Ο Θωμάς Μπίσμπας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κατερίνη και έχει διαγράψει έως τώρα μια λαμπρή επιστημονική πορεία στον χώρο της αστροφυσικής. Έχει στο ενεργητικό του συμμετοχές σε κορυφαία ερευνητικά προγράμματα και συνεργασίες με διεθνή ιδρύματα ενώ από το 2014 είναι συνυπεύθυνος για τη διοργάνωση των διεθνών συνεδρίων Αστροφυσικής «Ολύμπιο Συμπόσιο» καθώς και ιδρυτικό μέλος του Ολύμπιου Κέντρου Αστροφυσικής
Πλέον ζει με την οικογένειά του στην Κίνα εδώ και 3 χρόνια και σήμερα είναι κύριος ερευνητής και καθηγητής Αστροφυσικής στο Ερευνητικό Κέντρο για Ευφυείς Υπολογιστικές Πλατφόρμες του Εργαστηρίου Τζέντζιανγκ, στην Χανγκτζόου της Κίνας. Το 2023 μάλιστα, τιμήθηκε με το «Βραβείο Φιλίας Τσιάντζιανγκ» – που είναι η υψηλότερη διάκριση που μπορεί να κατακτήσει ένας διεθνής εμπειρογνώμονας σε αναγνώριση της εξέχουσας συνεισφοράς του στην πόλη.
Αντικείμενα που εμπίπτουν στο επιστημονικό του ενδιαφέρον, η υπολογιστική αστροχημεία και η εξωγαλαξιακή αστροφυσική: η μελέτη της γέννησης των άστρων, των γαλαξιών και των δομών του Σύμπαντος.
Το Ολύμπιο Βήμα ήρθε σε επικοινωνία με τον κ. Μπίσμπα ο οποίος έδωσε απάντηση σε πολλά ερωτήματα του κοινού και διευκρίνισε κοινές παρανοήσεις των ανθρώπων για θέματα του διαστήματος και της αστροφυσικής επιστήμης.
Υπάρχει ζωή πέρα από την ανθρώπινη στο διάστημα και πως μπορεί να είναι αυτή;
«Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να δοθεί πλήρως και με σαφήνεια αυτή τη στιγμή από την επιστήμη, με ένα ναι ή όχι. Μπορούμε ωστόσο να πούμε ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρχει και ο λόγος είναι ότι δεν έχει ακόμα ανιχνευθεί – δεν έχει επιβεβαιωθεί δηλαδή η ύπαρξη ζωής. Παρόλα αυτά γνωρίζουμε με στατιστική ότι η ύπαρξη εξωγήινης ζωής στο διάστημα είναι πάρα πολύ πιθανή. Το πώς μπορεί να αποδειχθεί, ίσως να μας το δώσει για πρώτη φορά το Διαστημικό Τηλεσκόπιο που έχουμε και είναι σε θέση να διακρίνει το φάσμα των εξωπλανητών και από εκεί να δούμε το χημικό αποτύπωμα στην ατμόσφαιρα των πλανητών.
Είναι μία πολύ δύσκολη αλλά εντελώς πιθανή περίπτωση να συμβεί. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μπορούμε να κάνουμε τέτοιο είδος φασματοσκοπίας στους εξωπλανήτες. Είναι πολύ δύσκολο να γίνει τεχνικά, αλλά όταν το καταφέρουμε θα μπορούμε να δούμε τα χημικά στοιχεία – και αν δούμε χημικά στοιχεία που αντιπροσωπεύουν υπογραφές από πολύπλοκα μόρια και άτομα, τότε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι υπάρχει εξωγήινη ζωή και έχει αναπτυχθεί. Έχουμε δει ήδη την ύπαρξη υδρατμών, δηλαδή υπάρχουν σύννεφα, και ο τρόπος που το είδαμε ήταν η φασματοσκοπία. Σε βακτηριδιακή μορφή μπορεί να υπάρχει και στο ηλιακό μας σύστημα, στον Άρη, όπου και γίνονται οι περισσότερες αποστολές για αυτόν τον λόγο. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί τίποτα»
