Οι περισσότεροι θα απαντήσετε: «το Instagram», «το TikTok», «το Facebook». Και δικαίως, καθώς η πλειονότητα εκείνων που χρησιμοποιούν τα social media περνούν ώρες – πολλές ώρες – να χαζεύουν βιντεάκια στο TikTok, να αναζητούν events στο facebook, να βλέπουν αναρτήσεις άλλων χρηστών στο Instagram ή να παρακολουθούν τις «επιδόσεις» των δικών τους ποστ και να αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο σκρολάροντας ανάμεσα σε τίτλους δημοσιευμάτων ή άλλων αναρτήσεων που τους κάνουν να αισθάνονται λύπη, θυμό ή τους προκαλούν άγχος, το λεγόμενο doom-scrolling.
Στους περισσότερους δεν περνάει καν από το μυαλό να μη χρησιμοποιήσουν social media, παρά το γεγονός ότι πολλοί υποφέρουν από «αυχενικό σύνδρομο του κινητού» και αναγνωρίζουν ότι το ασταμάτητο σκρολάρισμα στις οθόνες είναι ένα βαρέλι δίχως πάτο.
Μάλιστα, η απουσία κάποιου από τα κοινωνικά μέσα μπορεί να περίεργη και τα άτομα που απέχουν από αυτά να αντιμετωπίζονται μέχρι και με καχυποψία.
Αρκετά κινητά ενημερώνουν τους χρήστες τους σε εβδομαδιαία βάση για τον χρόνο που πέρασαν μπροστά στην οθόνη τους. Όταν, λοιπόν, το κινητό με ενημερώνει ότι το χρησιμοποίησα λίγο λιγότερο από την προηγούμενη εβδομάδα, σκέφτομαι: «Λες γι’ αυτό να κατάφερα να τελειώσω επιτέλους το βιβλίο που είχα ξεκινήσει εδώ και ένα μήνα; Περπάτησα μήπως περισσότερο; Κέρδισα λίγο παραπάνω χρόνο ύπνου;».
Και όσο εγώ αναρωτιέμαι αν τελικά υπάρχει ζωή χωρίς social, κάποιοι όντως ζουν χωρίς αυτά.
«Ζωή πραγματική, όχι εικονική»
«Δεν έφτιαξα ποτέ προφίλ. Δεν μου φάνηκε ποτέ ελκυστικό ούτε σκέφτηκα ότι θα διευκόλυνε με κάποιον τρόπο την επικοινωνία με τους φίλους μου. Επιπλέον ήμουν αρκετά επιφυλακτικός ότι αν είχα προφίλ θα παραβιαζόταν η ιδιωτικότητά μου και ότι ίσως η ενασχόληση με τα social θα μου έτρωγε πολύ χρόνο από άλλες δραστηριότητες, επομένως δεν πήρα ποτέ την απόφαση να το κάνω. Ακόμη και όταν ο περίγυρός μου άρχισε να φτιάχνει προφίλ, εγώ το απέφυγα», μας λέει ο 38χρονος Σ., που εργάζεται στον χώρο των μέσων ενημέρωσης.
«Η αλήθεια είναι ότι έκανα σκέψεις να φτιάξω προφίλ στο Facebook, καθαρά για επαγγελματικούς λόγους. Για να παρακολουθώ τον σχολιασμό της επικαιρότητας ή τοποθετήσεις πολιτικών αλλά εφόσον τα δημόσια πρόσωπα έχουν ανοιχτά προφίλ, δεν χρειάστηκε. Μόνο στο X διατηρώ προφίλ, αλλά το βλέπω περισσότερο σαν μέσο κοινωνικής ενημέρωσης και όχι δικτύωσης. Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή το χρησιμοποίησα και σαν μέσο δικτύωσης αλλά με τον χρόνο ενισχυόταν το σκέλος της ενημέρωσης και υποχωρούσε εκείνο της δικτύωσης. Ειδικά μετά την καραντίνα το χρησιμοποιώ όλο και λιγότερο. Και αναφέρω την καραντίνα, διότι ήταν από μόνη της μία τεταμένη περίοδος και όντας μόνος μέσα σε ένα σπίτι και παρακολουθώντας όλη την τοξικότητα των social, με επηρέασε αρνητικά και επιβεβαίωσε την προϋπάρχουσα απόφασή μου να μην κάνω προφίλ σε κανένα μέσο», προσθέτει.
Στην ερώτηση πώς αντιδρά ο κόσμος όταν μαθαίνει ότι δεν έχει προφίλ απαντά:
«Σίγουρα με έκπληξη. Και απορία». Και στην ερώτηση «τι κάνεις στον χρόνο που δεν σπαταλάς στα social» απαντά: «Επιχειρώ να έχω διά ζώσης επικοινωνία με φίλους, ακούω μουσική, βλέπω ταινίες, διαβάζω βιβλία, πάω βόλτες, ξεκουράζομαι. Καταλαβαίνεις. Άνθρωπος των σπηλαίων!», μας λέει με διάθεση αυτοσαρκασμού.
