Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 ήταν φανερό ότι οι απόγονοι του Προμηθέα στον Καύκασο, οι Πόντιοι, βρίσκονταν κοντά στην νέα έξοδο προς τη νέα τους Οδύσσεια. Οι διωγμοί οι εκτοπίσεις προς την Κεντρική Ασία της σταλινικής περιόδου δημιούργησαν συνθήκες ψυχικής, ηθικής ανασφάλειας και τάσεις φυγής προς την Ελλάδα. Tο επερχόμενο τέλος του διπολισμού, του διαχωρισμού του κόσμου σε συνασπισμούς και η δυνατότητα επαναεπικοινωνίας με την Ελλάδα αύξανε αυτές τις τάσεις.
Η ιδέα, λοιπόν, της δημιουργίας μιας πόλης ανάμεσα στην αρχαία ελληνική πόλη Μαρώνεια και την αρχαία Μεσημβρία, εκεί όπου η θρακική γη συναντά το θρακικό Πέλαγος, γεννήθηκε μέσα από αυτές τις ανατροπές και τις κινήσεις που προκαλούσαν.
Οι λόγοι όμως ίδρυσης της πόλης δεν αποτελούσαν μόνον μια απάντηση στο αίτημα της αποκατάστασης των νέων Ποντίων προσφύγων -η πόλη ως φιλόξενη Ιθάκη- αλλά είχαν μεγαλύτερο βάθος.
Οι Πόντιοι, ακόμη μια φορά στην ιστορία τους, την Οθωμανική περίοδο, μια περίοδο συνεχούς φυγής και εξόδου από τον Πόντο, απάντησαν στο ιστορικό υπαρξιακό ερώτημα και δίλημμα «τι πρέπει να κάνουμε, για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε» με τη δημιουργία μιας νέας πόλης στη θέση της αρχαίας Διοσκουριάδος στο νοτιοανατολικό Εύξεινο. Ουσιαστικά μετέβαλαν ένα τουρκικό κάστρο το Σοχούμ-καλέ σε πόλη, το Σοχούμι. Μια όμορφη ποντιακή πόλη που δυστυχώς τους τελευταίους καιρούς υπέστη πολλές καταστροφές.
Η ιδέα όμως της πόλης δεν ερχόταν μόνο από την ιστορία, τις μνήμες, την ανάγκη της ταυτότητας. Είχε ένα ρόλο, μια δυναμική προέκταση προς το μέλλον.
Το Αιγαίο επανενώνονταν με τη Βαλκανική και τον Εύξεινο. Βρισκόμασταν μπροστά σε διαδικασίες επιστροφής της ιστορίας, της γεωγραφίας, της οικονομίας και όχι του τέλους τους.
Μια περιοχή, αυτή της Θράκης, που δεκαετίες γεωπολιτικού διαχωρισμού μετέβαλλαν σε υποανάπτυκτη περιοχή συνόρων, επέστρεφε και ανακτούσε την θέση της ως μια κεντρική περιοχή, ως κέντρο όπως υπήρξε πάντοτε στην ιστορία. Από τον Όμηρο, τον Θουκυδίδη, τον θεμελιωτή της νέας Ρώμης της Κωνσταντινούπολης, Μέγα Κωνσταντίνο, μέχρι τις προτροπές ενός βεζύρη προς τον Σουλτάνο τον 17ο αιώνα να χτίσει μια πόλη σ’ αυτήν την περιοχή.
Η νέα πόλη θα αναλάβει τη συνάντηση και διασύνδεση αυτών των νέων ιστορικών και γεωπολιτικών τάσεων.
Δια μέσου αυτών των διαδρομών από τον Πόντο, την Θράκη, τα Βαλκάνια, τον Εύξεινο, η ιδέα της πόλης, η πόλη ως προϊόν των αναγκών του σήμερα ξεπερνά τα γεωγραφικά σύνορα και αναδεικνύει έναν ευρύτερο ρόλο, μια οικουμενικότητα. θα είναι ταυτόχρονα ποντιακή, θρακική, βαλκάνια, ευξείνια. Οικουμενική με έκφραση αυτών των διαστάσεων στην πολεοδομία, την αρχιτεκτονική, την αισθητική, τα σύμβολα, τον πολιτισμό της. Αυτόν τον συγχρονισμό και την σύνθεση της ιστορίας, του παρελθόντος και του μέλλοντος, των παλιών και νέων ταυτοτήτων ήρθε να εκφράσει το όνομά της Η ΡΩΜΑΝΙΑ.
Ήταν η απάντηση στην νοσταλγία, στον πόθο, την προσδοκία του ανώνυμου Πόντιου ποιητή, μετά το πάρσιμο της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453, να ξανανθήσει η πόλη.
Η Ρωμανία κι αν επέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο
Το «άλλο που ανθεί», του ανώνυμου ποιητή ήταν η δική μας ιδέα για την πόλη Ρωμανία. Το όνομα Ρωμανία είναι όμως ταυτόχρονα μια αναφορά, ένα μήνυμα επανεπικοινωνίας και συνεργασίας σε μια κοινή σε όλους τους Βαλκάνιους και Ευξείνιους συνείδηση. Την Ρωμαίικη, ορθόδοξη, θρησκευτική πολιτισμική συνείδηση και ταυτότητα η οποία επανέρχεται, χαρακτηρίζει και ενοποιεί μια ευρύτερη γεωπολιτισμική σφαίρα.