Όσον αφορά το πώς μπορεί να είναι αυτή η εξωγήινη ζωή, ο κ. Μπίσμπας εξηγεί: «Πέρα από την βακτηριακή μορφή, ας υποθέσουμε ότι υπάρχει μια πιο εξελιγμένη μορφή ζωής ισάξια της ανθρώπινης. Το πώς θα είναι αυτή θα εξαρτάται από τις συνθήκες του εκάστοτε πλανήτη. Αν ο πλανήτης είναι πιο μεγάλος από τη Γη και επομένως έχει μεγαλύτερη βαρύτητα, η έλξη προς τα κάτω είναι ισχυρότερη οπότε και οι «άνθρωποι» εκεί θα είναι πιο κοντοί σε σχέση με της Γης. Αν η ατμόσφαιρα είναι πιο πυκνή τα ρουθούνια τους θα είναι πιο μικρά ενώ αν είναι αραιή τα ρουθούνια θα είναι πιο μεγάλα. Όπως επίσης και με το φως του αστέρα – αν ο ήλιος τους είναι πολύ λαμπρός τότε τα μάτια τους θα είναι μικρότερα ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα είναι μεγαλύτερα. Ομοίως για την ακοή και για άλλες λειτουργίες της ζωής»
Πρόσφατα επιστήμονες ανέφεραν ότι σε πλανήτη του Κρόνου υπάρχουν συνθήκες παρόμοιες με της Γης. Θα μπορούσαν οι άνθρωποι να δημιουργήσουν πόλεις εκεί;
«Δεν νομίζω ότι θα μπορούσαν εκεί – τουλάχιστον με την παρούσα τεχνολογία. Μπορεί να υπάρχουν συνθήκες αλλά το να μεταφερθούμε εκεί (εξοπλισμός, ανθρώπινη τεχνολογία κλπ.) είναι πάρα πολύ δύσκολο. Η επιστημονική κοινότητα δεν πιστεύει ότι αυτό είναι εφικτό, παρά τις πρωτοβουλίες κάποιων μεγιστάνων όπως ο Elon Musk»
Η παρατήρηση των άστρων είναι παλιά υπόθεση. Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Έλληνες, αναζήτησαν την επίδραση των άστρων στη γήινη ζωή. Που βρίσκεται η έρευνα σήμερα; Πόση και ποια είναι αυτή η επίδραση;
« Όσον αφορά την επίδραση των άστρων πάνω στη Γη, εκεί πάμε στο κομμάτι της αστρολογίας. Ιστορικά αστρολογία και αστρονομία ήτανε το ίδιο. Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι άρχισαν να κοιτάνε τον ουρανό για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Όμως στη συνέχεια, είδαμε ότι αυτό δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση – είναι μία «ψευδοεπιστήμη» η αστρολογία- δεν μπορεί να έχει καμία επίδραση οποιοδήποτε ουράνιο σώμα στον άνθρωπο και στην καθημερινότητά του.
Το τηλεσκόπιο ανακαλύφθηκε τον 17ο αιώνα- προηγουμένως αυτό που μπορούσαμε να δούμε ήταν οι κινήσεις των πλανητών, να ξεχωρίσουμε δηλαδή τους πλανήτες από τους αστέρες. Αυτό που ενδιέφερε πολύ τους αρχαίους πολιτισμούς ήταν η μυθολογία γύρω από τους αστερισμούς. Πλέον με το τηλεσκόπιο παρατηρούμε το σύμπαν με πολύ διαφορετικό τρόπο, σε διαφορετικά μήκη κύματος»
Ποιο ακριβώς είναι το δικό σας αντικείμενο στην αστροφυσική; Τι αναζητάτε εσείς στο διάστημα;
«Η αστροφυσική χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες που είναι η θεωρητική ή υπολογιστική και η παρατηρισιακή (παίρνουμε δεδομένα από τηλεσκόπια και τα κάνουμε ανάλυση). Εγώ ανήκω στην υπολογιστική και ασχολούμαι με έναν σχετικά νέο κλάδο που ονομάζεται αστροχημεία – είναι δηλαδή το πάντρεμα μεταξύ χημείας και αστροφυσικής, για την μελέτη του πως δημιουργούνται τα μόρια σε συνθήκες διαστήματος, που κατ’ επέκταση μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση κάποιας μορφής ζωής.
