Τα κάστανα έχουν δώσει την ονομασία σε ένα από τα βασικά χρώματα, το καστανό (μάτια καστανά, μαλλιά καστανά κλπ).
Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης
Υπάρχουν και αρκετές παροιμίες με αυτόν τον καρπό:
«Δεν χαρίζει κάστανα» (είναι πολύ αυστηρός)
«Δεν τρέχει κάστανο» (είναι ασήμαντο, δεν αξίζει τον κόπο)
«Βγάζει τα κάστανα από τη φωτιά» (είναι τολμηρός και αναλαμβάνει ευθύνες). Παρόμοια παροιμία: «Βγάζει από τη φωτιά την καυτή πατάτα», χωρίς να φοβάται ότι θα καούν τα χέρια του.
Ο Τώνης Μαρούδας το 1955 τραγούδησε τα καστανά μάτια στο παλιό ταγκό:
Η καστανιά είναι ένα δέντρο ιδιαιτέρα διαδεδομένο σε ολόκληρη την ορεινή ζώνη της Ελλάδας .Θεωρείται σπουδαίο μελισσοκομικό φυτό και αυτό αποδεικνύεται από την εξαιρετικής ποιότητας γύρη καθώς και από το υψηλής διατροφικής αξίας νέκταρ που παράγει.
Το μέλι καστανιάς αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση μελιού, γιατί αν και θεωρείται ανθόμελο, έχει χαρακτηριστικά μελιού μελιτώματος καθώς παράγεται τόσο από το νέκταρ της καστανιάς (Castanea sativa) όσο και από τις μελιτώδεις εκκρίσεις που ξεκινούν τον Μάιο και συνεχίζονται μέχρι τον Ιούλιο.
Το καστανόμελο είναι ένα μέλι πολύ περιορισμένης παραγωγής και συλλέγεται κυρίως στις περιοχές της Μακεδονίας και της Αρκαδίας. Ως προς το χρώμα του αυτό ποικίλει ανάλογα με τον τόπο προέλευσης από ανοικτό μέχρι σκούρο καφέ, ακόμα και μαύρο ή κοκκινωπό, όταν πρόκειται για μελίτωμα. Είναι ένα έντονα αρωματικό μέλι και διαθέτει μια χαρακτηριστική οσμή μεγάλης διάρκειας.
Η γεύση του είναι και αυτή δυνατή, έντονη, ελαφρώς πικρή και με διάρκεια και συνοδεύει την δυνατή εντύπωση που προκαλεί το άρωμά του. Μάλιστα, η γεύση και το άρωμα του μελιού καστανιάς είναι τόσο δυνατό και χαρακτηριστικό, που μια μικρή αναλογία του μπορεί να υπερκαλύψει τη γεύση άλλων μελιών.
Στο μέλι καστανιάς βρίσκεται μεγάλη ποσότητα αψηλάφητων κόκκων γύρης και η δυνατή γεύση του οφείλεται σε αυτή ακριβώς τη μεγάλη περιεκτικότητα γυρεόκοκκων. Η ελαφρά πικρή επίγευση του και το γεγονός ότι είναι ένα μέτριας γλυκύτητας μέλι καθιστούν το καστανόμελο τέλειο για συνδυασμούς γεύσεων, όνας ένα υπέροχο συνοδευτικό για ψητά κρέατα και καπνιστά τυριά. Το μέλι καστανιάς παραμένει σε ρευστή μορφή χωρίς να κρυσταλλώσει, για μεγάλο χρονικό διάστημα (1-2 χρόνια), γιατί έχει υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη και χαμηλά ποσοστά γλυκόζης.
Εκτός από τα ιδιαίτερα οργανοληπτικά (χρώμα, γεύση, άρωμα) χαρακτηριστικά του, έχει διαπιστωθεί ότι έχει σημαντική αντιμικροβιακή δράση έναντι διαφόρων μικροοργανισμών όπως του σταφυλόκοκκου, του εντερόκοκκου, των ελικοβακτηριδίων πυλωρού.
Eπίσης έχει υψηλή βακτηριοστατική δράση καθώς εμποδίζει την ανάπτυξη βακτηριακών προσβολών στον άνθρωπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ιταλία το μέλι καστανιάς παραδοσιακά χρησιμοποιείτο για την επικάλυψη χρόνιων πληγών, εγκαυμάτων και δερματικών ελκών. Επιπλέον, ενισχύει την πνευματική διαύγεια, βοηθά στην εγκυμοσύνη και στη φλεβική ανεπάρκεια και έχει αντιμικροβιακή δράση για το έντερο. Ακόμη, διαθέτει στυπτικές, απολυμαντικές και επουλωτικές ιδιότητες ιδιαίτερα χρήσιμες στο ουροποιητικό και πεπτικό σύστημα. Τέλος, έχει εφιδρωτικές ιδιότητες, επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος και είναι ένα πολύ καλό ‘τονωτικό για τον οργανισμό.
