεύω ότι δεν ήτανε γυναικοκτονία. Η γυναίκα δεν μετρούσε εκείνη την εποχή. Το τραγούδι δεν λέει για τίποτα άλλο πέρα από την ανδροκρατία. Γι’ αυτό πήγε και τη σκότωσε. Υπήρχε μην ξεχνάμε παλιά και η “ζώνη αγνότητας” στους Δυτικούς. Αν προσέξετε επίσης, δύο ήταν οι στιγμές που η γυναίκα μπορούσε να εκβιάσει τον άντρα. Μία η μεγαλύτερη εκδίκηση που μπορεί να κάνει σε έναν άντρα, δηλαδή να τον απατήσει, και η δεύτερη στους 9 μήνες της εγκυμοσύνης. Και οι μπαμπάδες είναι πιο συναισθηματικοί από τη μάνα, παρότι φαίνεται αλλιώς. Για μένα ευτυχώς πλέον τα ηνία τα έχει η γυναίκα. Από την πρώτη κιόλας γυναίκα, αν σκεφτούμε πόσο ανόητος ήταν ο Αδάμ για να φάει το μήλο.
Αν πιστεύουμε σε αυτή την ιστορία. Κι εκεί πιστεύω ότι φαινόταν πως στην αρχή κυβερνούσε η γυναίκα. Άρχισε να “χάνει” αυτό που ήταν όταν έγιναν οι πόλεις. Στην πόλη μέσα υπήρχε κάποιος, ο «λογιστής», που από αυτούς λένε ότι βγήκε και η γραφή, ο οποίος ήταν ένας “δημόσιος υπάλληλος”, που έφερνε χρήματα στο σπίτι. Και από τη στιγμή που φέρνει τα χρήματα στο σπίτι, αυτός “διατάζει”. Το κομμάτι αυτό πιστεύω ότι έμεινε, λόγω του ότι είναι εύκολο σαν μελωδία. Η κλίμακα που χρησιμοποιεί, είναι ακριβώς η ίδια, οι ίδιες νότες δηλαδή, που χρησιμοποίησε ο Γκέρσουιν στο “Summer Time”. Είναι οι πρώτες κλίμακες που τραγουδάει άνετα ο λαός.»
Έχετε κάνει μουσικές σπουδές ακόμη και στο εξωτερικό. Κατά πόσο αυτό επηρέασε το σύνολο της ακαδημαϊκής σας εκπαίδευσης, τις μουσικές σας επιλογές;
«Δεν έχει επηρεάσει… Καταρχάς, ήμουν τελείως αμόρφωτος. Η Ισπανία δε θεωρείται από τις πρώτες χώρες σε πολιτισμό. Ήταν κάποτε, αλλά την “έφαγε” η Γαλλία. Οι Ισπανοί έχουν την κατάρα ότι έχουν τους Γάλλους δίπλα, και όλοι οι καλλιτέχνες ήταν εκεί. Όταν γύρισα πίσω και μπήκα στη δουλειά, το μεγάλο σοκ ήταν εκεί. Δηλαδή, το πώς είναι δυνατόν να γίνονται αυτά τα πράγματα. Φυσικά, έχασα το παιχνίδι… Γιατί όπως έχω πει, στην Ελλάδα θα πάμε μπροστά όταν δεν διοικεί το 80% των αμόρφωτων πολιτιστικά.»
