Μερικά από τα πιο βασικά γεγονότα που θα έχει να θυμάται ο κόσμος από το 2023, είναι, επίσης, η επιστροφή στη σελήνη, η θεαματική εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και οι τραγικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης.
Πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς
Στις 7 Οκτωβρίου, μαχητές του ισλαμιστικού παλαιστινιακού κινήματος Χαμάς διείσδυσαν στο νότιο Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας και επιδόθηκαν σε σφαγές στους μεθοριακούς οικισμούς και σε ένα φεστιβάλ μουσικής. Περίπου 1.200 άνθρωποι, στην πλειονότητά τους άμαχοι -άνδρες, γυναίκες, παιδιά- φονεύθηκαν από την ισραηλινή πλευρά, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία. Αργότερα άρχισε έρευνα για βιασμούς και ακρωτηριασμούς γυναικών.
Η επίθεση, η έκταση και η βιαιότητα της οποίας ήταν πρωτοφανείς από την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, προκάλεσε φρίκη στη χώρα και πέραν αυτής. Περίπου 240 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων δεκάδες παιδιά και ηλικιωμένοι, συνελήφθησαν όμηροι.
Αποφασισμένος να «εξαλείψει» τη Χαμάς, η οποία θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ισραήλ, ο ισραηλινός στρατός απάντησε με μαζικούς βομβαρδισμούς εναντίον της Γάζας και κάλεσε τους αμάχους να διαφύγουν προς το νότιο τμήμα του θύλακα. Στις 27 Οκτωβρίου άρχισε χερσαίες επιχειρήσεις στο βόρειο τμήμα του εδάφους, που αρχίζει σταδιακά να ελέγχει.
Η σφοδρότητα των πληγμάτων και η έκταση των καταστροφών προκαλούν διεθνείς επικρίσεις και ανησυχίες για την τύχη του άμαχου παλαιστινιακού πληθυσμού, ο οποίος στερείται το νερό, τη ηλεκτρικό, τα τρόφιμα και τα φάρμακα εξαιτίας της πλήρους πολιορκίας που επιβάλλει το Ισραήλ.
Μέσα στις επτά πρώτες εβδομάδες σύγκρουσης, αυτοί οι βομβαρδισμοί στη Λωρίδα της Γάζας είχαν στοιχίσει τη ζωή σε σχεδόν 15.000 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων 6.150 κάτω των 18 ετών, σύμφωνα με την κυβέρνηση της Χαμάς. Περισσότεροι από τα δύο τρίτα των 2,4 εκατομμυρίων κατοίκων του θύλακα έχουν εκτοπισθεί, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Η ανθρωπιστική αρωγή αυξήθηκε με την έναρξη της ισχύος στις 24 Νοεμβρίου μιας τετραήμερης εκεχειρίας, η οποία παρατάθηκε για 48 ώρες, αλλά χαρακτηρίσθηκε πολύ ανεπαρκής από τις υπηρεσίες του ΟΗΕ. Πενήντα όμηροι απελευθερώθηκαν, όπως προβλεπόταν από τη συμφωνία εκεχειρίας, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση 150 Παλαιστινίων που κρατούνταν στο Ισραήλ.
Η δύσκολη αντεπίθεση της Ουκρανίας
Τον Ιανουάριο, ο ρωσικός στρατός, ενισχυμένος από 300.000 εφέδρους και υποστηριζόμενος από τους παραστρατιωτικούς του ομίλου Βάγκνερ, πέρασε και πάλι στην επίθεση, κυρίως στο Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία. Το Μάιο, η Μόσχα ανακοίνωσε πως κατέλαβε το Μπαχμούτ, έπειτα από την πιο μακρά και αιματηρή μάχη από την αρχή της ρωσικής εισβολής, στις 24 Φεβρουαρίου 2022.
Η αντεπίθεση του Κιέβου, πολυαναμενόμενη από τους δυτικούς συμμάχους του, εξαπολύθηκε στις αρχές Ιουνίου με στόχο την ανάκτηση των εδαφών που έχει καταλάβει η Μόσχα. Όμως ανακόπηκε από τη ρωσική άμυνα. Παρά τα δισεκατομμύρια της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις δεν κατάφεραν να ανακαταλάβουν παρά λίγα χωριά στις νότιες και τις ανατολικές περιοχές.
