Από τότε που κέρδισε την επανεκλογή του στην προεδρία των ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει ξανά και ξανά τον ενδιαφέρον του για τη Γροιλανδία και τη Διώρυγα του Παναμά.
Σε συνέντευξη Τύπου την Τρίτη (7/1) ο Αμερικανός πρόεδρος αρνήθηκε να αποκλείσει τον στρατιωτικό ή οικονομικό εξαναγκασμό προκειμένου να αποκτήσει τον έλεγχο και των δύο περιοχών. «Μπορώ να το πω αυτό, τις χρειαζόμαστε για οικονομική ασφάλεια», δήλωσε αινιγματικά.
Οι δύο τοποθεσίες, οι οποίες γεωγραφικά δεν έχουν καμία σχέση η μία με την άλλη, παρουσιάζουν διαφορετικά ενδιαφέροντα για τον επερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ, με την δημόσια εκφρασμένη επιθυμία του για προσάρτηση αμφοτέρων να προκαλεί τεράστιες αντιδράσεις.
Γιατί η Γροιλανδία είναι τόσο πολυπόθητη
Απομακρυσμένη, παγωμένη και ως επί το πλείστον παρθένα, η Γροιλανδία παίζει μεγάλο ρόλο στον καθημερινό καιρό που βιώνουν δισεκατομμύρια άνθρωποι και στις κλιματικές αλλαγές που διαμορφώνονται σε όλο τον πλανήτη.
Το μεγαλύτερο νησί του κόσμου είναι πλέον «κεντρικό στον γεωπολιτικό, γεωοικονομικό ανταγωνισμό από πολλές απόψεις» εξηγεί ο καθηγητής ασφάλειας και περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Οχάιο, Τζοφ Νταμπέλκο.
Ηδη από την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ είχε εκφράσει ενδιαφέρον για την απόκτηση της Γροιλανδίας, η οποία είναι ημιαυτόνομη επικράτεια της Δανίας, μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ και ιδρυτικό μέλος του ΝΑΤΟ. Είναι επίσης η έδρα μιας μεγάλης στρατιωτικής βάσης των ΗΠΑ.
«Σκεφτείτε τη Γροιλανδία ως μια ανοιχτή πόρτα ψυγείου ή θερμοστάτη για έναν κόσμο που θερμαίνεται, και είναι σε μια περιοχή που θερμαίνεται τέσσερις φορές πιο γρήγορα από την υπόλοιπη υδρόγειο» επισημαίνει ο κλιματικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Ντέιβιντ Χολαντ.
Στο έδαφός της βρίσκονται πολύτιμα ορυκτά σπάνιων γαιών που απαιτούνται για τις τηλεπικοινωνίες, καθώς και ουράνιο μαζί με δισεκατομμύρια αναξιοποίητα βαρέλια πετρελαίου και μια τεράστια «δεξαμενή» φυσικού αερίου που παλαιότερα ήταν απρόσιτη αλλά όχι πια.
Πολλά από αυτά τα ορυκτά χώρες όπως οι ΗΠΑ τα προμηθεύονται επί του παρόντος κυρίως από την Κίνα, επομένως είναι περιζήτητα. Αλλά περισσότερο από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο ή τα ορυκτά, υπάρχει πάγος – μια τεράστια ποσότητα.
Αν αυτός ο πάγος λιώσει, θα αναδιαμόρφωσει τις ακτές σε όλη την υδρόγειο και ενδεχομένως θα άλλαζε τα καιρικά μοτίβα με δραματικό τρόπο. Η Γροιλανδία έχει αρκετό πάγο που αν λιώσει, οι θάλασσες του κόσμου θα ανυψωθούν κατά 7,4 μέτρα. Από το 1992, η Γροιλανδία έχει χάσει περίπου 182 δισεκατομμύρια τόνους πάγου κάθε χρόνο, με τις απώλειες να φτάνουν τα 489 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως το 2019.
Η Γροιλανδία χρησιμεύει επίσης ως «διακόπτης on/off» για ένα βασικό ωκεάνιο ρεύμα που επηρεάζει το κλίμα της Γης με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της δραστηριότητας τυφώνων και χειμερινών καταιγίδων. Ονομάζεται Atlantic Meridional Overturning Circulation, ή AMOC, και επιβραδύνεται επειδή περισσότερο γλυκό νερό καταλήγει στον ωκεανό από το λιώσιμο των πάγων στη Γροιλανδία.
Η διακοπή της λειτουργίας του AMOC είναι ένα σημείο καμπής για το κλίμα που πολλοί φοβούνται ότι, αν επέλθει, θα μπορούσε να βυθίσει την Ευρώπη και μέρη της Βόρειας Αμερικής σε παρατεταμένους παγετώνες. «Αν αυτό το παγκόσμιο τρέχον σύστημα επιβραδυνθεί ουσιαστικά ή ακόμη και καταρρεύσει εντελώς – όπως ξέρουμε ότι έχει γίνει στο παρελθόν – τα κανονικά πρότυπα θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων σε όλο τον κόσμο θα άλλαζαν δραστικά», τονίζει η κλιματολόγος Jennifer Francis του Woodwell Climate Research Center. «Η γεωργία θα εκτροχιαζόταν, τα οικοσυστήματα θα κατέρρεαν και ο ″κανονικός″ καιρός θα ήταν παρελθόν».
