«Μέγας Κύριος καὶ αἰνετὸς σφόδρα». Όταν επέστρεψαν (οι Ιουδαίοι) από την χώρα των Βαβυλωνίων, και απαλλάχτηκαν από την μακροχρόνια αιχμαλωσία, ξαναπόκτησαν την πατρική τους γη και απέφυγαν πολλούς πολέμους, για να ευχαριστήσουν τον αίτιο όλων αυτών των αγαθών, έψαλαν αυτό τον ψαλμό.
Το μεν «Μέγας» το λένε, το πόσο όμως όχι, επειδή κανείς δεν το γνωρίζει αυτό. «καὶ αἰνετὸς σφόδρα». Πρέπει να δοξάζουμε μόνο αυτόν και να τον υμνούμε και να το κάμνουμε σε υπερβολικό βαθμό. Να υμνούμε αυτόν και για το μέγεθος της ουσίας του, το άπειρο και ακατανόητο, και για τις υπερβολικές του ευεργεσίες προς εμάς.
«ἐν πόλει τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἐν ὄρει ἁγίῳ αὐτοῦ». Ονομάζει αυτήν πόλη του (την Ιερουσαλήμ), χωρίς ν’ αποστερεί τις άλλες από την πρόνοιά του, αλλά για να δείξει ότι αυτοί έχουν κάτι περισσότερο από τους άλλους στην γνώση (του Θεού). Εκείνες μόνο επειδή δημιουργήθηκαν απ’ αυτόν, ενώ αυτή και για την οικειότητα μαζί του και επειδή όλα τα θαύματα γίνονταν εκεί.
«εὐρίζῳ ἀγαλλιάματι πάσης τῆς γῆς». Είναι μεγάλη η ασάφεια του ρητού, γι αυτό πρέπει να προσέχουμε. Διότι σ’ εκείνον που διαβάζει απρόσεκτα δημιουργεί μεγάλη απορία, ενώ εκείνος που τα μελετά με προσοχή, θα καταλάβει την ακολουθία και την ακρίβεια των νοημάτων. Έκανε ο Θεός την Ιερουσαλήμ καλά ριζωμένη, καλά θεμελιωμένη, προς χαρά και ευφροσύνη όλης της οικουμένης. Επειδή εκεί είναι η πηγή της ευσεβείας, εκεί οι ρίζες και οι αρχές της θεογνωσίας.
«ὄρη Σιών, τὰ πλευρὰ τοῦ Βορρᾶ, ἡ πόλις τοῦ βασιλέως τοῦ μεγάλου. ὁ Θεὸς ἐν τοῖς βάρεσιν αὐτῆς γινώσκεται, ὅταν ἀντιλαμβάνηται αὐτῆς». Για ποιο λόγο, πες μου, αναφέρει εδώ τον Βορρά και περιγράφει την θέση του τόπου ; επειδή συνεχώς από τον Βορρά γινόντουσαν οι επιδρομές των βαρβάρων και η χώρα των Περσών βρίσκεται βόρεια τους (δηλαδή από τότε, 1000 χρόνια προ Χριστού είχε το Ισραήλ πολέμους με το Ιράν – Περσία) … Εκεί που υπάρχουν απειλές και φόβοι και κίνδυνοι, εκεί επικρατεί χαρά και ευφροσύνη, και κανείς δεν φοβάται εκείνο το μέρος το βορειότερο (την Γαλιλαία), αφού εσύ (ο Θεός) την ρίζωσες μέσα στην ηδονή (δηλαδή αν ο Θεός φυλάει την Ελλάδα κανείς δεν φοβάται να ζει και στο κοντινότερο μέρος με την Τουρκία).
«ἐν τοῖς βάρεσιν (πύργους) αὐτῆς γινώσκεται», δείχνει την μεγάλη πρόνοιά του, ότι διασώζει όχι μόνο ολόκληρη την πόλη, αλλά προνοεί και για κάθε σπίτι (γιατί δεν κάμνουν οι Μητροπόλεις λιτανείες με τις θαυματουργές εικόνες και τα λείψανα των αγίων να σβήσουν οι φωτιές ; Αυτή θα ήταν η μεγαλύτερη συμπαράσταση στους Πυροσβέστες).