Στις 24 Ιουνίου, μαχητές του ομίλου Βάγκνερ, οι οποίοι στασίασαν, άρχισαν πορεία προς τη Μόσχα. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατήγγειλε την «προδοσία» του αρχηγού τους, του Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο οποίος διέταξε τελικά τους άνδρες του να «επιστρέψουν» στα στρατόπεδά τους. Ο θάνατος, δύο μήνες αργότερα, του επικεφαλής του Βάγκνερ σε συντριβή αεροπλάνου δημιουργεί ερωτηματικά, με τους Δυτικούς και την Ουκρανία να υποψιάζονται ανάμιξη του Κρεμλίνου.
Έπειτα από μήνες άκαρπης αντεπίθεσης, το Κίεβο υποστήριξε στα μέσα Νοεμβρίου ότι απώθησε το ρωσικό στρατό σε βάθος χιλιομέτρων στην αριστερή όχθη του Δνείπερου, στη νότια περιφέρεια της Χερσώνας.
Στις 21 Νοεμβρίου, ευρωπαίοι ηγέτες μεταβαίνουν στο Κίεβο για να ανανεώσουν την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία, η οποία εκφράζει φόβους μήπως μειωθεί η δέσμευση των συμμάχων της την ώρα που η προσοχή της διεθνούς κοινότητας επικεντρώνεται στον πόλεμο ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς.
Φονικοί σεισμοί
Τη νύκτα της 5ης προς την 6η Φεβρουαρίου, ένας από τους πιο φονικούς σεισμούς των 100 τελευταίων ετών προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στη νοτιοανατολική Τουρκία και ένα μέρος της Συρίας. Η δόνηση, μεγέθους 7,8 βαθμών, την οποία ακολούθησε μια άλλη εννέα ώρες αργότερα, στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 56.000 ανθρώπους, οι 6.000 από τους οποίους στη συριακή πλευρά.
Συγκλονιστικές εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου: ένας πατέρας να σφίγγει το χέρι της 15χρονης κόρης του που είναι θαμμένη κάτω από τα συντρίμμια στην Τουρκία· ή αυτή ενός νεογέννητου που διασώθηκε στη Συρία ενώ ήταν ακόμη ενωμένο με τον ομφάλιο λώρο με τη νεκρή μητέρα του.
Άλλος φονικός σεισμός σημειώθηκε στο Μαρόκο. Ήταν 23:11 της Παρασκευής 8 Σεπτεμβρίου, όταν ένας σφοδρός σεισμός συγκλόνισε την περιφέρεια του Μαρακές στη κέντρο του βασιλείου.
Μεγέθους 6,8 ως 7 βαθμών, ο ισχυρότερος που έχει ποτέ καταγραφεί σ’ αυτή τη χώρα, ο σεισμός αφήσε πίσω του σχεδόν 3.000 νεκρούς και περισσότερους από 5.600 τραυματίες.
Η δόνηση προκάλεσε ζημιές σε περίπου 60.000 κατοικίες σε σχεδόν 3.000 χωριά του Άνω Άτλαντα και των γύρω περιοχών, όπου η πρόσβαση είναι μερικές φορές πολύ δύσκολη.
Αύξηση της αστάθειας στην Αφρική
Δύο πραξικοπήματα πραγματοποιήθηκαν το 2023 στην Αφρική: στον Νίγηρα, χώρα του Σαχέλ που μαστίζεται από την τζιχαντιστική βία, στρατιωτικοί κατέλαβαν την εξουσία στις 26 Ιουλίου επικαλούμενοι την «επιδείνωση της κατάστασης της ασφάλειας». Ο ανατραπείς πρόεδρος Μοχάμεντ Μπαζούμ έχει τεθεί έκτοτε υπό κράτηση στην κατοικία του.
