Μανώλης Μουράτογλου
Υπήρξαν επίσης πολυμερείς συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη το 2022 και στην Ελβετία το 2024. Αν και καμία πρωτοβουλία δεν κατάφερε να τερματίσει τη σύγκρουση, η άφιξη του Ντόναλντ Τραμπ επιτάχυνε την προσέγγιση μεταξύ των μαχόμενων χωρών: ο Αμερικανός πρόεδρος προώθησε συνομιλίες με τη Ρωσία και ανακοίνωσε την αναστολή της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Η πίεση λειτούργησε σε σημείο που ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι πρόσφερε στη Ρωσία μερική εκεχειρία, την πρώτη πρωτοβουλία αυτού του είδους σε τρία χρόνια πολέμου.
ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΕ ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑ ΓΙΑ ΟΡΥΚΤΑ
Μετά από ένα μήνα στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ ξεκίνησε συνομιλίες με τη Ρωσία για να καθοδηγήσει μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία, αποκλείοντας την Ουκρανία και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες από τον διάλογο. Πίεσε επίσης για μια συμφωνία βάσει της οποίας η Ουκρανία πρέπει να δώσει στις Ηνωμένες Πολιτείες μέρος των εσόδων από την εξόρυξη των στρατηγικών ορυκτών της. Ο Τραμπ και ο Ζελένσκι επρόκειτο να υπογράψουν τη συμφωνία στις 28 Φεβρουαρίου στον Λευκό Οίκο, αλλά η συνάντηση κατέληξε σε σύγκρουση μπροστά στις κάμερες. Στη συνέχεια, στις 4 Μαρτίου, ο Τραμπ ανακοίνωσε την αναστολή της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ προς την Ουκρανία. Τώρα υπάρχει μια κοινή πρόταση ΗΠΑ-Ουκρανίας για εκεχειρία, την οποία δεν αποδέχεται η Μόσχα. Ο Ζελένσκι ενδιαφέρεται να σταματήσει τις εναέριες και θαλάσσιες μάχες και να προωθήσει την ανταλλαγή αιχμαλώτων, δείχνοντας πρόθυμος να υπογράψει τη συμφωνία για τα ορυκτά και να αναγνωρίσει την ηγεσία των ΗΠΑ στην ειρηνευτική διαδικασία. Η Ρωσία προωθεί τη πάγια θέση της από το 2024, ότι εκεχειρία μπορεί να υπάρξει αφού έχουν διευκρινιστεί πρώτα, οι όροι για την επίτευξη ειρήνης. Με τα δεδομένα αυτά, η διαπραγμάτευση για τη πρόταση εκεχειρίας που προωθούν οι ΗΠΑ και η Ουκρανία, μπορεί να μην οδηγήσει σε κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα.
ΕΥΡΩΠΗ: ΠΡΩΤΑ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑ, ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Σε απάντηση στην αποτυχημένη συνάντηση του Οβάλ Γραφείου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μαζί με τον Καναδά και την Τουρκία, συμφώνησαν να δημιουργήσουν τη δική τους ειρηνευτική πρόταση για την Ουκρανία. Στόχος της δεν είναι μόνο ο τερματισμός του πολέμου, αλλά και η διασφάλιση της άμυνας και της εδαφικής ασφάλειας της χώρας. Το σχέδιο περιλαμβάνει τη βελτίωση της θέσης της Ουκρανίας στις διαπραγματεύσεις, την ισχυρή υποστήριξη των ΗΠΑ και τη διατήρηση της ευρωπαϊκής βοήθειας μετά τον πόλεμο. Για να το πετύχει αυτό, ο Βρετανός πρωθυπουργός Kιρ Στάρμερ ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός «συνασπισμού των πρόθυμων» να αναπτύξει δυνάμεις στο έδαφος. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία το εξετάζουν, αλλά η Ιταλία και η Πολωνία είναι δύσπιστες και άλλες όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία έχουν ήδη αρνηθεί. Η Μόσχα δεν πρόκειται να δεχτεί την ανάπτυξη στη γραμμή εκεχειρίας, δυνάμεων από χώρες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και οι τελευταίες δεν έχουν την ισχύ να το επιβάλλουν.
