Αυτό που ονομάζουμε Βυζάντιο, η χιλιόχρονη ιστορία της καθ’ ημάς ανατολής, εξακολουθεί να στοιχειώνει τα όνειρα και τις σκέψεις των σύγχρονων Ελλήνων.
Πώς διατηρήθηκε για περισσότερα από χίλια χρόνια εν μέσω διαρκών κινδύνων και περικυκλωμένο από πλήθος εχθρών που το τριγύριζαν σε κάθε πλευρά του ορίζοντα;
Γιατί έπεσε; Δεν είχε διαμορφωθεί ένα πλέγμα αντιστάσεων, ώστε να αμυνθεί αποτελεσματικά;
Το Βυζάντιο που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού σε Ρώσσους, σε Γερμανούς, σε όλη την Ευρώπη, ακόμη κι όταν έπεσε, σε Τούρκους, ακόμη και σ’ αυτούς, κατακτήθηκε στρατιωτικά από τους Τούρκους, όμως αυτοί πήραν τα πάντα από πολιτιστικής πλευράς.
Μετέδωσε τη χριστιανική θρησκεία στους Βαλκανικούς λαούς, στους Σέρβους, Βουλγάρους, Μοραβούς, στους Ρώσσους, στους Αιθίοπες, σε μια πλειάδα λαών γειτονικών αλλά και πιο μακρινών.
Πρόσφερε την κουζίνα, την οργάνωση, το νομικό σύστημα και πλήθος άλλων στοιχείων της κρατικής του υπόστασης αλλά και της καθημερινής του ζωής.
Γιατί έπεσε, ποιοι ροκάνισαν την ύπαρξή του, εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί, έριδες, πάθη, διχασμοί, ανίκανοι άρχοντες, λαός, που ζούσε στη μοιρολατρία και έχανε πολλές φορές το μέτρο;
Κατά πόσον επιβίωνε ο Ελληνισμός εντός των κόλπων του Βυζαντίου, ως ένας βασικός πυλώνας της ζωής του και μέγας συντελεστής στην πολιτισμική του εξέλιξη;
Το Βυζάντιο που μάγεψε με τη μεγαλοπρέπειά του και έκανε τους επισκέπτες του να αισθάνονται δέος παντού με τη μεγαλοσύνη του.
Ποικίλες κοινωνικές και οικονομικές τάξεις διαμορφώθηκαν εντός τους κι αυτές με τη σειρά τους έδωσαν το δικό τους στίγμα στην καθημερινή του ζωή. Η καθεμιά από αυτές πρόσφερε τα χαρακτηριστικά της στην ευρύτερη κοινωνία.
Αυτή είναι μια σημαντική πτυχή, καθώς οι κοινωνικές τάξεις διαμόρφωναν συνειδήσεις, τρόπο ζωής, το πολιτικό γίγνεσθαι.
Μία από αυτές ήταν η αριστοκρατική τάξη.
Τη δική του κρίση σχετικά με την ύπαρξη, παρουσία και δυναμική παρουσία αυτής της αριστοκρατίας του Βυζαντίου ανά τους αιώνες, των δυνατών, όπως συνηθίζει να τους αποκαλεί αρκετές φορές η ιστορία, δίνει ο Θεοχάρης Ιωάννου Στύλος στο βιβλίο του :
Η αριστοκρατία και η κοινωνική και οικονομική οργάνωση του Ρωμαϊκού Κράτους (9ος – 12ος αιώνας)
Ο Θεοχάρης Ι. Στύλος πρόεδρος της Πνευματικής Κίνησης Σκοτίνας και Αναπληρωτής Ταμίας της Ένωσης Συγγραφέων Πιερίας στο βιβλίο του αυτό επιχειρεί να συνδέσει τον ιστό τούτης της πολυπλόκαμης και δυνατής τάξης της βυζαντινής κοινωνίας.
Αριστοκρατία, από τις λέξεις άριστος και κρατέω, επικρατώ, κυβερνώ, σημαίνει την επικράτηση των αρίστων στην κοινωνία. Στην πορεία παγιώθηκε μια σημασία που δηλώνει κληρονομική έννοια κάποιων ανθρώπων που κατείχαν χρήματα, γη, πλούτο, αγαθά και κατ’ επέκτασιν εξουσία και δύναμη, ώστε από τις τάξεις της να εμφανίζονται άνθρωποι που αποκτούν κυβερνητική εξουσία.
Ο Θεοχάρης Ι. Στύλος επιμένει να ονομάζει το Βυζάντιο Ρωμαϊκό Κράτος.