Στην Γκαμπόν, στρατιωτικό πραξικόπημα ανέτρεψε στις 30 Αυγούστου τον Άλι Μπόνγκο Οντίμπα, ακριβώς έπειτα από τις προεδρικές εκλογές που επικρίθηκαν ευρέως για παρατυπίες και τον έφεραν εκλεγμένο για μια τρίτη θητεία. Ο Άλι Μπόνγκο, η οικογένεια του οποίου κυβερνούσε εδώ και πάνω από 55 χρόνια αυτή τη χώρα της κεντρικής Αφρικής, εξακολουθεί να βρίσκεται στη Λιμπρβίλ και να έχει ελευθερία κινήσεων.
Από τις 15 Απριλίου, ένας πόλεμος στο Σουδάν ανάμεσα στο στρατό, με επικεφαλής το στρατηγό Αμπντέλ Φάταχ αλ-Μπουρχάν, και τις παραστρατιωτικές δυνάμεις του πρώην υπαρχηγού του, του Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκλό, έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους, σύμφωνα με εκτίμηση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Acled, για την οποία πιστεύεται ότι υπολείπεται κατά πολύ της πραγματικότητας.
Μετά το Μαλί και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία το 2022, η Γαλλία αναγκάσθηκε να αποσύρει τα στρατεύματά της από άλλες δύο πρώην αποικίες, την Μπουρκίνα Φάσο το Φεβρουάριο και το Νίγηρα από τον Οκτώβριο, υπό την πίεση των εκεί κυβερνήσεων και την εχθρότητα της κοινής γνώμης.
Η τεχνητή νοημοσύνη συγκλονίζει το Χόλιγουντ
Από το Μάιο, οι αμερικανοί σεναριογράφοι, με τους οποίους ενώθηκαν στα μέσα Ιουλίου οι ηθοποιοί, άρχισαν απεργία για να ζητήσουν καλύτερη αμοιβή και την κανονιστική πλαισίωση της τεχνητής νοημοσύνης.
Αυτή η κινητοποίηση, πρωτοφανής στο Χόλιγουντ από το 1960, έληξε το Σεπτέμβριο από τους σεναριογράφους, με μια μισθολογική σύμβαση και μέτρα προστασίας αναφορικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι ηθοποιοί, οι οποίοι ανησυχούσαν μήπως τα στούντιο χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνολογία για να κλωνοποιήσουν τη φωνή και την εικόνα τους ώστε να τις ξαναχρησιμοποιούν για πάντα χωρίς αποζημίωση ούτε συναίνεση, δεν ξαναβρήκαν το δρόμο προς τα γυρίσματα παρά το Νοέμβριο.
Εκτός από τις μισθολογικές αυξήσεις, η απεργία επέτρεψε να επιβληθούν νέοι περιορισμοί στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Συνολικά παρέλυσε για έξι μήνες την παραγωγή αμερικανικών ταινιών και σειρών και κόστισε τουλάχιστον 6 δισεκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική οικονομία. Μεγάλες παραγωγές, όπως η σειρά «Stranger Things», σημείωσαν καθυστερήσεις.
Ο πλανήτης σε υπερθέρμανση
Οι μήνες από τον Ιούνιο ως τον Οκτώβριο ήταν οι πιο ζεστοί που έχουν ποτέ καταγραφεί στον κόσμο, όπως ανακοινώθηκε από το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus, σύμφωνα με το οποίο η χρονιά 2023 θα ξεπεράσει «σχεδόν σίγουρα» το ετήσιο ρεκόρ του 2016 και θα είναι «η πιο ζεστή στα χρονικά».
Οι θερμοκρασίες αυτές συνοδεύονται από ξηρασίες συνώνυμες με λιμούς, καταστροφικές πυρκαγιές ή σφοδρές καταιγίδες.
Ο Καναδάς βρέθηκε έτσι φέτος αντιμέτωπος με μια σειρά από ιστορικών διαστάσεων δασικές πυρκαγιές, από τις οποίες κάηκαν περισσότερα από 180 εκατομμύρια στρέμματα, ενώ 200.000 άνθρωποι εκτοπίσθηκαν.