Έχετε ένα πλούσιο βιογραφικό από τα πολιτιστικά δρώμενα της Πιερίας σε διάφορες θέσεις. Θεωρείτε πως η περιοχή μας είναι σε καλό επίπεδο αναφορικά με τον τομέα πολιτισμού, ή έχουμε να διανύσουμε ακόμη πολλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση;
«Αν και νομίζω ότι ήδη έχω απαντήσει, θα σας πω τι είχα κάνει. Είχα προτείνει κάποτε, και το είχα ξεκινήσει, να γίνει μια αναβίωση της απελευθέρωσης της πόλης. Είχα δει το ίδιο στη Σκωτία, κι έβγαινε πολύ η ιστορία του τόπου. Εδώ, 16 Οκτωβρίου και 25 Νοεμβρίου που είναι οι δύο γιορτές μας, όλοι οι Κατερινιώτες είναι στο ΙΚΕΑ. Είχα κλείσει φανταστείτε μια συναυλία για τις 16 Οκτωβρίου, και μου είπανε όχι τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Γιατί κανείς από τους “ανωτέρους”, δεν είναι Κατερίνη… Θα σας πω ένα πράγμα, ένα έργο μου για να περάσει, αν παιχτεί ή όχι, ξέρετε από ποια άτομα περνάει; Από άτομα που δεν έχουν καμία σχέση με την Τέχνη.»
Βλέπουμε μουσικά ρεύματα όπως η trap, με συγκεκριμένη μουσική παραγωγή, και θεματολογία να επικρατούν ολοένα και περισσότερο. Πως θα σχολιάζετε το φαινόμενο αυτό;
«Το ξέρετε ότι όταν πρωτοπαίχτηκε η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν γιουχαΐστηκε; Αυτά λοιπόν είναι στυλ μουσικής. Το στυλ μουσικής θα μας φέρει την πρόοδο. Αν δεν υπήρχαν αυτά, θα υπήρχε τι; Τα δημοτικά, που οι Έλληνες τα θυμόμαστε μόνο το Πάσχα… Αυτά τα στυλ πρέπει να υπάρχουνε. Η τζαζ για παράδειγμα, δεν είναι πια μόνο προνόμιο των νέγρων. Εγώ θυμάμαι παλιά που λέγανε ότι η καλύτερη τζαζ ήταν στην Πολωνία… Έχει διεθνοποιηθεί η μουσική. Και η τζαζ ήταν μια δημοτική μουσική, η οποία πέρασε σε λόγιους ανθρώπους. Πρέπει όλα να υπάρχουν. Θα κάνουν τον κύκλο τους. Τα πάντα έχουν κύκλο…»
Ποια είναι τα μελλοντικά μουσικά σας σχέδια, μετά το μεγάλο βήμα στο Μέγαρο Μουσικής;
«Θέλω να κάνω μια συναυλία με καθαρά λαϊκή μουσική, με μελοποιημένη ποίηση Κατερινιωτών ποιητών. Έχω πάρει ποιήματα και τα έκανα ζεμπέκικο, τσιφτετέλι. Η αλήθεια είναι ότι κι εγώ είμαι ένας μουσικός που έχει “γεννηθεί” από τα μπουζούκια… Όταν άνοιξαν αυτά τα μαγαζιά στην Κατερίνη εγώ ήμουν μουσικός.»
Ένα μήνυμα για τους μουσικούς της νέας γενιάς;
«Δεν υπάρχει μουσικός της νέας γενιάς… Δεν θεωρώ τον εαυτό μου παλιά γενιά. Θεωρώ ότι υπάρχουν απλά μικρότεροι σε ηλικία. Ένας μουσικός της νέας γενιάς θα γράψει ότι γράφω κι εγώ. Τι να κάνει για την Τέχνη η νέα γενιά; Γι’ αυτούς είναι πάρα πολύ δύσκολο να λειτουργήσουν. Γιατί έχουνε πολλά πράγματα απέναντι… Γι’ αυτούς είναι δύσκολο να αποδείξουν, ότι αυτό που υπήρχε είναι λάθος… Για παράδειγμα είναι αυτό που λέμε για τα πανηγύρια. Όχι, η δημοτική μουσική δεν είναι μόνο για τα πανηγύρια. Τα νέα παιδιά έχουν τη μόρφωση πλέον, να πάνε τη μουσική μας μπροστά. Και θα την πάνε μπροστά. Αυτοί μάλλον θα δώσουν συμβουλή σε μένα, και όχι εγώ σε αυτούς. Αυτό που θέλω εγώ να τους πω είναι ότι αν αγαπάς τη δουλειά σου θα πας μπροστά!»