Η Γροιλανδία αλλάζει επίσης χρώμα καθώς λιώνει το λευκό του πάγου, που αντανακλά το ηλιακό φως, τη θερμότητα και την ενέργεια μακριά από τον πλανήτη, στο μπλε και το πράσινο του ωκεανού και της γης, που απορροφούν πολύ περισσότερη ενέργεια.
Η Γροιλανδία παίζει ρόλο στο τσουχτερό κρύο που βιώνουν επί του παρόντος τα 2/3 των Ηνωμένων Πολιτειών. Και το 2012, τα καιρικά μοτίβα πάνω από τη Γροιλανδία συνέβαλαν ώστε η υπερθύελλα Sandy να κατευθυνθεί στη Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϊ, σύμφωνα με τον ειδικό χειμερινού καιρού Judah Cohen της εταιρείας Atmospheric and Environmental Research.
Επειδή διασχίζει τον αρκτικό κύκλο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Ευρώπης, η Γροιλανδία είναι ένα γεωπολιτικό «έπαθλο» το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι άλλοι έχουν βάλει στο μάτι για περισσότερα από 150 χρόνια. Τώρα είναι ακόμη πιο πολύτιμο καθώς η Αρκτική «ανοίγει» όλο και περισσότερο στη ναυτιλία και το εμπόριο.
Η σημασία της Διώρυγας του Παναμά
Η Διώρυγα του Παναμά, από την άλλη, είναι μια πλωτή οδός που συνδέει την Καραϊβική Θάλασσα με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Λειτουργεί ως διαδρομή συντόμευσης, εξοικονομώντας χρόνο και κόστος για τη μεταφορά εμπορευμάτων.
Υπό τη διοίκηση Τζίμι Κάρτερ, ο έλεγχος του καναλιού παραδόθηκε στον Παναμά το 1979, με τις ΗΠΑ να τερματίζουν την κοινή τους συνεργασία στον έλεγχο της στρατηγικής πλωτής οδού το 1999. Τώρα διοικείται από την Αρχή της Διώρυγας του Παναμά, μια αυτόνομη κυβερνητική οντότητα, αν και ένας ανάδοχος με έδρα το Χονγκ Κονγκ διαχειρίζεται δύο λιμάνια που συνδέονται με αυτή.
Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι ΗΠΑ υφίστανται άδικη μεταχείριση, όταν τα αμερικανικά πλοία «υπερχρεώνονται» σε υψηλότερα κόμιστρα διέλευσης από σε σύγκριση με άλλων χωρών. Και κατηγορεί τον Παναμά ότι «παραβιάζει» τη συμφωνία με τις ΗΠΑ, λέγοντας πως «βασικά την ελέγχει η Κίνα». «Δώσαμε τη Διώρυγα στον Παναμά. Δεν τη δώσαμε στην Κίνα», είπε ο Τραμπ την Τρίτη. «Εχουν καταχραστεί αυτό το δώρο».
Ο Πρόεδρος του Παναμά, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, αρνήθηκε σε μια δήλωσή του τον περασμένο μήνα ότι η Κίνα έχει επιρροή στο κανάλι και απέρριψε την ιδέα να ανακτήσουν οι ΗΠΑ την εξουσία σε αυτό. «Κάθε τετραγωνικό μέτρο του καναλιού ανήκει στον Παναμά και θα συνεχίσει να ανήκει», διεμήνυσε.
Τι σκοπεύει να κάνει ο Τραμπ
Ο επερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει μπει σε λεπτομέρειες για το πώς θα μπορούσε να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του ώστε να αυξήσει το αποτύπωμα των ΗΠΑ στη Διώρυγα του Παναμά, αλλά σε όλη τη συνέντευξη Τύπου επανέλαβε την υπόσχεσή του τη χώρα να επιστρέψει σε μια «χρυσή εποχή» βελτιωμένης εθνικής ασφάλειας και «κοινής λογικής».
Όσον αφορά τη Γροιλανδία, Τραμπ έχει προειδοποιήσει ότι θα επιβάλει δασμούς στη Δανία εάν αντισταθεί στην προσφορά του να αγοράσει το νησί. Αυτό θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα δύσκολα για τις δανέζικες εταιρείες, ιδιαίτερα τις φαρμακοβιομηχανίες όπως η Novo Nordisk, η οποία πουλά το φάρμακο απώλειας βάρους Wegovy και το φάρμακο για τον διαβήτη τύπου 2 Ozempic.
Ο καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Cornell, Εσουάρ Πρασάντ, τόνισε ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα μπορούσε να προσαρμόσει συγκεκριμένους δασμούς για να στοχεύσει προϊόντα που κατασκευάζονται από δανέζικες εταιρείες ανεξάρτητα από το πού φτιάχνονται αυτά.