Δημιουργούμε υπολογιστικά μοντέλα τα οποία τρέχουν σε πολύ μεγάλους υπερυπολογιστές και μπορούν να μας δώσουν το αποτύπωμα διάφορων χημικών στοιχείων σε συνθήκες που ορίζουμε εμείς στο διάστημα. Ως διάστημα εννοούμε την ύλη που βρίσκεται ανάμεσα στα αστέρια – ο κόσμος λανθασμένα πιστεύει ότι υπάρχει το απόλυτο κενό στο διάστημα, στην πραγματικότητα είναι γεμάτο ύλη αόρατη με γυμνό μάτι. Εγώ και η ομάδα μου μελετούμε ακριβώς τα χημικά στοιχεία που εκπέμπονται από το αέριο αυτό και βοηθούν τη θεωρητική αστροφυσική στην κατανόηση των συνθηκών που υπάρχουν, τόσο εντός του ηλιακού μας συστήματος όσο και εκτός του γαλαξία μας. Το χαρακτηριστικό της χημείας είναι ότι η πληροφορία παραμένει αναλλοίωτη από την απόσταση. Μπορούμε έτσι να γνωρίζουμε τι είδους συνθήκες επικρατούν έτη φωτός μακριά από τη Γη»
Όσον αφορά τις σπάνιες γαίες που υπάρχουν σε αφθονία σε κοντινούς πλανήτες και έχουν δελεάσει τους ανθρώπους να προσπαθήσουν να τις μεταφέρουν στη Γη για να καλύψουν ελλείψεις που έχουν προκύψει από την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη μας, ο κ. Μπίσμπας σημείωσε χαρακτηριστικά: «Αντί να βρίσκουμε σπάνιες γαίες στο διάστημα, το ιδανικότερο θα ήταν να προστατέψουμε το δικό μας περιβάλλον με πολύ μικρότερο κόστος και πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο»
Το «Ολύμπιο Συμπόσιο» – Η σημασία ενός διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου στην Πιερία
Ο κ. Μπίσμπας εξήγησε για τον συμβολισμό πίσω από το Ολύμπιο Συμπόσιο και την διεθνή εμβέλεια της διοργάνωσης: «Το 2014 ήμουν μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου και συμμετείχα σε πολλά μίτινγκ σε χώρες της Ευρώπης και σκέφτηκα – γιατί να μην κάνουμε ένα συνέδριο και στην περιοχή της Πιερίας; Ο Όλυμπος είναι διάσημος, αναγνωρίζεται από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ως λέξη και συμβολίζει την κεντρική πηγή στη μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων, που είχε σημαντική επίδραση στον χώρο της αστρολογίας.
Στο πρώτο συνέδριο, ενώ αναμέναμε λίγο κόσμο, ξαφνικά υπήρξε μεγάλη συμμετοχή από όλον τον πλανήτη και εφόσον υπήρξε αυτή η ανταπόκριση, θεωρήσαμε ότι αυτό θα πρέπει να συνεχιστεί. Και έτσι είχαμε και άλλα Ολύμπια Συμπόσια, τα οποία έχουνε φέρει έως τώρα στην Πιερία γύρω στους 450 επιστήμονες από όλο τον κόσμο. Έχουν ανακοινωθεί στην Παραλία Κατερίνης πάρα πολλές επιστημονικές ανακαλύψεις. Το 2023 είχαμε τις ανακοινώσεις από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο – ήταν οι πρώτες που είχαν έρθει στο φως.
Δίνουμε με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα στη νέα γενιά να γνωρίσει επιστήμονες διεθνούς εμβέλειας και να αποτελέσει κίνητρο να ασχοληθεί με την επιστήμη. Τώρα βρισκόμαστε σε συζητήσεις για τη διοργάνωση του Ολύμπιου Συμπόσιου 2026»
Είσαστε κύριος ερευνητής και καθηγητής στο Ερευνητικό κέντρο του Εργαστηρίου Τζέντζιανγκ, στην Χανγκτζόου της Κίνας. Πως αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στην Κίνα την αστροφυσική επιστήμη σε σχέση με τους ανθρώπους στον Δυτικό Κόσμο;
«Η Κίνα επενδύει πάρα πολύ στο διάστημα. Πρόσφατα εκτόξευσε και τον πρώτο υπολογιστή στο διάστημα, ώστε να τρέχουν απευθείας τους αλγορίθμους εκεί πάνω. Έχουν το δικό τους διαστημικό σταθμό, ετοιμάζουν το δικό τους Διαστημικό Τηλεσκόπιο, έχουν κάνει αποστολή στην πίσω πλευρά της σελήνης – κάτι πολύ δύσκολο λόγω των δυσκολιών στην επικοινωνία.
