Πίσω στο 1938-39, η Βρετανία, η καρδιά της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας που υπήρξε ποτέ, βρέθηκε να δέχεται ταυτόχρονη επίθεση σε τουλάχιστον τρία κύρια θέατρα επιχειρήσεων.
Martin van Creveld
- Το ένα, το πιο κοντινό, ήταν η Δυτική Ευρώπη και η Βόρεια Θάλασσα, όπου ο Αδόλφος Χίτλερ προσπαθούσε πολύ για να χτίσει το Τρίτο Ράιχ σε σημείο που θα ήταν έτοιμο να αμφισβητήσει την αυτοκρατορία.
- Το άλλο αποτελούνταν από τις επικοινωνίες της αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο, όπου ο Μπενίτο Μουσολίνι απειλούσε να καταλάβει τη Διώρυγα του Σουέζ, τη Μάλτα και το Γιβραλτάρ, «τα κάγκελα στη φυλακή της Ιταλίας», όπως τα αποκαλούσε.
- Και το τελευταίο στην Άπω Ανατολή, όπου μια σειρά από μιλιταριστικές ιαπωνικές κυβερνήσεις ετοιμάζονταν να επιτεθούν στις αποικίες της Βρετανίας όπως το Χονγκ Κονγκ, η Μαλαισία και η Σιγκαπούρη.
Τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο τον Σεπτέμβριο του 1939 όταν η Γερμανία, εισβάλλοντας στην Πολωνία, πυροδότησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν ο πόλεμος τελείωσε έξι χρόνια αργότερα, η Βρετανία ήταν τυχερή που μπορούσε να συγκαταλέγεται στους νικητές. Ωστόσο, η σχετική ισχύς της, στρατιωτική βιομηχανική και οικονομική, είχε καταρρεύσει και δεν θα ανέκαμπτε ποτέ.
Το ίδιο έτος, το 1945, σηματοδότησε επίσης την κορύφωση της αμερικανικής ισχύος. Μόνες μεταξύ των κύριων εμπόλεμων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο —Γερμανία, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Σοβιετική Ένωση, Ιαπωνία και Κίνα— οι ΗΠΑ δεν είδαν κανένα μέρος της επικράτειάς τους να κατακτηθεί ούτε είχαν υποστεί βομβαρδισμούς.
Οι απώλειές τους, ιδιαίτερα όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό που σκοτώθηκε ή τραυματίστηκε σοβαρά, ήταν επίσης πολύ πιο ελαφριές. Υπολογισμένο σε όρους αξίας, το πενήντα τοις εκατό των πάντων κατασκευαζόταν στις ΗΠΑ. Στη δεκαετία του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, το καλύτερο που μπορούσαν να πουν οι περισσότεροι για ο,τιδήποτε, ήταν ότι ήταν αμερικανικό.
Σαν επιστέγασμα όλων, μόνες από όλες τις χώρες του κόσμου οι ΗΠΑ όχι μόνο διέθεταν πυρηνικά όπλα, αλλά και —κάτι που ήταν σχεδόν εξίσου σημαντικό— την αποδεδειγμένη βούληση να τα χρησιμοποιήσουν όπως έκριναν οι ηγέτες τους.
Ωστόσο, ό,τι ανεβαίνει πρέπει να πέφτει κιόλας. Το 1949 η Σοβιετική Ένωση δοκίμασε το πρώτο της πυρηνικό όπλο. Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν το σημείο εκκίνησης μιας βαθιάς, αν και απροσδόκητα αργής, διαδικασίας εξάπλωσης, καθένα από τα στάδια της οποίας σηματοδότησε τη μείωση του σχετικού πλεονεκτήματος της Αμερικής έναντι άλλων χωρών.
Τυχαία ή όχι, το έτος 1949 σηματοδότησε επίσης το άνοιγμα μιας μακράς περιόδου, που συνεχίζεται ακόμη, κατά την οποία το ισοζύγιο πληρωμών της Αμερικής δεν ήταν σχεδόν ποτέ θετικό. Η απόφαση, που έλαβε ο Πρόεδρος Νίξον το 1971, να αποσυνδέσει το δολάριο ΗΠΑ από τον χρυσό, απλώς υπογράμμισε την αλλαγή και έκανε την κατάσταση χειρότερη. Επί του παρόντος, το χρέος της αμερικανικής κυβέρνησης τόσο προς τις ξένες χώρες όσο και προς τους πολίτες της είναι το μεγαλύτερο στην ιστορία.
