Ο καπνός στην Κατερίνη, ο ρόλος των Ποντίων προσφύγων και πώς έγινε το 1929 η Κατερίνη Δήμος

Η πληθυσμιακή αυτή ανάπτυξη, την οποία φυσικά ακολούθησε αντίστοιχη εξέλιξη της μορφής της πόλης, οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας και στην αύξηση της παραγωγής καπνών ποικιλίας Κατερίνης, τα οποία μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν περιζήτητα στη διεθνή αγορά για σημαντικό χρονικό διάστημα.

Πώς όμως έγινε η Κατερίνη καπνοπαραγωγικός τόπος; Ο Κοτυωρίτης πρόσφυγας Σάββας Κανταρτζής (1900-1985) αφηγείται στο βιβλίο του «Νίκη χωρίς ρομφαία: Η Δαμασκός του 2Ο^ο αιώνα, Απομνημονεύματα» (Εκδόσεις Ελληνικού Κινήματος Πνευματικής Αναγεννήσεως, Τόμος Ε΄, Αριθ. 11, 1978, σ. 800-815).

«Ο πληθυσμός της Κατερίνης το 1925 μόλις έφτανε τις 6-7 χιλιάδες ψυχές. Με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας, που ήταν άγνωστη στην περιφέρεια, και την φήμη που απόκτησε, η άγνωστη ως τότε Κατερίνη, με τα εκλεκτά καπνά της, το γένος “Σαμψών” με σπόρο φερμένο από τον Πόντο και τον Καύκασο, άρχισαν να συρρέουν στην πόλη, ακόμα και με ομαδικές μετακινήσεις, πρόσφυγες από τους αρχικούς τρόπους εγκατάστασής τους- ιδιαίτερα Πόντιοι. Η φήμη της έφτανε ως την Ρωσία, απ’ όπου τα χρόνια εκείνα κι’ αργότερα, ήλθαν κι’ εγκαταστάθηκαν πολλοί, μέχρι που ίδρυσαν και σωματείο- τον Σύλλογο Ρωσοπροσφύγων.

Με τον τρόπο αυτό σχηματίστηκαν σε λίγα χρόνια γύρω από την Κατερίνη ολόκληρα χωριά, μάλιστα πλουσιοχώρια, όπως ο Αρωνάς, το Νέο Κεραμίδι, ο Σβορώνος, η Νεοκαισάρεια, η Νέα Τραπεζούντα, οι Αγιάννηδες κ.α. Εκτάσεις γόνιμοι, που είχαν χαρακτηριστεί ημιδασώδεις και ακατάλληλες για καλλιέργεια, γι’ αυτό κι εξαιρέθηκαν από την απαλλοτρίωση, εξαγοράστηκαν από Πόντιους πρόσφυγες συγκροτημένους σε ομάδες, εκχερσώθηκαν και αξιοποιήθηκαν σε βαθμό που δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς. Σήμερα τα χωριά αυτά φημίζονται για τα καπνά τους και για άλλες αποδοτικές καλλιέργειες, ενώ οικονομικά έγιναν τα πλουσιότερα χωριά του νομού.

Η Κατερίνη γίνεται επιτέλους Δήμος!

Όμως αν και στην πόλη Κατερίνης, μέχρι το 1929 ήλθαν κι εγκαταστάθηκαν πολλοί από διάφορα μέρη της Ελλάδας και από την Ρωσία, πάλι- ο αριθμός των κατοίκων δεν έφτασε τις 10.00 ψυχές, για να προβιβαστεί, με την γενική απογραφή που έγινε την χρονιά αυτή, η Κοινότητα Κατερίνης σε Δήμο. Της έλειπαν κάπου 200-250 άτομα. Αυτό έκανε τους αρμόδιους κοινοτικούς παράγοντες ν’ ανησυχήσουν, ενώ λογάριαζαν ότι οι 10.000 θα είχαν ξεπεραστεί προ πολλού. Κι’ αν χανόταν η ευκαιρία αυτή της απογραφής να γίνει η Κοινότητα Δήμος, έπρεπε η Κατερίνη να περιμένει άλλα δέκα χρόνια ως τη νέα απογραφή. Τις ανησυχίες τους, οι αρμόδιοι μου τις διαμήνυσαν με την ελπίδα να κάνω κάτι για να συμπληρωθεί ο νόμιμος αριθμός. Μου φαινόταν άδικο και μειωτικό , η Κατερίνη, με τέτοια ζωντάνια και τέτοια φήμη, που συνεχώς ανέβαινε, να παραμείνει Κοινότητα για 200 -250 ακόμα δημότες, τη στιγμή που ήταν βέβαιο ότι , σε λίγους μήνες θα είχε περισσότερους.

