Η λέξη «αρχείο» για τους περισσότερους είναι συνώνυμο της ιστορίας ή της αρχαιολογίας. Φανταζόμαστε σκοτεινά και αραχνιασμένα υπόγεια που τα αρχεία αφορούν μόνο βιβλιοθήκες και μουσεία. Λίγοι είναι εκείνοι που αντιλήφθηκαν πως η αξία ενός αρχείου είναι διαχρονική και πως σε αυτή βασίζονται όλες οι νέες τεχνολογίες, ακόμη και η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ένας τέτοιος οργανισμός είναι η ΕΡΤ, που εδώ και καιρό ψηφιοποιεί όλο το αρχείο της, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμο και αξιοποιήσιμο από τις νέες τεχνολογίες αλλά και τους χρήστες, που είναι όλοι όσοι επισκέπτονται τον ιστότοπο των αρχείων της ΕΡΤ.
Όπως θα πει ο Βασίλης Αλεξόπουλος, Διευθυντής του Αρχείου της ΕΡΤ, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «O ρόλος του αρχείου πλέον τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα έχει πάψει να είναι αυτό μοντέλο, ότι είναι μια ντουλάπα ή μια βιβλιοθήκη και από εκεί παίρνουμε το υλικό και το βλέπουμε σε μια οθόνη. Μέχρι το 2015 υπήρχε το ερώτημα “ μετά την ψηφιοποίηση τι”; Τώρα πια που τα ψηφιακά αρχεία κινούνται μέσα στους servers και παίζουν στον αέρα ψηφιακά, το ερώτημα – ζητούμενο είναι άλλο: τα μεταδεδομένα τα οποία συνοδεύουν τα ψηφιακά αρχεία, οι αναλυτικές δηλαδή πληροφορίες που συνοδεύουν ένα οπτικοακουστικό αρχείο, τι πληροφορίες μπορούν να μάς δώσουν». Κάθε οπτικοακουστικό αρχείο (φιλμ, video tape, ηχητικό, φωτογραφία) συνοδεύεται με έναν μοναδικό αριθμό, ένα barcode που είναι και η ταυτότητα του αρχείου, το οποίο φέρει μαζί του σημαντικές πληροφορίες (μεταδεδομένα). Με αυτόν τον τρόπο το αρχείο μπορεί να είναι εκμεταλλεύσιμο για τις επόμενες γενεές, μέσα από μια σωστή αρχιτεκτονική, αρχειονομική κουλτούρα.
Το αρχείο της ΕΡΤ χρονολογείται από τότε που υπάρχει ήχος και εικόνα στην Ελλάδα. Το πιο παλαιό φιλμ που έχει, χρονολογείται το 1908 και όπως είναι φυσικό, έχει στην κατοχή της όλα τα είδη των μέσων καταγραφής των τεχνολογιών που υπήρχαν σε κάθε εποχή (format εγγραφής) και όλα βρίσκονται σε διαδικασία ψηφιοποίησης. Η ψηφιοποίηση του αρχείου ξεκίνησε στην εποχή του κορονοϊού και το στοίχημα είναι να ψηφιοποιηθούν και οι 153.000 χιλιάδες αναλογικού, οπτικοακουστικού υλικού (κασέτες), που έχει στην κυριότητά της η ΕΡΤ και να ολοκληρωθεί μέσα στην επόμενη διετία.
Στη διαδικασία της ψηφιοποίησης, συμμετέχει μια μεγάλη ομάδα από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Τα φιλμ πρέπει να προετοιμαστούν για τη διαδικασία της ψηφιοποίησης, δηλαδή να πλυθούν, να «έρθουν» στην κατάλληλη θερμοκρασία για την ψηφιοποίηση. Μετέπειτα πρέπει να επεξεργαστούν ηλεκτρονικά και να απαλλαγούν από σκόνες και φθορές του χρόνου, αλλά και να διορθωθούν χρωματικά (color grading και color correction). Τέλος, θα πρέπει να τεκμηριωθούν σωστά, να συμπληρωθούν δηλαδή όλες οι κατάλληλες πληροφορίες (metadata) που θα συνοδεύουν πια το κάθε ψηφιακό οπτικοακουστικό αρχείο, μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες.
