Μια ακόμη προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στα ανοιχτά ζητήματα του Great Sea Interconnector (GSI) διεξάγεται σήμερα, μέσα από νέα τηλεδιάσκεψη υπό την αιγίδα της Κομισιόν, με τη συμμετοχή ΡΑΕΚ, ΡΑΑΕΥ και ΑΔΜΗΕ. Το έργο, στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου αλλά και για τη θέση τους στον χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, παραμένει εγκλωβισμένο σε ένα πλέγμα πολιτικών, οικονομικών και ρυθμιστικών δυσκολιών.
Δέσμευση με ερωτηματικά
Η σημερινή συζήτηση διεξάγεται στον απόηχο της αποτυχημένης προσπάθειας να υπάρξει συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, με τις δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου ότι «κανένα έργο στην Ανατολική Μεσόγειο δεν γίνεται χωρίς την Τουρκία» να δυναμιτίζουν την πολιτική των ήρεμων νερών μεταξύ των δύο χωρών και να επιβαρύνουν περαιτέρω το κλίμα.
Ωστόσο, η κοινή δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού και του Κύπριου Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη διαβεβαίωσε ότι οι δύο χώρες παραμένουν δεσμευμένες στην υλοποίηση του έργου, με τη στήριξη της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.
Το ζητούμενο είναι αν αυτή η πολιτική κάλυψη μπορεί να μεταφραστεί σε πράξεις, ιδιαίτερα από τη Λευκωσία, η οποία εξακολουθεί να είναι επιφυλακτική.
Κεραυνός σε στάση αναμονής
Ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, παραδέχθηκε πρόσφατα ότι «υπάρχει μια ανησυχία στο Υπουργείο Οικονομικών» σε σχέση με το έργο, σημειώνοντας ότι θα εξεταστούν «όλες οι πτυχές, νομικές και οικονομικές» πριν αποφασιστεί αν θα καταβληθεί η κυπριακή συνεισφορά των 67 εκατ. ευρώ. Δεν απέκλεισε μάλιστα το ενδεχόμενο να ζητηθεί γνωμάτευση από τη Νομική Υπηρεσία.
Η δήλωσή του αντανακλά μια πάγια θέση της Λευκωσίας: «πρώτα ξεκάθαρες έρευνες και αποδείξεις δαπανών και μετά πληρωμές».
Η στάση της ΕΤΕπ: έργο «υπό μελέτη»
Ενδεικτική της αβεβαιότητας είναι και η τοποθέτηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ο αντιπρόεδρος της ΕΤΕπ, Κυριάκος Κακουρής, τόνισε την Πέμπτη ότι μέχρι σήμερα δεν έχει κατατεθεί αίτημα για χρηματοδότηση και ότι το έργο παραμένει υπό μελέτη.
«Θα το εξετάσουμε όταν εγκριθούν τα ενεργειακά σχέδια Ελλάδας και Κύπρου από την ΕΕ», υπογράμμισε, δίνοντας έτσι το στίγμα ότι η Τράπεζα δεν σκοπεύει να κινηθεί πριν υπάρξει πλήρης θεσμική και τεχνική κατοχύρωση.
Παπαναστασίου: «Βιώσιμο έργο, αλλά όχι μόνο το καλώδιο»
Στο ίδιο μήκος κύματος, αλλά με πιο αιχμηρή τοποθέτηση, ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου υπογράμμισε ότι το έργο έχει κριθεί βιώσιμο από την Κομισιόν και άρα μπορεί να υλοποιηθεί. Ωστόσο, ξεκαθάρισε ότι τα 25 εκατ. ευρώ που η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να καταβάλει στον ΑΔΜΗΕ έως το τέλος του 2025, θα εκταμιευτούν μόνο με αιτιολόγηση εύλογων εξόδων.
«Η υλοποίηση μόνο του υποβρύχιου καλωδίου από τη Nexans δεν είναι αρκετή», είπε χαρακτηριστικά, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Κύπρος θέλει να δει το πλήρες έργο σε εξέλιξη. Παράλληλα, έκανε σαφές ότι η κυβέρνηση εργάζεται πάνω σε μηχανισμό διατίμησης των εξόδων, ώστε να υπάρχει πλήρης διαφάνεια.
