Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ, ο οποίος θεωρείται από πολλούς ο σπουδαιότερος Θεολόγος του προηγούμενου αιώνα, λέει ότι έτρεξε στην Ελισάβετ για να βεβαιωθεί γι αυτό που έζησε στον Ευαγγελισμό της.
του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
Βεβαιωμένη λοιπόν η Παναγία από την αντίδραση της Ελισάβετ για την αλήθεια της εμπειρίας που έζησε, ξεχύθηκε σε μια ωδή προς τον Θεό. Αυτή η ωδή ψέλνεται κάθε φορά στην ακολουθία του Όρθρου. Στην μέση της ωδής είπε η Παναγία και τα λόγια : «Εποίησε κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ, διεσκόρπισεν ὑπερηφάνους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν·».
Εδώ και καιρό με προβληματίζει η φράση «διεσκόρπισεν ὑπερηφάνους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν». Τι ακριβώς σημαίνει ότι ο Θεός διασκόρπισε τις καρδιές αυτών που είναι υπερήφανοι στο μυαλό ; Φυσικά τι εννοούν τα λόγια της Γραφής μπορούν να το εξηγήσουν μόνο οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι άγιοι, εγώ απλώς θα εκφράσω κάποιες σκέψεις κι ελπίζω να έχουν κάποια σχέση μ’ αυτά τα λόγια της Παναγίας.
Μια μέρα ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (ήταν ο Γέροντας του αγίου Σωφρονίου) θέλησε να κάνει μετάνοιες μπροστά στην εικόνα της Παναγίας. Και να μπροστά στην εικόνα ο Σατανάς για να γίνει η μετάνοια σ’ αυτόν. Απελπισμένος ο άγιος παρακαλεί τον Θεό «γιατί μου συμβαίνουν αυτά;». Του απαντάει ο Θεός : «Έτσι υποφέρουν οι υπερήφανοι. Αν θέλεις να σταματήσουν αυτά, κράτα τον νου σου στον Άδη και μην απελπίζεσαι».
Αυτό σημαίνει να πιστεύεις ότι ήδη έχεις πάει στην κόλαση και υποφέρεις, αλλά να μην απελπίζεσαι και να συνεχίζεις τον αγώνα σου. Δηλαδή είναι μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην πεποίθηση ότι σου αξίζει η αιώνια καταδίκη τέτοιος που είσαι και στην ελπίδα ότι το έλεος του Θεού θα σε σώσει. Βλέπετε πόσο πιο σοβαρή είναι αυτή η αντιμετώπιση από την βεβαιότητα των Προτεσταντών ότι σίγουρα από τώρα είναι σωσμένοι ;
Είναι δύσκολη η υπερηφάνεια του μυαλού. Μα αυτή είναι που γκρέμισε τον Εωσφόρο και τόσους αγγέλους και τους έκανε δαίμονες. Ήταν κάποτε ο Εωσφόρος ο λαμπρότερος από τους αγγέλους. Και του ήρθε η σκέψη «θα στήσω τον θρόνο μου πάνω από τον θρόνο του Θεού». Και μόνο που το σκέφθηκε γκρεμίστηκε και παρέσυρε στην πτώση του και τους υπόλοιπους αγγέλους. Η πτώση των αγγέλων σταμάτησε όταν ακούστηκε η φωνή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ : «Στώμεν καλώς». Γι αυτό και πλέον την θέση του Εωσφόρου την κατέχει ο Αρχάγγελος Μιχαήλ.
Σε τροπάριο που ψάλαμε την Μεγάλη Εβδομάδα υπάρχει η φράση «ικανούσθω το κοινωνικόν». Δηλαδή και μόνο απλά, ανθρώπινα, με καλωσύνη να φερόμαστε μεταξύ μας είναι αρκετό για πετύχουμε την αιώνια σωτηρία μας. Θυμάστε στο Ευαγγέλιο της μελλούσης Κρίσεως ότι ο Θεός εξετάζει μόνο αν ταΐσαμε, αν ποτίσαμε, αν επισκεφθήκαμε …και όχι πόσες φορές εξομολογηθήκαμε, κοινωνήσαμε, προσευχηθήκαμε ; Το μυστικό είναι να μην ξεχωρίζουμε από τους άλλους σε τίποτα. Ο Ιούδας ξεχώρισε από τον χορό των Αποστόλων και τόλμησε με φίλημα να προδώσει τον Χριστό. Εμείς στην Χριστιανική Φοιτητική Δράση ξεχωρίζαμε από τους συμφοιτητές μας σαν να ήμασταν κάτι ιδιαίτερο και στεκόμασταν παράμερα προτείνοντάς τους ν’ αγοράσουν τα περιοδικά μας.
Τώρα που ήρθε το Πάσχα πολλοί πιστοί φορτωνόμαστε (από το μυαλό μας) με μια υποχρέωση να χαιρετάμε όλους με το «Χριστός Ανέστη». Θυμάμαι το μαρτύριο που περνούσα να λέω σε όλους ανεξαιρέτως «Χριστός Ανέστη» για 40 μέρες. Μα αν την ζούμε την Ανάσταση του Χριστού, αυτή θα φαίνεται από μόνη της πάνω μας, χωρίς να χρειάζεται να λέμε τίποτα. «Εσύ γιατί δεν κάμνεις κάποια ερώτηση ;» είπε ο Μέγας Αντώνιος σ’ έναν μοναχό που μόνο τον κοιτούσε. «Αρκεί μοι το βλέπειν σε Πάτερ» του απάντησε ο μοναχός.
