Με αφορμή τη θετική εξέλιξη της υποβολής προσφοράς από την CHEVRON και την HELLENiQ ENERGY στον φετινό διαγωνισμό, που προκλήθηκε από το ενδιαφέρον της αμερικανικής εταιρείας, για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, είναι ευκαιρία να αξιολογηθεί η έως τώρα πορεία αξιοποίησης υδρογονανθράκων στη χώρα μας μετά το 2010, αλλά και να αποσαφηνιστούν κρίσιμα ζητήματα που είτε αγνοούνται, είτε δεν αποκτούν την αξία που τους αναλογεί στο δημόσιο διάλογο.
Γιάννης Μανιάτης (*)
Αναμφισβήτητα η παρουσία της Chevron στα νοτιοανατολικά οικόπεδα της Κρήτης, που στο διεθνή διαγωνισμό του 2014 είχαν τους αριθμούς 13, 14, 15, 18, 19, 20 και ιδιαίτερα στα ακραία δύο ανατολικά 15 και 20, ουσιαστικά ακυρώνει το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Οι Τούρκοι δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να παρεμποδίσουν τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό.
Η εξέλιξη αυτή μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε για σημαντικά οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη για τη χώρα μας τα επόμενα χρόνια και αναμφίβολα δικαιώνει τις επιλογές της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 2011, όταν με το Ν.4001/2011 δημιουργήσαμε ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για τους υδρογονάνθρακες στη χώρα, ορίσαμε τα όρια της Ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και ακολούθως αναθέσαμε και ολοκληρώσαμε τις σεισμικές έρευνες που ακόμα και σήμερα αξιοποιούν οι εταιρείες για να δραστηριοποιηθούν στη περιοχή.
Σημείο εκκίνησης αποτελεί το ερώτημα «τελικά πόσα είναι τα ελληνικά κοιτάσματα και εάν έχει νόημα η εξόρυξή τους». Σύμφωνα με την ετήσια Έκθεση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων – ΕΔΕΥΕΠ (Μάιος 2025), σήμερα υπάρχουν επτά ενεργές συμβάσεις έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, στις οποίες μια συντηρητική εκτίμηση των δυνητικών και πιθανών αποθεμάτων τους φθάνει στα 680 δις κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου (φ.α.). Παλαιότερες εκτιμήσεις του ίδιου Φορέα, που συμπεριελάμβαναν όλες τις περιοχές του Ιονίου και νότια της Κρήτης, ανέβαζαν το ύψος των συνολικών πιθανών αποθεμάτων στα 2.000 bcm.
Η ετήσια κατανάλωση φ.α. στην Ελλάδα το 2023 ήταν 6,3 bcm και επομένως η Ελλάδα θα μπορούσε να μετατραπεί σε χώρα εξαγωγής φ.α., ανατρέποντας το διαχρονικά ελλειμματικό ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, το 65% του οποίου αφορά φ.α. και πετρέλαιο. Τα δημόσια έσοδα εκτιμώμενα στο ύψος των 60-70 δις € σε βάθος 25ετίας), είναι ήδη νομοθετημένο από το 2013 να αποδοθούν στο ασφαλιστικό σύστημα (ν.4162/2013 «Ίδρυση Εθνικού Λογαριασμού Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών»), κατά τα πρότυπα της Νορβηγίας, και μέσω ανταποδοτικών ωφελειών το 25% των εσόδων στις Περιφέρειες, ενώ παράλληλα θα δημιουργηθούν χιλιάδες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας.
Η ΕΕ αναγνωρίζει σε επίσημα κείμενά της ότι το φ.α. είναι «μεταβατικό καύσιμο» στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα το 2050. Το παράδειγμα της Νορβηγίας, μας δείχνει ότι μια οικονομία μπορεί να βασίζει το ενεργειακό της μείγμα σε μεγάλο βαθμό στις Ανανεώσιμες Πηγές, αλλά ταυτόχρονα να εξάγει φ.α. στις διεθνείς αγορές. Η Ελλάδα το 2014, ταυτόχρονα με τις έρευνες υδρογονανθράκων, είχε κατακτήσει την 3η καλύτερη θέση παγκοσμίως στην κατά κεφαλήν παραγωγή από Φωτοβολταϊκά και την 7η καλύτερη στην Ευρώπη από Αιολικά. Σε σχέση με τη παγκόσμια ζήτηση, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι η κατανάλωση φ.α. στον πλανήτη θα αυξάνει τουλάχιστον ως το 2030 και στη συνέχεια θα μειώνεται σταδιακά, κρατώντας αξιοπρόσεκτα ποσοστά ακόμη και μετά τη δεκαετία του 2050.