Το πρόβλημα με τα χρέη είναι ότι πρέπει να αποπληρωθούν, βάζοντας μεγάλο βάρος σε κάθε οικονομική απόφαση που λαμβάνεται στη χώρα, μεγάλη ή μικρή.
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 φαινόταν να δημιουργεί αυτό που, εκείνη την εποχή, ήταν γνωστό ως μονοπολικός κόσμος. Κάποιοι προχώρησαν ακόμη παραπέρα, ανακοινώνοντας όχι μόνο το τέλος των πολιτικών ισχύος, αλλά και της ίδιας της ιστορίας. Όμως η ανάπαυλα δεν κράτησε πολύ.
Μέχρι το 2010 η Ρωσία είχε αρχίσει να επιστρέφει, έτοιμη να ξαναρχίσει τις επεκτατικές πολιτικές που, ξεκινώντας από τον Ιβάν IV («ο Τρομερός» ή «Ο Τρόμος», όπως τον λέγανε μερικές φορές) και τελειώνοντας με τον Στάλιν, είχαν τόσο μεγάλη επιτυχία. Μέχρι τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα η αμερικανική οικονομική υπεροχή, η οποία ξεκινώντας στον απόηχο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν αδιαμφισβήτητη, αμφισβητήθηκε επίσης από την Κίνα με τρόπο και σε κλίμακα που δεν είχε υπάρξει μέχρι τότε.
Ούτε η κατάσταση αυτού του άλλου πυλώνα της αμερικανικής ισχύος, των ενόπλων δυνάμεών της, είναι πολύ καλύτερη. Μόνες από όλες τις μεγάλες αυτοκρατορίες στην ιστορία, ξεκινώντας ήδη από τη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα, οι ΗΠΑ βρίσκονται στην αξιοζήλευτη θέση να μην έχουν ισοϋψείς ανταγωνιστές —όπως λέει η σημερινή φράση— στο δικό τους ημισφαίριο.
Αυτό της επέτρεψε να ανταπεξέλθει σε προκλήσεις, τις περισσότερες φορές και σε κάποιες περιπτώσεις για δεκαετίες, με σχεδόν γελοία μικρές ένοπλες δυνάμεις.
Συγκεκριμένα, με μικρές δυνάμεις στρατού ξηράς ή, όπως λέει η σημερινή φράση, «άρβυλα στο έδαφος». Μόνο αμέσως πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου η κατάσταση άλλαξε και καθιερώθηκε πλήρης επιστράτευση. Με αποκορύφωμα το 1941-45, όταν οι ΗΠΑ διεξήγαγαν αυτό που αργότερα έγινε γνωστό ως «δυόμιση πόλεμοι»: δηλαδή ένας στη βορειοδυτική Ευρώπη, ένας στην Άπω Ανατολή και ο μισός στη Μεσόγειο.
Ας επανέλθουμε στην κυβέρνηση Νίξον. Το δόγμα «δυόμιση πόλεμοι» εξαφανίστηκε από το προσκήνιο. Τη θέση του πήρε το δόγμα «ενάμιση πόλεμος», δηλαδή ένας πλήρης πόλεμος εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης στο «Κεντρικό Μέτωπο» (Δυτική Ευρώπη), συν ένας μικρότερος μισός πόλεμος σε κάποιο άλλο μέρος: είτε στην Άπω Ανατολή, πιθανώς στην Κορέα, είτε στη Μέση Ανατολή στην οποία βασιζόταν μεγάλο μέρος του κόσμου για το πετρέλαιό του.
Περιττό να πούμε ότι οι αριθμοί δεν ήταν ποτέ ακριβείς ή δεν προορίζονταν να είναι ακριβείς. Η μόνη τους χρήση ήταν ως ένας πολύ πρόχειρος οδηγός σύγκρισης από τη μια και προγραμματισμού, από την άλλη. Παρόλα αυτά παρείχαν έναν δείκτη σχετικά με την κατεύθυνση προς την οποία κινούνταν τα πράγματα.