Το διάστημα για όλες τις μεγάλες χώρες, είναι συνήθως η «αιχμή του δόρατος» της τεχνολογίας τους και είναι το σημείο που τις ξεχωρίζει – στο οποίο γίνεται ο αγώνας για το ποια θα είναι πρώτη. Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι στην Κίνα επενδύουν πάρα πολύ στην έρευνα, δίνουν πολύ μεγάλα κονδύλια γιατί εκεί βρίσκεται το μέλλον. Πρέπει όλες οι κυβερνήσεις να επενδύσουν πάρα πολύ στην έρευνα και να την θέσουν ανάμεσα στις βασικές τους προτεραιότητες»
Πολλά παιδιά σε μικρή ηλικία ενδιαφέρονται για τα μυστήρια του διαστήματος, ωστόσο μεγαλώνοντας λίγοι επιλέγουν να ακολουθήσουν μια πορεία στον χώρο της αστροφυσικής. Ποια είναι τα εμπόδια της επιστήμης που εξαντλούν το ενδιαφέρον των παιδιών και πως μπορεί το αντικείμενο να γίνει πιο προσιτό στους νέους;
«Η επιστήμη του διαστήματος είναι κάτι πολύ γοητευτικό και τα παιδιά πάντα ενθουσιάζονται με τις εικόνες του διαστήματος. Ίσως είναι έτσι στη φύση του ανθρώπου να εντυπωσιάζεται. Όσον αφορά την αστρονομία σαν επιστήμη, για να γίνει κάποιος αστρονόμος θα πρέπει πρώτα να τελειώσει κάποια σχολή θετικών επιστημών και στη συνέχεια να κάνει μεταπτυχιακό και διδακτορικό, να κάνει την κατάλληλη έρευνα, και μόνο όταν τελειώσει το διδακτορικό θα μπορεί κάποιος να αποκαλείται αστροφυσικός – δεν είναι κάτι απλό.
Η αστροφυσική απαιτεί έρευνα και η έρευνα απαιτεί συνεχείς μετακινήσεις. Χρειάζεται αρκετές θυσίες και στη συνέχεια με μεταδιδακτορικές έρευνες, με την ελπίδα της κατοχύρωσης μόνιμης θέσης σε κάποιο ίδρυμα ή ερευνητικό κέντρο. Οπότε τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι η μετακίνηση από χώρα σε χώρα και η δυσκολία στην εύρεση μόνιμης θέσης. Ειδικά στην Ελλάδα είναι κάτι πολύ δύσκολο διότι δεν υπάρχουν οι ανάλογες προκηρύξεις. Για αυτό το λόγο αρκετοί επιστήμονες φεύγουν από το πεδίο της αστροφυσικής επειδή βρίσκουν αλλού συνθήκες σταθερότητας και καλής οικονομικής αποκατάστασης. Οι νέοι αυτή τη στιγμή έχουν πάρα πολλά μέσα για την κατανόηση του κόσμου (τεχνητή νοημοσύνη, επικοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο, πρόσβαση σε ελεύθερη γνώση), είναι σε θέση να γνωρίσουν τα πάντα και άμεσα.
Αυτό που χρειάζεται στους νέους, είναι μία πιο καλή οργάνωση όσον αφορά το μέλλον τους και εκεί είναι που πρέπει να βοηθήσει το κράτος. Θα πρέπει να επενδύσει στους νέους, για να μπορέσουν να ασχοληθούν με την επιστημονική έρευνα όσοι περισσότεροι γίνεται για να βοηθηθεί εν τέλει και η ίδια η χώρα με το «brain return». Οι νέοι είναι σε πολύ πιο πλεονεκτική θέση τώρα, από ότι στο παρελθόν, αρκεί να τους στηρίξουμε»
Σύντομα ο πρώτος Έλληνας αστροναύτης
Ο κ. Μπίσμπας μας αποκάλυψε πως μέσα στα επόμενα χρόνια θα έχουμε και επίσημα τον πρώτο Έλληνα αστροναύτη. Ο Αδριανός Γολέμης, γνωστός και ως «Ο Έλληνας γιατρός αστροναυτών» έχει περάσει όλα τα κριτήρια επιλογής αστροναυτών και δεν έχει επισκεφθεί ακόμα το διάστημα λόγω γραφειοκρατικών κωλυμάτων. Αυτό είναι κομμάτι της πραγματικότητας που ξεδιπλώνεται. Η Ελλάδα σιγά σιγά θα διαθέτει τα μέσα και το ανθρώπινο δυναμικό να πάει στο διάστημα – αρκεί να επενδύσουμε σε αυτό.