Πυρκαγιές που ξέσπασαν τον Αύγουστο στη Χάβαη σάρωσαν την τουριστική πόλη Λαχάινα στο Μάουι και στοίχισαν τη ζωή σε 97 ανθρώπους.
Η Ελλάδα επλήγη σφοδρά από πυρκαγιές στη διάρκεια του καλοκαιριού (28 νεκροί), μεταξύ των οποίων αυτή στον Έβρο, η μεγαλύτερη που έχει ποτέ καταγραφεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη συνέχεια πλημμύρες προκάλεσαν το Σεπτέμβριο μεγάλες καταστροφές στην εύφορη πεδιάδα της Θεσσαλίας και στοίχισαν τη ζωή σε 17 ανθρώπους.
Σφοδρές πυρκαγιές, ενισχυμένες από την ξηρασία, προκάλεσαν επίσης καταστροφές στη Ρόδο και την Κέρκυρα, καθώς και σε ζώνες της μεσογειακής λεκάνης όπως η Αλγερία και η Σικελία.
Επιστροφή στη Σελήνη
Η Σελήνη βρέθηκε και πάλι στην καρδιά της κούρσας προς το διάστημα. Η Ινδία κατάφερε στις 23 Αυγούστου να προσεληνώσει ένα μη επανδρωμένο πύραυλο, τον Σαντραγιάαν-3 («σεληνιακό πλοίο» στα σανσκριτικά) σε μια ανεξερεύνητη ζώνη κοντά στο Νότιο Πόλο, κάτι που έγινε για πρώτη φορά.
Μερικές ημέρες νωρίτερα, το ρωσικό διαστημικό ερευνητικό όχημα Luna-25, πρώτη αποστολή της Μόσχας στη Σελήνη από το 1976, συνετρίβη στην ίδια περιοχή, στην οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον επειδή υπάρχει εκεί νερό με τη μορφή πάγου.
Πριν από την Ινδία, μόνον οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα είχαν καταφέρει να προβούν σε ελεγχόμενες προσεληνώσεις.
Η αμερικανική NASA υπολογίζει από την πλευρά της στον πύραυλο Starship, ο οποίος αναπτύχθηκε από την Space X -την επιχείρηση του Ίλον Μασκ- για τις αποστολές Άρτεμις με τις οποίες θα επιστρέψει στη Σελήνη, φιλοδοξώντας να στείλει και πάλι εκεί αστροναύτες το 2025, για πρώτη φορά από το 1972.
Στις 20 Απριλίου, ο Starship απογειώθηκε για πρώτη φορά πλήρης, όμως βλάβες στους κινητήρες υποχρέωσαν τη Space X να ανατινάξει τον πύραυλο έπειτα από τέσσερα λεπτά. Στη δεύτερη δοκιμή, το Νοέμβριο, ο άνω όροφος του τεράστιου πυραύλου κατάφερε να φθάσει στο διάστημα, όμως μια «ανωμαλία» προκάλεσε την έκρηξή του.
Η ιαπωνική νεοφυής επιχείρηση ispace απέτυχε από την πλευρά της τον Απρίλιο να προσεληνώσει την άκατό της Hakuto-R, όμως η ιαπωνική διαστημική υπηρεσία Jaxa πραγματοποίησε μια νέα αποστολή στη Σελήνη στις αρχές Σεπτεμβρίου.
Εξαναγκαστικό φιλί στο ισπανικό ποδόσφαιρο
Στις 20 Αυγούστου, μερικά λεπτά μετά τη νίκη της Ισπανίας στο γυναικείο Μουντιάλ στο Σίδνεϊ, ο Λουίς Ρουμπιάλες, τότε πρόεδρος της Ισπανικής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, φίλησε ξαφνικά στο στόμα την επιθετική Τζένι Ερμόσο, προκαλώντας διεθνή αγανάκτηση.
