Με δεδομένα που προέρχονται από τις προοπτικές του Παγκόσμιου Πληθυσμού του ΟΗΕ για το 2024, οι προβλεπόμενες αλλαγές του πληθυσμού για κάθε ευρωπαϊκή χώρα από τώρα έως το 2100 είναι απογοητευτικές, επιβεβαιώνοντας επιπλέον την κρίση υπογεννητικότητας που πλήττει όλη την Ευρώπη.
Οι προβλέψεις για την Ελλάδα
Ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωθεί, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, κατά 3,7 εκατ. ανθρώπους, δηλαδή μία ποσοστιαία αλλαγή 37%. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, οι γεννήσεις στην Ελλάδα κατά το 2023 ανήλθαν σε 71.455 (36.622 αγόρια και 34.833 κορίτσια), καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022, που ήταν 76.095 (39.305 αγόρια και 36.790 κορίτσια). Στις γεννήσεις δεν συμπεριλαμβάνονται οι γεννήσεις νεκρών εμβρύων, οι οποίες κατά το 2023 ανήλθαν σε 432, μειωμένες κατά 3,1% σε σχέση με το 2022, που ήταν 446.
Για τη μείωση των γεννήσεων και ταυτόχρονα τη γήρανση του πληθυσμού της χώρας έκανε λόγο στην περυσινή του έκθεση και το ΙΟΒΕ, χαρακτηρίζοντας τον συνδυασμό αυτό ως μείζον πλέον εθνικό πρόβλημα. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έκθεση, το φυσικό ισοζύγιο, δηλαδή η διαφορά μεταξύ γεννήσεων και θανάτων, καταγράφεται πλέον αρνητικό και στις 13 περιφέρειες της χώρας, κυρίως λόγω σημαντικής μείωσης των γεννήσεων σε συνδυασμό με αναβολή των γεννήσεων σε μεγαλύτερη ηλικία. Το μεταναστευτικό ισοζύγιο μετριάζει την πληθυσμιακή πτώση σε 10 περιφέρειες, εκτός από την Αττική, τη Δυτική Ελλάδα και τη Δυτική Μακεδονία, όπου είναι αρνητικό. Η Κρήτη είναι η μόνη περιφέρεια στην Ελλάδα που παρουσιάζει οριακά θετικό ρυθμό πληθυσμιακής ανάπτυξης, καθώς το θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο υπερκαλύπτει το οριακά αρνητικό φυσικό ισοζύγιο.
Οσον αφορά στις μεταναστευτικές εισροές, επισημαίνει η έκθεση, δεν επαρκούν να αντιστρέψουν την πληθυσμιακή μείωση που οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στη μεγάλη μείωση των γεννήσεων σε όλες τις περιφέρειες. Πολιτικές που αφορούν το φυσικό ισοζύγιο έχουν μέσο- και μακροχρόνια αποτελέσματα στο δημογραφικό, και εν συνεχεία στην κοινωνική συνοχή και την οικονομία, ενώ πολιτικές ενίσχυσης του μεταναστευτικού ισοζυγίου μπορούν να έχουν πιο άμεσα αποτελέσματα.
Φυσικά, οι πολυπληθέστερες χώρες της ηπείρου θα δουν μεγάλες καθοδικές διακυμάνσεις του πληθυσμού τους, όπως η Γερμανία (-13,8 εκατομμύρια), η Πολωνία (-18,8 εκατομμύρια) και η Ιταλία (-23,8 εκατομμύρια).
Σε περιφερειακό επίπεδο, η Ανατολική Ευρώπη έχει υποχωρήσει από τη δεκαετία του 1990 και αυτή η τάση αναμένεται να επιταχυνθεί όσο προχωρά αυτός ο αιώνας. Η Ρωσία και η Ουκρανία θα χάσουν μαζί 40 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το 2100.
Ωστόσο, η μετανάστευση (τόσο εντός της ηπείρου όσο και εκτός της περιοχής) μπορεί να ενισχύσει τα επίπεδα πληθυσμού.
Στον αντίποδα, με πληθυσμιακή αύξηση θα βρεθούν το Ηνωμένο Βασίλειο (+4,8 εκατομμύρια) και η Γαλλία (+1,8 εκατομμύρια). Ο ΟΗΕ προβλέπει ότι μόνο επτά ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν μεγαλύτερο πληθυσμό το 2100 από ό,τι το 2025.
Τι σημαίνει αυτό για την Ευρώπη;
Η μείωση του πληθυσμού δεν είναι κάτι για το οποίο είναι «χτισμένες» οι περισσότερες οικονομίες. Λιγότεροι άνθρωποι ισοδυναμούν με συρρίκνωση της καταναλωτικής ζήτησης, που είναι θέμα κρίσιμης σημασίας για την οικονομία. Σημαίνει επίσης ένα μικρότερο φορολογικό δίχτυ, το οποίο χρηματοδοτεί άμεσα επεκτατικά μέτρα κοινωνικής ασφάλισης για τα οποία φημίζεται η Ευρώπη.
Τις τελευταίες δεκαετίες, όπως αναφέρεται, η μετανάστευση στην περιοχή (από την Ασία και τη Μέση Ανατολή) έχει διατηρήσει τον πληθυσμό σε αύξηση, όμως και οι ροές επιβραδύνονται.