Unsplash / Photo by Nathan Dumlao
Και η 40χρονη Μαρία, που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, λέει ότι δεν έτυχε ποτέ να ασχοληθεί με τα social media.
«Δεν μπορώ να σου πω ότι δεν θα φτιάξω προφίλ στο μέλλον. Αλλάζουμε απόψεις. Απλά νιώθω ότι αν είχα προφίλ και ανέβαζα προσωπικές στιγμές, μπορεί αργότερα να το μετάνιωνα. Χαίρομαι που δεν είχα προφίλ σε νεαρότερη ηλικία γιατί σίγουρα θα μετάνιωνα για τυχόν αναρτήσεις μου!», μας λέει γελώντας.
Όσο για την αντίδραση των υπολοίπων στο άκουσμα ότι δεν έχει social media, λέει ότι γελάνε, ότι δεν την πιστεύουν και πως όταν συνειδητοποιούν ότι δεν αστειεύεται, την κοιτάζουν «λες και είμαι εξωγήινος».
Από την πλευρά του ο 45χρονος Κ. που εργάζεται στον χώρο της ψυχαγωγίας, έχει μια πολύ αποκρυσταλλωμένη άποψη για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από τα οποία απέχει πλήρως. «Ζωή πραγματική και όχι εικονική. Όχι μπανιστήρι στις ζωές των άλλων. Είναι τόσο βαρετά όλα τους. Θα μπορούσε να είναι αλλιώς αλλά δεν είναι. Ξέρω τι ρούχα θέλω να πάρω και τι ειδήσεις να διαβάσω. Δεν χρειάζεται να μου το πει το Instagram», μας λέει.
Πολλαπλά τα οφέλη για την ψυχική υγεία
Η Ουρανία Γιακουμάκη, συμβουλευτική ψυχολόγος, εξηγεί στο CNN Greece τα οφέλη που αποκομίζουν όσοι και όσες επιλέγουν να απέχουν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ουρανία Γιακουμάκη
«Τα social media εξυπηρετούν τον σκοπό της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και σύνδεσης ατόμων η ομάδων, όμως τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια ραγδαία αύξηση στα ποσοστά του αισθήματος της μοναξιάς και της αποξένωσης. Για τον λόγο αυτό, το τελευταίο διάστημα, μια μερίδα ανθρώπων προσπαθεί μια ολική η μερική απομάκρυνση ή αποτοξίνωση, όπως αναφέρεται, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σαν ένα τρόπο βελτίωσης της καθημερινότητας», μας λέει και εξηγεί:
«Οι προσπάθειες αυτές έχουν δείξει να έχουν θετικά οφέλη στην ποιότητα ζωής των ατόμων και στην βελτίωση της ψυχικής τους υγείας. Συγκεκριμένα, η ποιότητα ζωής και η ψυχική υγεία βελτιώνεται με την αναζήτηση επαφών δια ζώσης, αφού αφιερώνεται χρόνος σε φίλους και στην οικογένεια, κάτι που επιτρέπει το μοίρασμα και την εμβάθυνση των σχέσεων. Ο προσωπικός χρόνος με την αποφυγή της συνεχούς περιήγησης στα κοινωνικά μέσα γίνεται περισσότερο παραγωγικός και δημιουργικός. Μπορούμε να ανακαλύψουμε νέες δημιουργικές δραστηριότητες και ασχολίες και να εστιάσουμε στην αυτοφροντίδα μας
Το να μπορούμε να εστιάσουμε στο παρόν ενσυνείδητα μάς βοηθά στο να απολαμβάνουμε την καθημερινότητα και νοηματοδοτεί τις απλές στιγμές στη ζωή μας που συχνά μας φαίνονται δεδομένες. Επιπλέον, η αποφυγή συγκρίσεων με τις ζωές των άλλων και η απόσταση από τον συνεχή βομβαρδισμό καθημερινών αρνητικών ειδήσεων μειώνει τα επίπεδα άγχους, τον φόβο για το μέλλον και τις αρνητικές σκέψεις. Συμπερασματικά, παρόλο που η τεχνολογία ήρθε για να μείνει στην ζωή μας γιατί μάς παρέχει διευκολύνσεις, ο περιορισμός του χρόνου παραμονής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι περίοδοι αποσύνδεσης από αυτά μόνο θετικά οφέλη μπορούν να μας προσφέρουν».
Όσα και αν γραφτούν για τη τοξικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και για το πώς σπαταλάμε πολύ πολύτιμο χρόνο σε αυτά, ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν τα χρησιμοποιούν.
Και εμείς που τα χρησιμοποιούμε – άλλοι πολύ, άλλοι λιγότερο – επιβεβαιώνουμε τον κανόνα, δίνοντας καθημερινά το «παρών» σε αυτά.