Σ’ έναν Ιερό Ναό εδώ και χρόνια χρησιμοποιούν οι ψάλτες ένα ηχείο για ισοκράτημα. Δηλαδή δίπλα στην φωνή του ψάλτη ακούγεται ένας σταθερός ήχος από το ηχείο. Σύμφωνα όμως με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας μόνο ήχοι που παράγονται από το ανθρώπινο στόμα ζωντανά (όχι μαγνητοφωνημένοι) πρέπει ν’ ακούγονται στις ακολουθίες. Συχνά ακούγεται αυτό το ηχείο πολύ άσχημα, αλλά οι ψάλτες είναι τόσο ενθουσιασμένοι με την καινοτομία τους ώστε δεν ρωτάνε τους πιστούς πως τους φαίνεται. Γιατί να ρωτήσουν, αφού αυτοί είναι οι γνώστες της βυζαντινής μουσικής κι έτσι χωρίς να το καταλαβαίνουν ξεχωρίζουν (προς το χειρότερο) από τους ψάλτες των άλλων Ιερών Ναών .
Πολύ υπερηφάνεια στο μυαλό καλλιεργείται μέσα από τεχνικές ανατολικών θρησκειών, τον διαλογισμό, την γιόγκα .. Στο βιβλίο «η δύναμη της θετικής σκέψεως» του Peale Norman που το συστήνουν και κάποιοι Εξομολόγοι και έχει στο εξώφυλλο έναν Ορθόδοξο Ναό, λέει να ξαπλώνεις και να αδειάζεις το μυαλό σου από σκέψεις φανταζόμενος ότι βγαίνεις από ένα μικρό δωμάτιο, μετά από πιο μεγάλο, πιο μεγάλο, δήθεν για να ξεκουραστείς. Κι αν είσαι αγχωμένος επειδή θα μιλήσεις κάπου, για να το ξεπεράσεις να σκέφτεσαι ότι αυτοί που θα σε ακούν είναι κολοκύθια. Επειδή είμαι βλάκας τέτοιες τεχνικές τις εμπιστευόμουν και τις εφάρμοζα κάποτε με αποτέλεσμα να μπερδεύομαι ακόμα περισσότερο.
Δυστυχώς σ’ αυτή την μεγάλη παγίδα πιάστηκα από μικρό παιδί. Αν είχα πολλά αδέρφια ώστε να μη μπορώ εύκολα να μένω μόνος μου, αν ο πατέρας μου δεν είχε την γνώμη «να φύγετε από την γεωργία για να γλιτώσετε το κεφάλι σας» ώστε να με στρίμωχνε στα χωράφια, αν δεν ήμουν τόσο ήσυχο παιδί και καλός μαθητής ώστε να μου λένε πολλά μπράβο, δεν θα με είχε πιάσει τόσο εύκολα ο Σατανάς στην παγίδα της υπερηφάνειας του μυαλού.
«Κι αν γελάω είναι ψέμα / η καρδιά μου στάζει αίμα» λέει ο μεγάλος Στέλιος Καζαντζίδης. Ναι, το μυστικό είναι όχι να ψάχνουμε τρόπους για να νοιώθουμε όμορφα μέσα μας, αλλά όπως και να νοιώθουμε, οι άλλοι να μην καταλαβαίνουν τίποτα. Ένας μεγάλος ποδοσφαιριστής της Ιταλίας, εξ αιτίας του οποίου η Ιταλία έχασε το παγκόσμιο κύπελλο που κρίθηκε στα πέναλτι την δεκαετία του 1970, έγινε Βουδιστής κι έλεγε στην γυναίκα του «το πρόσεξες ότι τώρα νοιώθω πιο όμορφα ;». Κι έγινε και εκείνη. Δυστυχώς πιάστηκαν στην παγίδα, του πως νοιώθω.
Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ που αναφέραμε στην αρχή, την δεκαετία του 1920 ζούσε στο Παρίσι και εργαζόταν ως ζωγράφος. Τα χρόνια εκείνα πάλευε να βρει την αλήθεια για τον Θεό και η ψυχή του συχνά χανόταν στο σκοτάδι. Από το δράμα που ζούσε μέσα του λέει, ενώ όλη την μέρα συναναστρεφόταν με το χαμόγελο σε καλλιτεχνικούς κύκλους στο Παρίσι, μόλις επέστρεφε στο σπίτι σωριαζόταν μπροστά στις εικόνες κι έκλαιγε με τις ώρες.
Μήπως έχετε απορία αν υπάρχει τρόπος να χτυπηθεί η υπερηφάνεια του μυαλού ; Υπάρχει. Η προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησέ με» (μονολόγιστη ευχή) σφυροκοπάει τον εγωισμό μας, έλεγε η σοφή αγία Γαβριηλία. Και ο προαναφερθείς άγιος Σωφρόνιος έλεγε : «Η μονολόγιστη ευχή και η Θεία Κοινωνία είναι τα βαριά όπλα της Ορθόδοξης Εκκλησίας».