Η ιδέα όμως της πόλης εξέφραζε βαθύτερες ατομικές και ομαδικές, ψυχικές, αισθητικές, οικολογικές και ανθρωπολογικές ανάγκες ενός λαού… Παραδείγματα αυτού του πολιτισμού ήταν οι ονειρεμένες αμφιθεατρικές πόλεις -πόλεις θέατρο- στις ακτές του Εύξεινου -η Αμισσός, τα Κοτύωρα, η Κερασούντα, η Τρίπολις, η Τραπεζούντα- αλλά και τα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα. μια σύνθεση κλασσικών και βυζαντινών μορφών των Ποντίων μαέστρων – μαστόρων που κοσμούσαν την Μικρά Ασία και ειδικά την Καππαδοκία.
Αυτή η ονειρεμένη πόλη θέατρο που θα έχει τις κερκίδες της στους πρόποδες του ιστορικού βουνού Ίσμαρος και την σκηνή της στην ακτή, είναι ο ιδανικός χώρος για την ανάκτηση αυτών των εννοιών και των μορφών που είναι αδύνατον να υπάρξουν στις συνθήκες των ελληνικών σημερινών μορφωμάτων που ονομάζονται πόλεις.
Όταν πριν δέκα χρόνια μιλήσαμε για την πόλη, ένας κύκλος ανθρώπων που βρίσκονται στην εξουσία αλλά και την κοινωνία και θα μπορούσαμε να ονομάσουμε οι «Δενμποριστές» -δεν μπορείτε-οι «Δενγινετιστές» – δεν γίνεται – είπαν ότι είναι ουτοπία. Δεχθήκαμε πραγματικά ότι ήταν ουτοπία, γιατί οι Πόντιοι δεν είχαν τόπο -ού τόπος- και έψαχναν να τον βρουν. Αυτόν τον τόπο βρήκαν στους πρόποδες του Ίσμαρου και τις ακτές του θρακικού Πελάγους όπου σύμφωνα με την μυθολογία ο Οδυσσέας συνάντησε τον κύκλωπα Πολύφημο.
Από το κρασί που έβγαινε από τ’ αμπέλια, που τότε ήταν πολλά στις πλαγιές του Ίσμαρου, γινόταν ο Μαρωνίτης οίνος που σύμφωνα με τον Όμηρο έδωσε ο Οδυσσέας στον Πολύφημο, για να διαφύγει. Αυτό το κρασί με αυτήν την ονομασία προέλευσης θα επιστρέψει στη ζωή μαζί με τη Ρωμανία και τους κατοίκους της.
Σήμερα οι όποιες προκαταλήψεις και αντιστάσεις για την ιδέα της πόλης κατέρρευσαν. Δεν μένει παρά το ελληνικό κοινοβούλιο, για να απαλλαγεί από τις Ερινύες και ένα αίσθημα ενοχής που οφείλει να το χαρακτηρίζει μπροστά στην τραγική πραγματικότητα των νέων Ποντίων προσφύγων που έφτασαν στην Ελλάδα, να ψηφίσει τους προσεχείς μήνες ένα νομοσχέδιο για την παραχώρηση της γης και την οικονομική συμβολή και της ελλαδικής πολιτείας στο μεγάλο σχέδιο.
Το 2004 συμπληρώνονται οκτακόσια χρόνια από την ίδρυση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος που για δυόμισι αιώνες ανέπτυξε έναν πλούσιο πολιτισμό ευρισκόμενη στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία επάνω στο δρόμο του μεταξιού.
Εύχομαι με τη βοήθεια των Θεών, των Αγίων και των ανθρώπων, στην επέτειο της όγδοης εκατονταετηρίδας από την ίδρυση της, η Ρωμανία και οι κάτοικοι της να είναι έτοιμοι να δεχθούν πολίτες από όλες τις ηπείρους του πλανήτη μας. Κύρια όμως τους εξισλαμισμένους Ποντίους του Ιστορικού Πόντου, που σήμερα χρησιμοποιούν τον ναό του Αγίου Ευγενίου, του πολιούχου της Τραπεζούντος, που μετεβλήθη σε τζαμί, ως χώρο θρησκευτικής λατρείας. Η πρώτη πρόσκληση μας θα απευθυνθεί σ’ αυτούς, ώστε στο ναό του Αγίου Ευγενίου της Ρωμανίας -ένα ομοίωμα του ναού της Τραπεζούντος- που οικοδομείται ήδη να γιορτάσουμε τη νέα μας συνάντηση και επιστροφή στην ιστορία μετά τις δεκαετίες του μεταξύ μας αποχωρισμού και της απόσυρσής μας από την ιστορία.
Δεν θα σταματήσουμε όμως μόνο στη Ρωμανία. Αυτή είναι μόνο η αρχή. Η νέα ελληνική παλιγγενεσία που έχει ανάγκη ο ελληνισμός, αν θέλει να υπάρξει και να ζήσει σε συνθήκες αξιοπρέπειας και δημιουργίας αντάξιες του ιστορικού παρελθόντος του και της συμβολής του στον πολιτισμό της ανθρωπότητας, περνάει από την δημιουργία και άλλων δύο ή τριών νέων πόλεων, για να ανακτήσουμε την έννοια και τις μορφές της πόλης σε μια περιοχή όπου αυτές απέκτησαν το πρώτο τους νόημα και μορφή.
Δεκέμβριος 1996
* Πρόεδρος Αστικής Αναπτυξιακής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Ρωμανία