Χέρι με χέρι με τις φθίνουσες στρατιωτικές φιλοδοξίες και προσδοκίες της Αμερικής, προχώρησαν οι πολύ βαθιές περικοπές στο μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων. Η διαδικασία ξεκίνησε όταν ο Νίξον —και πάλι ο Νίξον— διέταξε τον τερματισμό της στρατολόγησης και τη μετάβαση στις ένοπλες δυνάμεις που αποτελούνταν αποκλειστικά από εθελοντές. Το αποτέλεσμα ήταν μια μείωση κατά 34% στον αριθμό του στρατιωτικού προσωπικού μεταξύ 1969 και 1973.
Καθώς ο συνδυασμός της τεχνολογικής προόδου και του πληθωρισμού οδήγησε το κόστος στη στρατόσφαιρα, οι περικοπές στον αριθμό των μεγάλων οπλικών συστημάτων —πύραυλοι, αεροσκάφη, πλοία, τανκς, πλατφόρμες πυροβολικού, εν συντομία όλα όσα ζητούν οι Ουκρανοί αυτή τη στιγμή— ήταν, αν μη τι άλλο, ακόμη μεγαλύτερες. Το 1991, αυτές οι δυνάμεις αποδείχθηκαν επαρκείς για να πολεμήσουν και να κερδίσουν έναν συμβατικό πόλεμο ενάντια σε μια δύναμη τρίτης κατηγορίας, το Ιράκ.
Εκτός αυτού, όμως, σχεδόν κάθε φορά που οι ΗΠΑ δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους για να πολεμήσουν τον «ενάμιση πόλεμο» οπουδήποτε στον κόσμο, απέτυχαν. Αυτό έγινε στο Βιετνάμ, στο Λάος και στην Καμπότζη, στη Σομαλία και μαζί στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ.
Όπως η Βρετανία στα τέλη της δεκαετίας του 1930, αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους αμφισβητούμενο σε τρία μέτωπα. Το πρώτο είναι η Ανατολική Ευρώπη, όπου ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσπαθεί να ξανακαταλάβει ένα ζωτικό τμήμα της πρώην Σοβιετικής Αυτοκρατορίας και αν τα καταφέρει, θα φτάσει σε θέση να απειλήσει οποιαδήποτε χώρα του ΝΑΤΟ, παλαιά ή νέα.
Το δεύτερο είναι η Μέση Ανατολή όπου το Ιράν, χρησιμοποιώντας τους συμμάχους του στην Υεμένη και τη Συρία, διεξάγει πόλεμο διά αντιπροσώπου στο Ισραήλ, ενώ ταυτόχρονα απειλεί τη Σαουδική Αραβία, τον Περσικό Κόλπο, την Ερυθρά Θάλασσα και τμήματα του Ινδικού Ωκεανού. Το τρίτο είναι η Άπω Ανατολή — όπου οι κύριοι σύμμαχοι της Αμερικής, δηλαδή η Ταϊβάν από τη μια πλευρά και η Νότια Κορέα από την άλλη, μπορεί να δεχτούν επίθεση από την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα αντίστοιχα, ανά πάσα στιγμή.
Ακόμη και για τη μεγαλύτερη υπάρχουσα δύναμη στη γη ή για μια δύναμη που προετοιμάζεται να γίνει η μεγαλύτερη, τρεις πόλεμοι ταυτόχρονα, αποτελούν μια εξαιρετικά ακριβή προοπτική. Ειδικά όσον αφορά τα πυρομαχικά τα οποία, σε έντονη αντίθεση με το 1941-45, απλά δεν υπάρχουν αρκετά. Μέχρι στιγμής το κέντρο, αν και αντιμετωπίζει αυξανόμενες εγχώριες δυσκολίες, δεν έχει υποχωρήσει ακόμη. Με τα θεμέλια να τρίζουν, όμως, πόσο καιρό θα αντέξει;
To άρθρο αναρτήθηκε στις 4 Απριλίου στο ιστολόγιο του Martin van Creveld, «As I Pleased».
Πηγή https://www.geoeurope.org/2024/04/20/i-istoria-trion-kriseon/