Η υψηλή διατροφική αξία του καστανόμελου έγκειται στο γεγονός ότι είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και αμινοξέα. Είναι ίσως το πιο πλούσιο σε ιχνοστοιχεία όπως κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, βάριο καθώς και σε φρουκτόζη και τανίνες. Επιπλέον έχει ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητα μεταλλικών στοιχείων. Διαπιστώθηκε ότι η συνολική περιεκτικότητα του σε επτά μεταλλικά στοιχεία (K, Na, Ca, Mg, Mn, Zn, Fe, Cu) είναι διπλάσια από αυτή του θυμαρίσιου μελιού και του βαμβακόμελου. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις αφορούσαν κυρίως το κάλιο, το ασβέστιο και το μαγνήσιο.
Επίσης στο μέλι αυτό εντοπίζετε μεγάλη περιεκτικότητα γυρεόκοκκων (κόκκοι γύρης). Αυτό είναι και ένα από τα κύρια πλεονεκτήματά του αφού η έντονη παρουσία της γύρης του αυξάνει τη θρεπτική αξία. Τέλος, περιέχει υψηλό ποσοστό φρουκτόζης και χαμηλό ποσοστό γλυκόζης. Συνιστάται στους ηλικιωμένους και στα μωρά, σε όσους αθλούνται , σε όσους έχουν προβλήματα προστάτη ή προστατίτιδας και σε άτομα με προβλήματα σακχάρου. Συμπερασματικά, το καστανόμελο όχι μόνον αποτελεί μια τροφή υψηλής διατροφικής αξίας, αλλά ταυτόχρονα είναι και εξαιρετικά ευεργετικό για την υγεία.
Τα κάστανα, ωμά ή ψητά, αποτελούν μια πλήρη τροφή, ιδανική για παιδιά στην ανάπτυξη και για όσους αναρρώνουν από διάφορες ασθένειες. Είναι καλή πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, όπως ολεϊκού και παλμιτολεϊκού οξέος, τα οποία βοηθούν στη μείωση της κακής χοληστερόλης (LDL) και αύξηση της καλής (HDL). Περιέχουν επίσης ασβέστιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο, νάτριο και κάλιο. Ακόμη είναι γνωστά για την συμβολή τους στην καλή λειτουργία του εντέρου, ως υποκατάστατο δημητριακών. Επιπρόσθετα, τα κάστανα περιέχουν βιταμίνες Β1 και Β2, καθώς επίσης βιταμίνη C και φυλλικό οξύ.
100 γραμμάρια κάστανα παρέχουν 22% των ημερήσιων αναγκών του οργανισμού μας από χαλκό και 15% από κάλιο. Αυτές οι θρεπτικές ουσίες συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και της αρτηριακής πίεσης. Τα κάστανα είναι υψηλής ενεργειακής αξίας, αφού τα 100 γρ. περιέχουν περίπου 250 θερμίδες (υπολογίστε 100 θερμίδες για δύο μεγάλα κάστανα). Για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο να καταναλώνονται ως μεσημεριανό ή απογευματινό σνακ, μαζί με ένα φρούτο.
Για να απολαύσετε τα πεντανόστιμα κάστανα βραστά ή ψητά στο φούρνο ή στο τζάκι, πρέπει πρώτα να τα καθαρίσετε από τη φλούδα που τα περιβάλει. Πολλές φορές αυτή η διαδικασία είναι δύσκολη και μεγάλο πονοκέφαλο, καθώς ο πεντανόστιμος καρπός είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί.
Υπάρχουν μερικοί πρακτικοί τρόποι για ξεφλούδισμα και μαγείρεμα.
Πως τα βράζουμε;
Τα κάστανα θέλουν αρκετή ώρα βράσιμο, σε μέτρια φωτιά, όπου θα ανανεώνετε τακτικά το νερό. Για να γίνουν πιο νόστιμα μπορείτε να προσθέσετε στο νερό μισή κουταλιά της σούπας αλάτι. Τα βράζετε όπως είναι με τη φλούδα τους. Το νερό θα βγει καφέ, αλλά αυτό είναι φυσιολογικό. Στη συνέχεια τα καθαρίζετε με ένα μαχαίρι. Κάνουμε δύο κάθετες χαρακιές σε κάθε κάστανο, κατά προτίμηση στην πλευρά του που είναι πιο κοίλη.