Μια φαεινή ιδέα μου κατέβηκε ξαφνικά. Την εκμυστηρεύτηκα στον κύριο υπεύθυνο από τους αρμόδιους της Κοινότητας. Μ’ ενθάρρυνε να την θέσω σ’ εφαρμογή. Ζήτησα ένα αυτοκίνητο, πήρα μαζί μου τον φίλο μου Νικολαϊδη, που συμφωνούσε μαζί μου, και τραβήξαμε καταμεσήμερα, με ένα φορτηγάκι της αγοράς, στο χωράφι μου της Γ’ κατηγορίας, περιοχή Κεραμίδι. Καθήσαμε κάτω από ένα δέντρο και στρωθήκαμε, με την ησυχία μας και χωρίς τύψεις, στη δουλειά, συμπληρώνοντας ατομικά απογραφικά δελτία. Θυμήθηκα και έγραψα συγγενείς, φίλους και συμπατριώτες του Σουχούμ, που ετοίμαζαν τα διαβατήριά τους για να έλθουν οικογενειακώς στην Ελλάδα με προορισμό την Κατερίνη. Τους έγραψα όλους. Ενθυμούμαι ότι έγραψα τον φίλο μου Ζαρίφη Τσομίδη και την οικογένεια του Θείου μου Παναγιώτη Νερόπουλου. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήλθαν κι εγκαταστάθηκαν, στην Κατερίνη σε μερικούς μήνες ή σε λίγα χρόνια. Ασφαλώς θα υπήρχαν και πρόσωπα που δεν ήλθαν ή ακόμα και πρόσωπα εντελώς εικονικά. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα! Κι’ ο σκοπός μας, την κρίσιμη εκείνη ώρα της μεγάλης δοκιμασίας του ηθικού και πνευματικού μας χαρακτήρα, ήταν πολύ σοβαρό και ιερός! Δηλαδή, να φτάσει ο πληθυσμός της Κατερίνης σε 10.000, για να προβιβαστεί η Κοινότητα της σε Δήμο…

Όταν, έτσι, συμπληρώθηκε ο “ποθητός” αριθμός, γυρίσαμε με το ίδιο αυτοκίνητο που μας περίμενε, στην Κατερίνη και ανέβηκα, με το μάτσο τα απογραφικά δελτία στην αμασκάλη και με ύφος θριαμβευτικό, στα γραφεία της Κοινότητας, που βρίσκονταν στην γωνία Μεγάλου Αλεξάνδρου και Πλατείας Ελευθερίας – δεύτερο πάτωμα. Εκεί παράδωκα τα δελτία στον αρμόδιο της απογραφής, που με περίμενε και τα δέχτηκε με μεγάλη χαρά, γιατί μ’ αυτά οι κάτοικοι της Κατερίνης έφταναν τις 10.000 ψυχές. Ύστερα από την ανακοίνωση των γενικών αποτελεσμάτων της απογραφής σ’ όλη την Ελλάδα, εκδόθηκε το σχετικό προεδρικό διάταγμα, που προβίβαζε την Κοινότητα Κατερίνης σε Δήμο. Χωρίς τα πλαστά αυτά δελτία η Κατερίνη θα παράμενε Κοινότητα άλλα δέκα χρόνια, ως τη νέα απογραφή – αδιάφορο αν ο πληθυσμός της σε λίγα χρόνια έγινε περίπου διπλάσιος, ενώ στην απογραφή του 1950 πέρασε τους τριπλάσιους».