«ὅτι ἰδοὺ οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς συνήχθησαν, ἤλθοσαν ἐπὶ τὸ αὐτό· αὐτοὶ ἰδόντες οὕτως ἐθαύμασαν, ἐταράχθησαν, ἐσαλεύθησαν, τρόμος ἐπελάβετο αὐτῶν, ἐκεῖ ὠδῖνες ὡς τικτούσης. ἐν πνεύματι βιαίῳ συντρίψεις πλοῖα Θαρσίς». Έτσι νικούσαν στον πόλεμο, επειδή οι εχθροί ναρκωμένοι και φοβισμένοι έφευγαν. Και με πολύ αγωνία απομακρυνόντουσαν, φοβηθέντες οι πολλοί τους λίγους, οι καλά οργανωμένοι και παραταγμένοι τους διασκορπισμένους, και πονούσαν (οι εχθροί) όπως η γυναίκα που ήρθε η ώρα της να γεννήσει (δηλαδή αν οι Έλληνες ζούσαμε σε μετάνοια με αγάπη προς τον Θεό, θα μας αρκούσε ένας ελάχιστος στρατός ίσα για να λέμε ότι έχουμε κι εμείς στρατό).
«Καθάπερ ἠκούσαμεν, οὕτω καὶ εἴδομεν ἐν πόλει Κυρίου τῶν δυνάμεων, ἐν πόλει τοῦ Θεοῦ ἡμῶν». Αυτά που ακούσαμε από τις διηγήσεις, αυτά τα βλέπουμε και στην πράξη, τις νίκες, τα τρόπαια του Θεού, την φροντίδα του, τα παράδοξα θαύματα. Ώστε του Θεού είναι και από τους κινδύνους ν’ απαλλάσσει και να οδηγεί στην θεογνωσία.
Αυτό που ακούσαμε και είδαμε είναι ότι θεμέλιο και δύναμη για την πόλη μας, αυτό που την κάμνει ανίκητη, δεν είναι η ανθρώπινη συμμαχία και βοήθεια, ούτε η δύναμη των όπλων, ούτε οι πύργοι και τα τείχη, αλλά τί ; Ο Θεός την κρατάει ισχυρή. Αυτό κυρίως πρέπει να τους διδάσκει ο προφήτης και προς αυτό συνεχώς τους προτρέπει (ενώ εμείς στηρίζουμε την ασφάλεια της Ελλάδας στα όπλα μας και στην βοήθεια από το ΝΑΤΟ).
«ὑπελάβομεν, ὁ Θεός, τὸ ἔλεός σου ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ σου. κατὰ τὸ ὄνομά σου, ὁ Θεός, οὕτω καὶ ἡ αἴνεσίς σου ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς· δικαιοσύνης πλήρης ἡ δεξιά σου». Τι σημαίνει «ὑπελάβομεν» ; Ελπίσαμε, προσδοκήσαμε, γνωρίσαμε την φιλανθρωπία σου. Επειδή είπε, θεμελίωσε, ρίζωσε, τείχισε, για να δείξει ότι η τόσο μεγάλη πρόνοια γίνεται όχι κατά την αξία αυτών που την λαμβάνουν, αλλά κατά την αγαθότητα του Θεού, και συγχρόνως για να καταστείλει την υπερηφάνεια τους λέει, αυτά τα κατορθώματα είναι αποτέλεσμα του ελέους σου, της δόξας σου, της αγαθοσύνης σου.
Η αίνεση, η εξύμνηση που γινόταν για τα έργα σου, έκανε ξακουστά τα κατορθώματα … αυτά που έγιναν στην Αίγυπτο (όπως την διάβαση της ερυθράς θάλασσας) τα ήξερε η πόρνη της Ιεριχούς (αυτή που έσωσε τους Ιουδαίους κατασκόπους. Δεν ξέρω, με τόσα ψέματα που κυκλοφορούν σήμερα, αν εμείς έχουμε καλύτερη ενημέρωση απ’ αυτήν που είχαν τότε οι άνθρωποι).