Οι 27 συζήτησαν επίσης την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και φαινόταν να υπάρχει ομοφωνία, υπό την προϋπόθεση ότι η χώρα πληρούσε τις προϋποθέσεις, η Ουγγαρία αντιτάχθηκε πρόσφατα στην ένταξη της Ουκρανίας. Οι κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας έχουν επίσης απορρίψει επίσης την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Στη παρούσα φάση, οι προτάσεις των Ευρωπαίων δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη αξία. Δεν λαμβάνονται υπόψιν στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας και επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να στηρίξουν την Ουκρανία σε βάθος χρόνου, χωρίς τη συμβολή των ΗΠΑ.
ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΒΡΑΖΙΛΙΑ: ΟΙ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΕΣ
Από την πλευρά της, η Κίνα παρουσίασε το πρώτο της σχέδιο ειρήνης για την Ουκρανία το 2023 και τον Μάιο του 2024 παρουσίασε ένα νέο παρόμοιο έγγραφο μαζί με τη Βραζιλία. Αυτή η πρόταση επικεντρώνεται στην αποκλιμάκωση της βίας και στην έναρξη των συνομιλιών για τη διαπραγμάτευση μιας διαρκούς ειρηνευτικής συμφωνίας. Το κείμενο δίνει έμφαση στην αύξηση και τη διασφάλιση της ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς και στην καταπολέμηση των επιθέσεων κατά αμάχων, στη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής και στις επιθέσεις σε πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Επιπλέον, ζητά διεθνή συνεργασία για την προστασία τομέων όπως η ενέργεια, το εμπόριο, η επισιτιστική ασφάλεια και οι στρατηγικές υποδομές.
Με δεδομένες τις παγκόσμιες δυναμικές, αυτά τα σχέδια δεν πρόκειται να ευδοκιμήσουν. Η Κίνα αποτελεί την αντίπαλη υπερδύναμη των ΗΠΑ και η Ουάσιγκτον δεν είναι διατεθειμένη να την αφήσει να εμπλακεί στο πόλεμο της Ουκρανίας. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέψουμε το γεγονός ότι, η Κίνα και η Βραζιλία είναι μέλη των BRICS, επομένως διάκεινται θετικά προς τη Ρωσία, ενώ παράλληλα είναι γνωστή η αναβάθμιση, τα τελευταία χρόνια, των ρωσοκινεζικών σχέσεων. Όλα αυτά περιορίζουν τις δυνατότητες αποδοχής ενός τέτοιου σχεδίου.
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ: ΟΥΔΕΤΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Την άνοιξη του 2022, η Ρωσία παρουσίασε τη δική της ειρηνευτική συμφωνία. Ζήτησε την εκχώρηση εδαφών που ελέγχονται από τη Μόσχα, όπως η Κριμαία και το Ντονμπάς, την καθιέρωση της ρωσικής ως επίσημης γλώσσας και το δικαίωμα αρνησικυρίας στις αποφάσεις της Ρωσίας για μελλοντικές επιθέσεις σε ουκρανικό έδαφος. Περιλάμβανε επίσης την αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και τον αποκλεισμό της από την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Αυτή η συμφωνία απορρίφθηκε από την ουκρανική κυβέρνηση.
Η Ρωσία και η Ουκρανία είχαν ήδη επιχειρήσει να διαπραγματευτούν ένα σχέδιο ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη, κατά την έναρξη της εισβολής. Αυτός ο γύρος συνομιλιών συμφώνησε στην ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά έπρεπε να περιορίσει τη στρατιωτική της δύναμη, να γίνει ένα ουδέτερο κράτος και να αποκηρύξει την ένταξη της στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, η παρέμβαση της Βρετανίας που πίεσε το Κίεβο προς τη κατεύθυνση της συνέχισης του πολέμου, τερμάτισε αυτή τη διαπραγμάτευση. Ένας νέος γύρος συνομιλιών διεξήχθη στην Ελβετία το 2024, με τη συμμετοχή εκατό διεθνών αντιπροσωπειών, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας αλλά όχι της Ρωσίας και για αυτό τον λόγο, δεν οδήγησε πουθενά.
