Η Κίνα κατέχει σχεδόν μονοπώλιο στα 17 μεταλλικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στις σπάνιες γαίες, τα οποία είναι κρίσιμα για καθημερινά προϊόντα, από αυτοκίνητα και κινητήρες αεροσκαφών μέχρι ηλεκτρονικά είδη όπως τα smartphone και οι τηλεοράσεις επίπεδης οθόνης. Είναι επίσης απαραίτητα για τη χρωστική αντίθεσης που χρησιμοποιείται στις μαγνητικές τομογραφίες και σε ορισμένα αντικαρκινικά φάρμακα.
Πρόσφατα, η Κίνα έκανε την απόκτηση τους ακόμα δυσκολότερη: από τον Απρίλιο εισήγαγε νέα απαίτηση για άδεια εξαγωγής των συγκεκριμένων στοιχείων, επιβραδύνοντας ουσιαστικά τη ροή τους προς τον υπόλοιπο κόσμο, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Αμερικανικές και κινεζικές αντιπροσωπείες πραγματοποιούν αυτήν την εβδομάδα συνομιλίες στο Λονδίνο για μια νέα εμπορική συμφωνία, με τις σπάνιες γαίες να θεωρούνται σχεδόν βέβαια στο επίκεντρο των συζητήσεων.
Αυτή τη στιγμή, οι αμερικανικές εταιρείες διαθέτουν απόθεμα σπάνιων γαιών που καλύπτει μόλις δύο έως τρεις μήνες, σύμφωνα με την Γκρέισελιν Μπασκαράν, διευθύντρια του Προγράμματος Ασφάλειας Κρίσιμων Ορυκτών στο Center for Strategic and International Studies. Μετά από αυτό, «η βιομηχανία απλώς δεν θα μπορεί να παράγει», προειδοποίησε η ίδια στο CNN, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Οι εξαγωγές ίσως να μην επανέλθουν στο απαιτούμενο επίπεδο με αρκετά γρήγορο ρυθμό ακόμη και μετά τη συμφωνία ΗΠΑ – Κίνας.
«Ας μην ξεχνάμε ότι και πριν από την τηλεφωνική επικοινωνία (Τραμπ–Σι), οι εξαγωγές είχαν αρχίσει να ξαναγίνονται, αλλά όχι με ρυθμό που να επιτρέπει στις εφοδιαστικές αλυσίδες να λειτουργούν χωρίς διακοπές», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τη Μπασκαράν, οι αμερικανικές εταιρείες ενδέχεται σύντομα να εξαντλήσουν τα αποθέματά τους.
Ένας ειδικός από την αυτοκινητοβιομηχανία, που μίλησε στο CNN ανώνυμα επειδή δεν έχει εξουσιοδότηση να κάνει δημόσιες δηλώσεις, τόνισε πως γίνεται πλέον σαφές ότι ο κλάδος προετοιμάζεται για μαζικές διακοπές παραγωγής τους επόμενους μήνες λόγω ελλείψεων σε σπάνιες γαίες.
Ο ίδιος έχει ακούσει στελέχη του κλάδου να περιγράφουν την κατάσταση ως «την έλλειψη μικροτσίπ επί… στεροειδών».
Πριν από τέσσερα χρόνια, η έλλειψη μικροτσίπ είχε οδηγήσει σε διακοπή παραγωγής και σε ιστορικά υψηλές τιμές αυτοκινήτων. Η περιορισμένη προσφορά είχε ως αποτέλεσμα οι καταναλωτές να πληρώνουν πάνω από την τιμή καταλόγου για καινούργια οχήματα.
«Ο κόσμος νομίζει ότι το πρόβλημα αφορά μόνο τα ηλεκτρικά οχήματα, αλλά δεν είναι έτσι», είπε ο ειδικός στο CNN. «Υπάρχει σε κάθε είδους αυτοκίνητο. Είναι στους κινητήρες των υαλοκαθαριστήρων. Ένας προμηθευτής με τον οποίο μίλησα μου είπε ότι υπάρχουν αισθητήρες ακόμη και στις ζώνες ασφαλείας. Νομίζω ότι θα υπάρξουν διακοπές παραγωγής παντού. Η Κίνα μάς κρατάει κυριολεκτικά από τον λαιμό».
Η Ford αναγκάστηκε ήδη να διακόψει την παραγωγή στο εργοστάσιο του Σικάγο που κατασκευάζει το μοντέλο Explorer για μία εβδομάδα, σύμφωνα με τη Γκρέισελιν Μπασκαράν. Η Ford αρνήθηκε να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει εάν η διακοπή οφείλεται σε έλλειψη σπάνιων γαιών.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters που επικαλείται πηγές με γνώση της κατάστασης, προμηθευτές μεγάλων αμερικανικών αυτοκινητοβιομηχανιών –συμπεριλαμβανομένων των General Motors, Ford και της Stellantis, κατασκευάστριας της Jeep– εξασφάλισαν προσωρινές άδειες εξαγωγής για σπάνιες γαίες, αλλά μόνο για χρονικό διάστημα έως έξι μηνών. Οι εταιρείες δεν σχολίασαν τη διαθεσιμότητα των ορυκτών.
Η ονομασία «σπάνιες γαίες» είναι κάπως παραπλανητική. Τα υλικά αυτά βρίσκονται διάσπαρτα στον φλοιό της Γης, αλλά η εξόρυξη και επεξεργασία τους είναι δύσκολη και δαπανηρή. Η Κίνα διαθέτει τον μοναδικό εξοπλισμό που απαιτείται για την κατεργασία ορισμένων από αυτά τα στοιχεία και σήμερα ελέγχει το 92% της παγκόσμιας παραγωγής στο στάδιο της επεξεργασίας.
Άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, προσπαθούν να αναπτύξουν δικές τους μονάδες επεξεργασίας. Όμως κάτι τέτοιο θα χρειαστεί μήνες, αν όχι χρόνια. H Μπασκαράν σχολίασε ότι θα έπρεπε να είχαν γίνει περισσότερα για να προετοιμαστεί αυτή η κρίση.
«Φυσικά και θα έπρεπε να το είχαμε προβλέψει αυτό», είπε. «Θα έπρεπε να το είχαμε ξεκινήσει πριν από 15 χρόνια».