«δικαιοσύνης πλήρης ἡ δεξιά σου». Δείχνει δηλαδή, ότι αυτά που γινόντουσαν δεν ήταν από την αξία των ευεργετουμένων, αλλά από την ουσία του Θεού, επειδή η ουσία του χαίρεται με την δικαιοσύνη, με την φιλανθρωπία ευφραίνεται … όπως ακριβώς χαρακτηριστικό της φωτιάς είναι να ζεσταίνει, και του ήλιου να φωτίζει, έτσι και του Θεού να ευεργετεί, και πολύ περισσότερο (ακόμα και τους κολασμένους θα τους ευεργετεί ο Θεός, απλώς αυτοί θα νοιώθουν σαν κόλαση την αγάπη του, όπως ένας που έχει πληγωμένα μάτια υποφέρει από το φως του ήλιου).
«εὐφρανθήτω τὸ ὄρος Σιών, ἀγαλλιάσθωσαν αἱ θυγατέρες τῆς ᾿Ιουδαίας ἕνεκεν κριμάτων σου, Κύριε. κυκλώσατε Σιὼν καὶ περιλάβετε αὐτήν, διηγήσασθε ἐν τοῖς πύργοις αὐτῆς, θέσθε τὰς καρδίας ὑμῶν εἰς τὴν δύναμιν αὐτῆς καὶ καταδιέλεσθε τὰς βάρεις αὐτῆς, ὅπως ἂν διηγήσησθε εἰς γενεὰν ἑτέραν».
Γιατί δίνει αυτές τις εντολές, να περιέλθουμε την πόλη, ν’ αριθμήσουμε τους πύργους, να εξετάσουμε προσεκτικά τις οικοδομές, να σκεφθούμε την μεγαλοπρέπειά της, να μετρήσουμε τις οικίες και τα ανάκτορά της, δεν χρειάζεται την δική μας ερμηνεία, επειδή ο ψαλμός το παραθέτει αμέσως μετά. «ὅπως ἂν διηγήσησθε εἰς γενεὰν ἑτέραν». Γεμίστε από ηδονή, χαρείτε, σκιρτήστε από χαρά. Όχι όμως επιπόλαια, ούτε στην τύχη, αλλά με ακρίβεια μάθετε σε βάθος την δύναμή της.
Να εμβαθύνετε στις ευεργεσίες του Θεού προς την πόλη για να διηγείστε στα εγγόνια σας την δύναμη του Θεού, την διαρκή πρόνοιά του, ότι πάντα μας φρόντιζε, μας καθοδηγούσε και ποίμαινε. Διότι αυτές οι διηγήσεις θα γίνουν αιτία πολλής φιλοσοφίας, αφορμή λεπτομερούς θεογνωσίας, και επιμέλεια αρετής (ποιος από εμάς λέει τέτοιες ιστορίες στα εγγόνια του ; Θυμάμαι πόσο μου άρεσαν οι ιστορίες για τους ήρωες του 21 που μου έλεγε ο παππούς μου από τα βιβλία που είχε δίπλα του στο κρεβάτι και διάβαζε).
Ο Χρυσόστομος κλείνει την ομιλία του στον ψαλμό με προτροπές πως θα καταφέρουμε να μπούμε στην άνω Ιερουσαλήμ : όπου υπάρχουν τα άφθαρτα και αθέατα κάλλη, τα οποία θα κληρονομήσουν μόνο εκείνοι που εντελώς (ακούσατε, εντελώς) αρνήθηκαν αυτά τα φθαρτά και πρόσκαιρα, για τον πλούτο μιλάω, τις απολαύσεις και βλαβερές ηδονές του διαβόλου. Αυξάνοντας κάθε μέρα την φιλαδελφία και την φιλοξενία προς εκείνους που την χρειάζονται, την αγάπη προς τον πλησίον, συγχωρώντας με την καρδιά αυτόν που μας λύπησε, ώστε ζώντας έτσι καλά και θεάρεστα να κληρονομήσουμε την βασιλεία των ουρανών. Αμήν.
του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
