Στο βιβλιοπωλείο Μάτι την Πέμπτη 19.01 παρουσιάστηκε το βιβλίο του Σταύρου Παναγιωτίδη, “Μικρές αφηγήσεις για γεγονότα που όλοι γνωρίζουμε, αλλά ποτέ δεν συνέβησαν”, με ομιλητές τους Διονύση Ζαρωτή, φιλόλογο και Αθανάσιο Τζαμακλή, δικηγόρο.
Tο νέο βιβλίο του συγγραφέα και ιστορικού Σταύρου Παναγιωτίδη λέγεται “Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες από την ελληνική ιστορία“ κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Σε πρώτη φάση, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, το βιβλίο είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος του: Πραγματεύεται δηλαδή γεγονότα, τα οποία περνιούνται για αληθινά από πολύ κόσμο, επίσης πράγματα που συνέβησαν, όχι όμως όπως τα ξέρουμε, καθώς και κομμάτια της ιστορίας που μας κάνουν να νιώθουμε άβολα επειδή δεν είμαστε εξοικειωμένοι μαζί τους.
Ο συγγραφέας του βιβλίου έδωσε αποκαλυπτική συνέντευξη στο Oλύμπιο Bήμα:
Το να αμφισβητούμε τους μύθους δεν είναι κάτι καινούργιο. Το θέμα είναι με τι θα τους αντικαταστήσουμε;
Οι μύθοι πρέπει να αντικαθίστανται από την αλήθεια όπως ισχύει σε όλες τις επιστήμες. Eτσι και στην ιστορία οι μύθοι πρέπει να δίνουν την θέση τους στην ιστορική αλήθεια.
Μπορεί αυτό κάποιους να τους δυσαρεστεί για κάποιους μύθους περισσότερο για κάποιους άλλους λιγότερο μπορεί να δημιουργεί μια αναστάτωση, επομένως και μια επιθετικότητα όταν κάποιοι από αυτούς τους μύθους συνδέονται με ευαίσθητα ζητήματα, συνδέονται με την εθνική μας ταυτότητα, μπορεί κάποιος να τους αναστατώνει η ιδέα ότι αυτά που μάθαιναν τόσα χρόνια από το σχολείο, αυτά που πίστευαν δεν ισχύουν, δεν ανατρέπονται μόνο οι γνώσεις τους η εικόνα τους για τον κόσμο, για την ιστορία, για τον εαυτό τους ανατρέπεται και η αίσθηση ότι ήξεραν τον σωστό τρόπο να μαθαίνουν, τις σωστές πηγές ήξεραν ποιους να εμπιστεύονται και όταν ανατρέπονται αυτά τα πράγματα οπωσδήποτε είναι ενοχλητικό και δημιουργεί ακόμα και φόβο και νομίζω ότι η πηγή των περισσότερων αρνητικών αντιδράσεων απέναντι στην αποκάλυψη της αλήθειας κάθε φορά είναι αυτό ο φόβος.
Αλλά όπως έλεγε και η Μαρί Κιουρί στην ζωή δεν είναι υπάρχει τίποτα που να πρέπει να το φοβόμαστε, όλα πρέπει απλώς να τα καταλαβαίνουμε.
Πιστεύετε ότι μετά από δύο αιώνες και πλέον λειτουργούν στους Έλληνες ως πρότυπα οι μύθοι γύρω από την επανάσταση του 1821 και καθορίζουν συμπεριφορές;
Δεν ξέρω αν καθορίζουν συμπεριφορές, σίγουρα πάντως τους πιο πολλούς από αυτούς τους μύθους ο περισσότερος κόσμος τους πιστεύει. Νομίζω ότι αυτό που περισσότερο καθορίζει συμπεριφορές είναι η έλλειψη δημόσιας συζήτησης γύρω από το αν αυτά τα γεγονότα είναι αληθινά ή μυθικά. Αυτό που επηρεάζει τον κόσμο είναι η έλλειψη συζήτησης με ειδικούς, είναι ότι ο κόσμος δεν γνωρίζει ότι πολλά από αυτά που λέω και εγώ στο βιβλίο είναι γνωστά σε σχέση με την επανάσταση του 21′ εδώ και δεκαετίες, έχουν γραφεί από ιστορικούς, οπότε επηρεάζεται ο κόσμος και αντιδρά αρνητικά όταν ακούει κάτι διαφορετικό.