Σε αυτή τη συζήτηση, κρίσιμη παράμετρος είναι ο χρόνος μέχρι την ανάπτυξη ενός κοιτάσματος, που εκτιμάται στα 6-8 χρόνια. Το 2014 υπογράψαμε τις πρώτες 3 συμβάσεις στον Πατραϊκό, τα Ιωάννινα και το Κατάκολο, έτος που επίσης προκηρύξαμε τον μεγάλο διεθνή́ διαγωνισμό για τα 20 θαλάσσια οικόπεδα σε Ιόνιο και Νότια Κρήτη. Δυστυχώς, έχουν περάσει ήδη 11 χρόνια, χωρίς να έχει γίνει καμία γεώτρηση.
Απόρροια της πολιτικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που δήλωνε από το βήμα της 76ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το 2021, ότι οι «υδρογονάνθρακες είναι ένα αγαθό που χάνει την αξία του», παραγνωρίζοντας ότι πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να υπάρχει παρά μόνο με την αξιοποίηση του φ.α. ως μεταβατικού καυσίμου, ήταν ότι το 2022 εταιρείες κολοσσοί όπως οι TOTAL (Γαλλία) και REPSOL (Ισπανία), αποχώρησαν από τη χώρα. Ακόμα και οι δικές μας HELLENiQ ENERGY & ENERGEAN επέστρεψαν στο κράτος, χωρίς να ολοκληρώσουν ούτε τις αρχικές ερευνητικές εργασίες, τα δικαιώματα έρευνας-εκμετάλλευσης στις περιοχές Άρτα – Πρέβεζα, Αιτωλοακαρνανία, ΒΔ Πελοπόννησο, Κατάκολο, Πατραϊκό, Ιωάννινα.
Σύμφωνα με το σχεδιασμό του 2014, σήμερα θα έπρεπε να έχουμε στη χώρα 4-5 εξέδρες άντλησης, όπως μας δείχνει το παράδειγμα της Αιγύπτου, όπου το 2015 ανακαλύφθηκε το πιο μεγάλο κοίτασμα φ.α. της Μεσογείου ZOHR και μέσα σε 4 χρόνια, το 2019, έγινε η πλήρης αξιοποίησή του, μαζί με την κατασκευή του αγωγού μεταφοράς του.
Τελικά η ταχεία από-λιγνιτοποίηση και η μεγάλη προώθηση των ΑΠΕ, χωρίς όμως ταυτόχρονη ανάπτυξη δικτύων ηλεκτρισμού και αποθήκευσης, οδήγησαν σε αύξηση της κατανάλωσης φ.α., που μοιραία για τον Έλληνα καταναλωτή ήταν εισαγόμενο και λόγω των διεθνών αναταραχών εξαιρετικά ακριβό (13 δις ή 7% του ΑΕΠ ήταν το κόστος εισαγωγών φ.α. και πετρελαίου το 2022).
Προφανώς, οι έρευνες υδρογονανθράκων στην Ελλάδα έχουν κορυφαία γεωπολιτική διάσταση. Σε μια εποχή που οι ενέργειες της κυβέρνησης στην υπόθεση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου δημιούργησαν αρνητικά δεδομένα για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και σε μια εποχή που προχώρησε ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός μόνο αφού πρώτα καταδικάστηκε η Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (επειδή δεν τον υλοποίησε έως το 2021, όπως προέβλεπε ο σχετικός Κανονισμός), οι σημερινές εξελίξεις αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία για τη χώρα μας να αξιοποιήσει εμπράκτως την ουσιαστική ακύρωση του παράνομου τουρκο-λιβυκού Μνημονίου.
Ο μεγάλος διαγωνισμός του 2014, έδωσε την ευκαιρία στην Ελλάδα να δημοσιεύσει στην Εφημερίδα της ΕΕ, τον πρώτο χάρτη με συντεταγμένες ΑΟΖ σε θαλάσσιες περιοχές μας.
Εξάλλου, όταν πετύχαμε το 2013 τη χρηματοδότηση από την ΕΕ σπουδαίων γεωστρατηγικών έργων, όπως το LNG της Αλεξανδρούπολης, ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB, ο «Κάθετος Διάδρομος φυσικού αερίου» από Ελλάδα έως Μολδαβία – Ουκρανία, δώσαμε την ευκαιρία στη χώρα να αναδειχθεί σε κορυφαίο ενεργειακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου.
Σε μια περιοχή όπου η Τουρκία επιδιώκει να αδρανοποιήσει κάθε δραστηριότητα της Ελλάδας στη θάλασσα, οι σημερινές διεθνείς συνθήκες (ενεργειακή μετάβαση και ταυτόχρονη αναζήτηση στρατηγικής αυτονομίας), δίνουν μια σπουδαία ευκαιρία αξιοποίησης αυτού του εθνικού πλούτου, αρκεί προφανώς να υπάρχει η αναγκαία πολιτική βούληση.
Άρθρο μου στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» (13 Σεπτεμβρίου 2025)
Καθ. Γιάννης Μανιάτης
Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ
Αντιπρόεδρος του Κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D)