Η πρόταση της Μόσχας για ουδετεροποίηση της Ουκρανίας συνοδεύεται και με μια κόκκινη γραμμή. Η Ρωσία δεν πρόκειται να επιστρέψει κανένα από τα εδάφη που έχει κατακτήσει. Από το 2023, μετά από δημοψήφισμα, το οποίο δεν αναγνώρισε η Δύση, τα έχει εντάξει στη Ρωσική Ομοσπονδία.
ΟΥΚΡΑΝΙΑ: ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΕΔΑΦΩΝ
Τον Οκτώβριο του 2022, ο Ζελένσκι παρουσίασε μια πρόταση δέκα σημείων στην G20 για την επίτευξη ειρήνης. Αυτό το σχέδιο έδινε προτεραιότητα στην πυρηνική ασφάλεια – λόγω των ρωσικών επιθέσεων σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής – επισιτιστική ασφάλεια – η Ουκρανία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών στον κόσμο – και την ενεργειακή ασφάλεια, τόσο λόγω της δικής της υποδομής όσο και των αγωγών φυσικού αερίου. Επιπλέον, η πρόταση περιλάμβανε την απελευθέρωση αιχμαλώτων, την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, την απόσυρση της Ρωσίας και τον τερματισμό των εχθροπραξιών, τη δικαιοσύνη μετά τη σύγκρουση, την προστασία του περιβάλλοντος, την πρόληψη της διεθνούς κλιμάκωσης και τέλος το τέλος του πολέμου.
Αν και η νομιμοποίηση της κατάκτησης εδαφών από τη Ρωσία ήταν κόκκινη γραμμή για την Ουκρανία στην αρχή του πολέμου, η πορεία της σύγκρουσης, η οποία στρατιωτικά έγειρε εις βάρος του Κιέβου, διαμόρφωσε νέες συνθήκες. Η Ουκρανία δεν μπορεί να ανακτήσει αυτά τα εδάφη και η Ρωσία δεν πρόκειται να τα παραχωρήσει. Αντίθετα, η Μόσχα κινείται προς τη δημιουργία μιας buffer zone, η οποία θα περιλαμβάνει πρόσθετα ουκρανικά εδάφη. Οποιεσδήποτε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα.
Το ερώτημα είναι αν οι Ουκρανοί είναι πρόθυμοι να διαπραγματευτούν την ειρήνη, να διεξάγουν αυτές τις διαπραγματεύσεις υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή των ΗΠΑ, ακόμη και να παραχωρήσουν μέρος της επικράτειάς τους εάν αυτό θα τερματίσει τη σύγκρουση.
Σε κάθε περίπτωση και όπως σε όλους τους πολέμους, οι καταστάσεις στο στρατιωτικό πεδίο, διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις. Η Ρωσία κατέχει πλέον το 20% των εδαφών της Ουκρανίας και ιδιαίτερα αυτά που είναι πλούσια σε στρατηγικά ορυκτά. Από την άλλη, η κυβέρνηση Τραμπ δηλώνει ότι δεν θεωρεί ότι η Ουκρανία μπορεί να αντιστρέψει τη δυναμική αυτού του πολέμου και ότι τα εδάφη της, έχουν χαθεί. Η λογική των Ευρωπαίων για στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία για να συνεχιστεί ο πόλεμος, ώστε να συνεχίσει να «ματώνει» η Ρωσία, δεν συνιστά μια βιώσιμη στρατηγική, στο βαθμό που οι χώρες της ΕΕ, δεν έχουν τις στρατιωτικές και παραγωγικές δυνατότητες να τη στηρίξουν, σε βάθος χρόνου.
Με τα δεδομένα αυτά, το γεγονός ότι το θέμα της Ουκρανίας θα λυθεί μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, έχει γίνει η κυρίαρχη εκδοχή. Η κυβέρνηση Τραμπ επιστρέφει στη στρατηγική ότι τα μεγάλα ζητήματα θα πρέπει να επιλύονται στο επίπεδο των Μεγάλων Δυνάμεων. Και αυτή τη περίοδο, τα θέματα που είναι ανοικτά προς συζήτηση μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, αφορούν και άλλες περιοχές του πλανήτη, με την Ουκρανία να μην αποτελεί θέμα βασικής προτεραιότητας για την Ουάσιγκτον.
Πηγή https://geoeurope.org/2025/04/24/oi-protaseis-gia-ton-termatismo-tou-polemou/