Αυτό που ονόμασαν Βυζάντιο υποτιμητικά οι ιστορικοί της Δύσης στην προσπάθειά τους να το μειώσουν και να τονίζουν την αξία των κρατών της Δύσης. Το ονόμασαν από μια μικρή πόλη των Αρχαίων Ελληνικών Εποικισμών που ονομάστηκε Βυζάντιο από τον αρχηγό της αποστολής Βύζαντα και βρισκόταν στην ίδια θέση, όπου αργότερα κτίστηκε η πρωτεύουσα της Ανατολικής Ελληνικής Μεσαιωνικής Αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη.
Έτσι στο βιβλίο του ο Θεοχάρης Ι. Στύλος καταχωρεί τις τάξεις του Βυζαντίου ως εξής :
Αυτοκράτορας
Άρχουσα τάξη
Τα κατώτερα πλατιά στρώματα
και κάτω οι φτωχοί.
Όσον αφορά την άρχουσα τάξη και την αριστοκρατία, δεν ταυτίζονται παντού, γιατί υπήρχε πάντα η αριστοκρατία, όμως δεν ήταν πάντα αυτή η άρχουσα τάξη, καθώς οι αυτοκράτορες πολλές φορές ανέβαζαν ψηλά άλλους ανθρώπους, καινούργιους, διαφορετικούς από πριν.
Υπήρχε η άρχουσα τάξη που κυβερνούσε και η αριστοκρατία, η τάξη που θα ονομάζαμε συγγενείς, ευυπόληπτους.
Η αριστοκρατία βρισκόταν από τη μια στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπήρχε δυνατή γραφειοκρατία αριστοκρατική, διοικητικών υπαλλήλων, πλούσιων και η αριστοκρατία της επαρχίας.
Την ονομασία και τη δύναμη τις αντλούσε από τον πλούτο, την ευγενική καταγωγή και την υψηλή θέση στην ιεραρχία.
Όταν οι αυτοκράτορες χώρισαν την αχανή αυτοκρατορία σε μικρότερες γεωγραφικές και διοικητικές μονάδες, τα λεγόμενα Θέματα, τότε διαμορφώθηκε σε κάθε ένα από αυτά μια αριστοκρατική τάξη.
Ένα στοιχείο που έδινε κύρος σ’ αυτούς τους ανθρώπους είναι ότι από ένα χρονικό σημείο και μετά άρχισαν να λαμβάνουν και δεύτερο όνομα, το επίθετο, ένα χαρακτηριστικό της ύπαρξής τους.
Αυτό μπορούσε να αφορά το επάγγελμα που έκαναν, κάποιο στοιχείο της προσωπικότητάς τους, ή κάτι άλλο επίκαιρο, παραδείγματος χάριν οι καματεροί, οι χοιροσφάκτες, οι τριαντάφυλλοι, οι σκληροί, οι φωκάδες.
Αυτοί επίσης λάμβαναν διάφορους τίτλους από τον αυτοκράτορα. Οι λατινικοί τίτλοι μάγιστρος, πατρίκιοος, πρωτοσπαθάριος, αντικαταστάθηκαν από νέους, ελληνικούς, όπως σεβαστοκράτωρ, πρωτοσεβαστός, σεβαστός, κουροπαλάτης.
Ανάλογα με την ιεραρχική τους τάξη ο αυτοκράτορα μισθό επίσης τους παρείχε μισθό και η πληρωμή γινόταν μια φορά το χρόνο.
Η δύναμη τους ήταν σημαντική. Αυτοί με τη σειρά τους ίδρυαν εκκλησίες, πρόσφεραν χρήματα και εφόδια σε εκστρατείες.
Είχαν προνόμια, αλλά και υποχρεώσεις, να βοηθήσουν στη διοίκηση αλλά και σε περιπτώσεις κινδύνων.
Κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης και ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, πιο πολύ βέβαια εργάζονταν οι άνθρωποι που είχαν στη δούλεψή τους.
Κατά συνέπεια πρόκειται για μια πολύ δυναμική τάξη που άφησε το δικό της στίγμα και έδωσε ώθηση στη ζωή και τη δυναμική του Βυζαντινού Κράτους.
Με το βιβλίο του αυτό ο Θεοχάρης Ι. Στύλος αναδεικνύει σημαντικά την ύπαρξη και παρουσία αυτής της αριστοκρατικής τάξης στο Μεσαιωνικό Ελληνικό Κράτος, αυτό που κάποιοι ονόμασαν υποτιμητικά Βυζάντιο και το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα σε πολλές πτυχές της ζωής.