Μια από τις αρνητικές επιπτώσεις, όταν αποδέχεται ο κόσμος τους μύθους, είναι το ότι δεν εξοικειώνεται με το τι σημαίνει επιστημονική αλήθεια, επιστημονική ακρίβεια, δεν εξοικειώνεται με την ιδέα ότι όποιος σου λέει κάτι διαφορετικό από αυτά που ήξερες ως τώρα δεν έχει κάποια πονηριά πίσω του, δεν έχει κάποια κρυφή ατζέντα, δεν έχει σκοτεινούς σκοπούς, αλλά ότι απλώς η ιστορία όπως και όλες οι κοινωνικές επιστήμες και όλες οι επιστήμες γενικώς εξελίσσονται άρα αλλάζουν τα πορίσματα τους και άρα αυτά που κάποτε τα θεωρούσαμε σωστά, σήμερα τα θεωρούμε λανθασμένα.
Αν για παράδειγμα κάποια στιγμή σε δημοσκόπηση θα βλέπαμε ότι οι άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν στο κρυφό σχολείο θα έτειναν να πιστεύουν περισσότερο σε σύγχρονους μύθους. Με παράδειγμα όπως αυτό για τον Κίσσινγκερ ή ακόμα και στις περιπτώσεις σε σύγχρονες συνωμοσίες σε σχέση με τα εμβόλια για παράδειγμα, όχι ότι σχετίζονται άμεσα αλλά ότι αυτή είναι η λειτουργία των μύθων, όταν πιστεύεις ανακρίβειες και ψέματα για το παρελθόν σε κάνουν να είσαι πιο ευεπίφορος και για το παρόν
Η περίοδος μετά την αντιπολίτευση που είναι και το σύγχρονο έπος των Ελλήνων είναι γεμάτη από ιστορικούς μύθους και εμβληματικές εκφράσεις. Τι συντηρούν στο συνολικό θυμικό των νεοελλήνων;
Νομίζω ότι αυτό που συντηρεί αυτούς τους μύθους είναι το ότι συνδυάζονται επιτυχώς με την εικόνα που έχουμε για τα πρόσωπα που υποτίθεται ότι έκαναν αυτές τις δηλώσεις. Δηλαδή ο Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας ο πρώτος υπουργός της κυβέρνησης των αποστατών ήταν και τότε είναι και σήμερα ένα απαξιωμένο πρόσωπο.
Δεν είναι περίεργο που νομίζουμε ακόμα και σήμερα ότι έγραψε αυτούς τους κάπως αστείους και προς γελοίους στοίχους «Κι ήταν τα στήθια σου λευκά γεμάτα γάλατα και μου ‘λεγες γαργάλατα!».
Αντιστοίχως πιστεύουμε ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου έκανε πολιτικές ασυλλόγιστων οικονομικών παροχών για αυτό και θεωρούμε ότι μπορεί να είπε το περίφημο «Τσοβόλα, δώσ’τα όλα» με την έννοια της προτροπής σε σχέση με την οικονομική πολιτική.
Πιστεύουμε ότι οι Έλληνες είναι ο πιο σοφός λαός του κόσμου και ο πιο δυσκολοκατάλβητος και αυτός που έχει μέσα του ένα κρυμμένο μεγαλείο που δεν το ξέρει ούτε ο ίδιος, άλλα αυτοί που το ξέρουν τον φοβούνται για αυτό και πιστεύουμε ότι ο Κίσσινγκερ έκανε αυτές τις δηλώσεις σε σχέση ότι πρέπει να υποταχθούν οι Έλληνες. Είναι πολλά νομίζω.
Το βασικό όμως παρότι σημειωτέων έχουν ειπωθεί ή πρόκειται για φράσεις και για πρόσωπα που ζούσαν μέχρι και πολύ πρόσφατα, παρόλα αυτά τους μύθους τους πιστεύουμε, διότι απηχούν την αντίληψη που έχουμε γι αυτά τα πρόσωπα, αλλά και την αντίληψη που έχουμε για τον ίδιο μας τον εαυτό..
Υπάρχουν άβολες και βολικές αλήθειες όπως λέτε στο βιβλίο σας και γιατί υιοθετούνται από τα έθνη;
Υιοθετούνται κυρίως για τρεις λόγους θα έλεγα, πέρα από το προφανές δηλαδή ότι τους διδασκόμαστε στο σχολείο. Αλλά νομίζω ότι δεν είναι αυτό που αρκεί, αυτό που διδασκόμαστε στο σχολείο είναι κομμάτι επειδή πλέον δεν το διδασκόμαστε, αλλά δεν το διδασκόμαστε γιατί διαψεύσθηκε. Για παράδειγμα δεν μαθαίνουμε στο σχολείο, στα βιβλία της ιστορίας για το κρυφό σχολείο, αλλά δεν μάθαν τα παιδιά ότι αυτή η ιδέα τελικά ήταν λανθασμένη, ότι δεν υπήρξε, ότι έχει διαψευστεί η ύπαρξη του.