Μπορεί ο περισσότερος κόσμος να συνδυάζει το αρχείο της ΕΡΤ με ταινίες, εκπομπές και σειρές, αλλά το αρχείο δεν σταματά εκεί.
Σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, τα ψηφιακά βιβλία των σχολείων (δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο) είναι στην ιστοσελίδα της ERT, «η ΕΡΤ πάει σχολείο» https://schools.ert.gr, όπου μαθητές, γονείς και καθηγητές μπορούν να μπουν και να ψάξουν σχετικό οπτικοακουστικό υλικό, που εμπλουτίζει τα θέματα των βιβλίων. Οι μαθητές μπορούν να βοηθηθούν στις εργασίες τους ή και να κατανοήσουν καλύτερα γεγονότα άλλων εποχών.
«Η δική μας γενιά, είδε τον Σεφέρη να παίρνει το νόμπελ μέσα από τις φωτογραφίες των εφημερίδων. Σήμερα, ανά πάσα στιγμή, μπορεί ο οποιοσδήποτε πολίτης και ειδικά ο μαθητής να δει ζωντανά την εικόνα της παραλαβής του νόμπελ, ή να δει τη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Στρασβούργο, να δει δηλαδή πράγματα τα οποία εμείς τότε δεν είχαμε τη δυνατότητα να τα δούμε. Αυτή είναι η πολιτιστική οπτικοακουστική κληρονομιά», θα πει ο Βασίλης Αλεξόπουλος.
Το αρχείο της ΕΡΤ περιλαμβάνει οπτικοακουστικά αρχεία ανεκτίμητης αξίας που χρονολογούνται από τις αρχές του 20ου αιώνα. Πρόκειται για έναν μοναδικό εθνικό πλούτο τηλεοπτικού, ραδιοφωνικού, φωτογραφικού και έντυπου υλικού που αποτελεί περίπου το 70% του οπτικοακουστικού αρχείου της χώρας μας.
Σήμερα, μπορεί κάποιον να δει τη ζωή του Εγγονόπουλου, ή της Μαρία Κάλλας, διαχρονικά την ιστορία της διώρυγας της Κορίνθου (το άνοιγμα και τη λειτουργία της διώρυγας), την ιστορία του Χίλτον, που τώρα πάλι είναι στην επικαιρότητα, την ιστορία του ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρετανίας στα επίκαιρα κ.ά. Ό,τι έχει καταγραφεί ιστορικά και διαχρονικά υπάρχει στο αρχείο. Πώς ήταν η Αθήνα μέσα από φωτογραφίες, εικόνες πριν κατοικηθεί ο Λυκαβηττός, όπου οι βοσκοί έβοσκαν τα πρόβατά τους στον λόφο, ή κτήρια στην Ομόνοια που δεν υπάρχουν πια.
Εικόνες μιας Αθήνας που δεν υπάρχει σήμερα, αλλά με τη χρήση των νέων τεχνολογιών μπορεί κανείς να συγκρίνει το χθες με το σήμερα, ή και να δημιουργήσει μια ιστορία της μετεξέλιξης του χθες με το σήμερα.
Η διαφορετική αυτή αντιμετώπιση των αρχείων, αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο διαχείρισης ανθρωπιστικών σπουδών. Κάθε αρχείο πια, με μια σωστή διαχείριση, αποτελεί μία συγκριτική ανάλυση μεταξύ κοινωνιολογικού και ανθρωπιστικού περιεχομένου, που μπορεί αυτόματα να βοηθήσει τις νέες γενιές δημιουργών, και όχι μόνο, σε ένα νέο-παραγόμενο οπτικοακουστικό υλικό, θα μας πει ο Βασίλης Αλεξόπουλος.