Ρυθμιστικά και τεχνικά εμπόδια
Στο τραπέζι της τηλεδιάσκεψης βρίσκονται επίσης ζητήματα που καθυστερούν την πρόοδο.
Το GSI «κολλάει» σε ένα μίγμα χρηματοοικονομικών διαφορών, ασαφούς ιδιοκτησιακού καθεστώτος και ανώριμων ρυθμιστικών αποφάσεων. Χωρίς καθαρή λύση σε αυτά, ούτε οι χρεώσεις μπορούν να εφαρμοστούν, ούτε ο ΑΔΜΗΕ να ανακτήσει δαπάνες, ενώ το επιχειρησιακό ρίσκο αυξάνεται.
Κρίσιμα σημεία
- Χρηματοοικονομικό κενό
Από σύνολο δαπανών 302 εκατ. (περιλαμβάνονται 251 εκατ. προς Nexans), η κυπριακή ρυθμιστική αρχή αποδέχεται προς το παρόν ως ανακτήσιμα 82 εκατ. Το υπόλοιπο δημιουργεί «διαφορά» περίπου 220 εκατ., που μετατίθεται για μεταγενέστερο έλεγχο. Αυτό στερεί ρευστότητα και μεταφέρει κόστος κεφαλαίου στο μέλλον.
- Χρεώσεις/Τιμολόγηση & προστασία καταναλωτών
Η εφαρμογή της ετήσιας πληρωμής των 25 εκατ. απαιτεί πολιτική επικύρωση. Προβλέπεται αντιστάθμιση μέσω του κυπριακού προϋπολογισμού (με έσοδα από δικαιώματα εκπομπών ρύπων), ώστε οι λογαριασμοί ρεύματος να μην επιβαρυνθούν με δαπάνες του GSI. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών αμφισβητεί τη βιωσιμότητα του έργου, άρα δεν «κλειδώνει» ακόμα το πλαίσιο είσπραξης.
- Ιδιοκτησία & ρυθμιστικές πράξεις
Οι άδειες ιδιοκτήτη/διαχειριστή εξακολουθούν να αναφέρονται στον Euroasia Interconnector που ήταν ο αρχικός ιδιοκτήτης του έργου. Η οριστική καταχώρηση στον ΑΔΜΗΕ έχει τεθεί ως προαπαιτούμενο για αναγνώριση εσόδων και εκταμιεύσεις.
Εκκρεμεί επίσης πράξη που να ορίζει την επιτρεπόμενη απόδοση κεφαλαίου (WACC). Η απόφαση για λειτουργικές δαπάνες (Opex) απαιτεί κοινό βήμα ΡΑΑΕΥ–ΡΑΕΚ η οποία δεν προχωρά όσο το ιδιοκτησιακό δεν έχει τακτοποιηθεί.
- Επιχειρησιακές επιβαρύνσεις που «γράφουν» κόστος
Υπάρχουν χρεώσεις λόγω αδράνειας (σταλίες) ερευνητικών πλοίων περί τα 19 εκατ. εξαιτίας αποκλίσεων από το αρχικό πρόγραμμα. Η μη αναγνώριση αυτών των ποσών συντηρεί την αβεβαιότητα για το πραγματικό κόστος του έργου.
Το διακύβευμα για την επόμενη μέρα
Η ανάδοχος Nexans έχει προειδοποιήσει ότι, αν δεν ξεκαθαριστεί άμεσα το ρυθμιστικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο, θα προχωρήσει σε αναστολή παραγωγής του καλωδίου, παγώνοντας το έργο επ’ αόριστον.
Η σημερινή τηλεδιάσκεψη καλείται να δείξει αν οι πολιτικές δεσμεύσεις της Νέας Υόρκης θα μετατραπούν σε πρακτικά βήματα ή αν η συζήτηση θα βαλτώσει ξανά σε έναν φαύλο κύκλο καταλογισμού ευθυνών.
Για την Κομισιόν, το GSI παραμένει έργο κοινού ενδιαφέροντος. Για την Κύπρο, όμως, η εξίσωση «πληρώνουμε μόνο όταν βλέπουμε συνολική υλοποίηση» συνεχίζει να είναι ο κανόνας.