Ενώ η Τζένι Ερμόσο κατήγγειλε μια «σεξιστική, εκτός τόπου και χωρίς καμιά συναίνεση» πράξη από την πλευρά του, ο Λουίς Ρουμπιάλες ισχυριζόταν για καιρό ότι δεν ήταν παρά ένα «συναινετικό φιλάκι», πριν παραιτηθεί στις 10 Σεπτεμβρίου. Η δικαιοσύνη απήγγειλε σε βάρος του κατηγορίες για «σεξουαλική επίθεση» και του επιβλήθηκε από τη Fifa, τη διεθνή ποδοσφαιρική ομοσπονδία, τριετής αναστολή κάθε δραστηριότητας που συνδέεται με το ποδόσφαιρο.
Αυτό το «#MeToo του ισπανικού ποδοσφαίρου» είχε ακόμη ισχυρότερο αντίκτυπο επειδή το γυναικείο ποδόσφαιρο, όπως αυτό το ένατο Μουντιάλ του, προκαλεί όλο και μεγαλύτερο ενθουσιασμό.
Επίθεση αστραπή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ
Στις 19 Σεπτεμβρίου, το Αζερμπαϊτζάν επιτέθηκε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, έναν αποσχισθέντα θύλακα όπου ζουν κυρίως Αρμένιοι και τον οποίο διεκδικούν εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες το Μπακού και το Ερεβάν.
Αυτός ο ορεινός θύλακας -ο οποίος κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του το 1991 με την υποστήριξη της Αρμενίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης- είχε ήδη υπάρξει θέατρο δύο πολέμων ανάμεσα στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες του Καυκάσου (από το 1988 ως το 1994 και το φθινόπωρο του 2020).
Μέσα σε 24 ώρες, οι αρχές του εδάφους αυτού, οι οποίες εγκαταλείφθηκαν από το Γερεβάν, συνθηκολόγησαν και συνήφθη μια κατάπαυση του πυρός. Έπειτα απ’ αυτή την επίθεση αστραπή, η οποία στοίχισε τη ζωή σε σχεδόν 600 ανθρώπους, η πλειονότητα των 120.000 κατοίκων του διέφυγε προς την Αρμενία, ενώ το Ναγκόρνο Καραμπάχ ανακοίνωσε πως θα διαλυθεί την 1η Ιανουαρίου 2024.
Στα μέσα Νοεμβρίου, το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ στη Χάγη, όπου προσέφυγε το Γερεβάν, έδωσε εντολή στο Μπακού να επιτρέψει την επιστροφή «με κάθε ασφάλεια» των κατοίκων του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Διεξάγονται συνομιλίες υπό διεθνή μεσολάβηση για την υπογραφή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας.
Ένας υπερφιλελεύθερος επικεφαλής της Αργεντινής
Ο υπερφιλελεύθερος οικονομολόγος Χαβιέρ Μιλέι, 53 ετών, ανέλαβε στις 10 Δεκεμβρίου προεδρικά καθήκοντα στην Αργεντινή, μετά τη νίκη του στις 19 Νοεμβρίου με αντίπαλο τον κεντρώο Σέρτζιο Μάσα.
Αυτός ο «αντισυστημικός» κήνσορας των περονιστών και των φιλελεύθερων που εναλλάσσονταν εδώ και είκοσι χρόνια στην εξουσία, υπόσχεται μια θεραπεία σοκ στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της λατινικής Αμερικής, όπου ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμούς ρεκόρ: παντού ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές «με το αλυσοπρίονο» στις δημόσιες δαπάνες και αντικατάσταση του πέσο της Αργεντινής με το δολάριο, με κατάργηση της κεντρικής τράπεζας.
Ανάμεσα στις πιο επίμαχες ιδέες του είναι η απορρύθμιση των πωλήσεων όπλων στη χώρα και μια «λύση της αγοράς» για τις δωρεές οργάνων.
Ωστόσο, καθώς το νεαρό κόμμα του, La Libertad Avanza (Η Ελευθερία Προχωρεί), δεν είναι παρά η τρίτη δύναμη στην κάτω βουλή του κοινοβουλίου, με 38 στους 257 βουελυτές, ο Μιλέι θα πρέπει να συνάψει συμμαχίες για να ψηφιστούν τα σχέδιά του.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