Βάζουμε τα κάστανα σε κατσαρόλα, ρίχνουμε νερό να τα σκεπάζει καλά και τα βάζουμε στη φωτιά. Μόλις αρχίσει το νερό να κοχλάζει, χρειάζονται 15-20 λεπτά βράσιμο για να μαλακώσουν. Στραγγίζουμε και τα βάζουμε σε ένα μπολ. Σκεπάζουμε με μια πετσέτα και αφήνουμε για 10 λεπτά.
Το μυστικό για εύκολο ξεφλούδισμα, είναι να τα καθαρίσετε όσο ακόμα είναι ζεστά. Όταν κρυώσουν καθαρίζονται πιο δύσκολα.
Κάστανα ψητά
Με ένα κοφτερό μαχαίρι, κάνουμε δύο κάθετες χαρακιές σε κάθε κάστανο, κατά προτίμηση στην πλευρά του που είναι πιο κοίλη. Βάζουμε σε ένα ταψάκι και ψήνουμε τα κάστανα στο φούρνο για 20 λεπτά στους 200 βαθμούς C.
Επίσης, μπορούμε να τα βάλουμε πρώτα στην κατσαρόλα με βραστό νερό για 5 λεπτά και κατόπιν να τα ψήσουμε με οποιονδήποτε από τους παραπάνω τρόπους. Έτσι θα κρατήσουν περισσότερη υγρασία και δεν θα στεγνώσουν.
Μυστικό για εύκολο ξεφλούδισμα
Σημαντικό για το εύκολο καθάρισμά τους είναι, όποιον τρόπο και αν διαλέξετε να ψήσετε τα κάστανά σας, αφού τα ψήσετε να τα βάλετε είτε σε ένα χάρτινο σακουλάκι, είτε να τα τυλίξετε με μια πετσέτα και να τα αφήσετε για 10 λεπτά. Έτσι θα φουσκώσουν και θα φεύγει πιο εύκολα η φλούδα.
Τα μαγειρεμένα και αποφλοιωμένα κάστανα συντηρούνται και αποθηκεύονται τέλεια στον καταψύκτη για αρκετούς μήνες έως και ένα χρόνο.
Το κάστανο είναι ένα από τα δώρα της ελληνικής φύσης με αμέτρητους τρόπους για να το μαγειρέψεις. Το έχουμε συνδέσει με το χειμώνα, όμως η εποχή του έχει ήδη ξεκινήσει! Μπορείς να δοκιμάσεις τα κάστανα σκέτα, ψητά, βραστά και φουρνιστά ή να τα χρησιμοποιήσεις ώστε να δώσεις μοναδικό άρωμα στο μαγείρεμα, σε γλυκές και αλμυρές δημιουργίες με τη βελούδινη, μεστή γεύση τους.
Τα κάστανα ταιριάζουν υπέροχα με χοιρινό κρέας και πουλερικά αλλά αποτελούν και ένα αρχοντικό υλικό για τη ζαχαροπλαστική.
Να μερικές ιδέες:
Κοτόπιτα με κάστανα
Κοτόπουλο με γέμιση κάστανα
Σούπα κάστανα με μανιτάρια
Χοιρινό με κάστανα
Τυλιχτά κάστανα με μπέικον
Κέικ με κάστανο
Μαρόν γλασέ
Σουφλέ κάστανο
Παγωτό κάστανο
Μαρμελάδα κάστανο.
Εύκολη συνταγή για βελούδινη μαρμελάδα κάστανο
ΥΛΙΚΑ
1 κιλό κάστανα
1 κουταλιά της σούπας αλάτι
Λίγη ζάχαρη
1 ποτηράκι ρούμι ή κονιάκ
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Βάλε τα κάστανα σε κατσαρόλα με νερό και ελάχιστο αλάτι και βράσε σε μέτρια φωτιά.
Όταν τρυπιούνται με πιρούνι βγάλε από τη φωτιά και καθάρισέ τα ζεστά. Πέρασέ τα στη μηχανή του πουρέ.
Μέτρησε τόση ζάχαρη όσο και το μείγμα του πουρέ.
Βάλε ζάχαρη και πουρέ μαζί με 2 ποτήρια νερό στη φωτιά και βράσε περίπου μισή ώρα.
Πέντε λεπτά πριν τα κατεβάσεις ρίξε το ρούμι ή το κονιάκ και ανακάτεψε. Άφησε να κρυώσει και βάλ’ την σε αποστειρωμένα βάζα.