Νομίζω ότι γενικώς η άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν και τα έθνη ευρύτερα, τείνουν να πιστεύουν τους μύθους για τους εξής τρεις λόγους: ο ένας είναι ότι οι μύθοι μας κάνουνε χαρούμενους διότι επιβεβαιώνουν την εικόνα μας για τον κόσμο και για την θέση μας μέσα σε αυτόν, όπως αναφέρθηκα στον μύθο για το κρυφό σχολείο. Ο δεύτερος είναι ότι οι μύθοι μας στεναχωρούν και μας δημιουργούν πάλι ένα έντονο συναίσθημα αλλά και πάλι επιβεβαιώνοντας την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο και για την θέση την δική μας μέσα σε αυτόν.
Ο μύθος ότι υπήρξε η δυνατότητα να μιλούν σε επίσημη γλώσσα τα ελληνικά στις ΗΠΑ και άρα μετά από εκεί να γίνουν και παγκόσμια γλώσσα, δείχνει αυτό, δηλαδή ότι στεναχωριόμασταν γιατί χάσαμε μια ευκαιρία να επανέλθει το αρχαίο μας μεγαλείο, αλλά παρόλα αυτά το πιστεύουμε γιατί επιβεβαιώνει την εικόνα μας, ότι μας αξίζει αυτό το παγκόσμιο εργαλείο και ότι το χάσαμε επειδή κάποιοι μας αδίκησαν γιατί το χάσαμε στο παρακάτι για λίγο άρα μπορούμε να το ξαναδιεκδικήσουμε με άλλη μορφή ίσως.
Και το 3ο είναι ότι πιστεύουμε στους μύθους όσο περισσότερο δεν μας βολεύει το παρόν μας, οι κοινωνίες όταν αισθάνονται ανασφάλεια στο παρόν τους, όταν δημιουργούνται πολλά ερωτήματα, προβλήματα που δεν βρίσκουν απαντήσεις στο παρόν τείνουν να αναζητούν αυτές τις απαντήσεις στο παρελθόν, όσο αντιφατικό και αν ακούγεται, τείνουν να εξιδανικεύουν τον παρελθόν, να πιστεύουν αφηγήσεις στρογγυλεμένες σε σχέση με αυτό, ακριβώς διότι έχουν την ανάγκη το παρελθόν να λειτουργήσει ως ένα καταφύγιο, ως μια λύση στην οποία θα μπορούσαμε να πάμε ξανά και να ζήσουμε καλύτερα από ότι ζούμε τώρα.
Αυτοί είναι οι τρεις βασικοί λόγοι και νομίζω εδώ στις χώρες των Βαλκανίων υπάρχει και ένα ακόμα, οι χώρες εδώ στην γειτονιά μας διαμόρφωσαν τις κρατικές οντότητές τους με ένα πολύ συγκρουσιακό τρόπο με παρά πολλούς πολέμους μεταξύ τους και με μειονότητες που έχουνε μείνει της μίας χώρας στα εδάφη της άλλης. Αυτό δεν μπορεί παρά να είναι μια από τις αιτίες που καθιστά τους ανθρώπους περισσότερο ευεπίφορους στο να πιστέψουν στους μύθους.
Ποιος είναι ο Σταύρος Παναγιωτίδης;
O Σταύρος Παναγιωτίδης γεννήθηκε το 1982 στη Θεσσαλονίκη και ζει στην Αθήνα.
Σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει διδακτορικό στην Ιστορία.
Είναι μέλος του Συνεργαζόμενου Επιστημονικού Προσωπικού στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και επιστημονικός συνεργάτης του περιοδικού Hot Doc History.
Έχει συγγράψει τον τόμο «Ιωάννης Καποδίστριας – Η προσωπικότητα και η διακυβέρνησή του», στη σειρά Η απελευθέρωση ενός έθνους – Από την επανάσταση των Ελλήνων στην ίδρυση του ελληνικού κράτους (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).
Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν το μυθιστόρημά του: Το κουρασμένο μέλι (2018) και η μελέτη του Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής Ιστορίας (2023).
