Την περίοδο αυτή κατ’ έτος τιμάται σε πολλές βορειοελλαδικές πόλεις τόσο ο Μακεδονικός αγώνας όσο και η επέτειος της απελευθέρωσής τους. Βέβαια οι εκδηλώσεις έχουν λάβει πλέον εθιμοτυπικό χαρακτήρα χωρίς διάθεση εμβάθυνσης στα συμβάντα και ιδιαίτερα χωρίς διάθεση να περάσουμε μηνύματα στη νέα γενιά.
Ο Μακεδονικός αγώνας για πολλούς άρχισε το 1904. Αγνοούν αυτοί ότι είχε αρχίσει ήδη το 1870, όταν η Ρωσία επέτυχε την αναγνώριση από την Πύλη της βουλγαρικής Εξαρχείας, η οποία επίσημα πλέον διεκδικούσε τους σλαβόφωνους ορθοδόξους χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτό πιθανόν κάποιοι να το γνωρίζουν αλλά και αυτοί αγνοούν άλλη πτυχή του αγώνα αυτού. Διεκδικητές είχαν εμφανιστεί και άλλοι, μάλιστα ενωρίτερα. Ήταν οι υποτελείς ακόμη, υπό ειδικό καθεστώς χάρη στη Ρωσία, Ρουμάνοι εθνικιστές, μεταξύ των οποίων και ελληνικής καταγωγής. Αυτοί ανέλαβαν να υπηρετήσουν τις διεκδικήσεις της Αυστρίας και του Βατικανού στη Βαλκανική υποστηρίζοντας μεγαλοϊδεατικά τη ρουμανική καταγωγή των Ελληνοβλάχων. Την απόσπαση των Αλβανών από την Οθωμανική αυτοκρατορία, την οποία αυτοί υπηρέτησαν με ποικίλους τρόπους ανέλαβαν απ’ ευθείας η Αυστρία και η Ιταλία. Στόχος βέβαια των ιθυνόντων αυτών των χωρών ήταν ο προσηλυτισμός των ορθοδόξων Βλάχων και Αλβανών στον ρωμαιοκαθολικισμό ή στην ουνία. Αυτός είχε επιτευχθεί σε άλλες χώρες δια της βίας κατά τους αιώνες 14ο-18ο. Τα αποτελέσματα της προπαγάνδας, καθώς στα οθωμανικά εδάφη δεν ήταν δυνατός ο βίαιος προσηλυτισμός υπήρξαν πενιχρότατα. Οι ορθόδοξοι δεν είχαν διάθεση μεταστροφής πλην ελαχίστων, οι οποίοι δελεάστηκαν από τις άφθονες οικονομικές προσφορές, ώστε να ηγηθούν στην επιχείρηση. Έτσι εξηγείται γιατί η Ρωσία νίκησε τη συνδιεκδικήτρια Αυστρία στον αγώνα για επιρροή επί των υποδούλων λαών της Βαλκανικής με την αναγνώριση της βουλγαρικής Εξαρχείας.
Οι δύο αυτοί ανταγωνιστές για την εξάπλωσή τους στη νότια Βαλκανική και όχι βέβαια για τη βοήθεια των λαών της προς απελευθέρωση με την απώθηση του «μεγάλου ασθενούς» στην Ασία αντιμετώπιζαν πρόβλημα. Η μεν Αυστρία τη σθεναρά συνδεδεμένη με τη Ρωσία Σερβία, η δε Ρωσία τη σλαβοφοβική Ρουμανία. Βέβαια οι δύο είχαν αποκτήσει και τρίτο ανταγωνιστή, τη Μεγάλη Βρετανία, μετά την αναγνώριση ανεξαρτήτου ελληνικού κράτους (1830), όπως ονομάστηκε το φανερά πλέον, μετά το 1864, προτεκτοράτο της.
Οι συγκρούσεις των δύο συνδιεκδικητών με την παραπαίουσα Οθωμανική αυτοκρατορία είχαν αρχίσει στις αρχές του 18ου αιώνα. Η Ρωσία όμως απόκτησε εντυπωσιακό προβάδισμα φθάνοντας με κεραυνοβόλα εκστρατεία, στις αρχές του 1878, στα προάστεια της Κωνσταντινούπολης, όπου υπεγράφη η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Αυτή προέβλεπε τον σχηματισμό της μεγάλης Βουλγαρίας, της οποίας τα σύνορα προς τη δύση έφθαναν στον Αλιάκμονα και στις Πρέσπες. Ελάχιστοι γνωρίζουμε ότι η Ρωσία είχε τότε προτείνει στη χώρα μας την από κοινού προσβολή των Οθωμανών, κατακτητών ακόμη Ελλήνων, Ρουμάνων, Βουλγάρων, Σέρβων και Αλβανών. Τότε δεν υπήρχε έθνος Μακεδόνων, «εφευρέθηκε» αργότερα. Η χώρα μας αρνήθηκε τη σύμπραξη, καθώς ο Γεώργιος Γλύξμπουργκ πειθάρχησε στην εντολή του Άγγλου πρεσβευτού.
Η εντυπωσιακή εκείνη επιτυχία της Ρωσίας θορύβησε τους ισχυρούς της Δυτικής Ευρώπης. Συνεκάλεσαν συνέδριο στο Βερολίνο το ίδιο εκείνο έτος και περιόρισαν εδαφικά τη νεοσύστατη ανεξάρτητη Βουλγαρία μορφώνοντας και ηγεμονία υποτελή στον σουλτάνο, την Ανατολική Ρωμυλία, στα αστικά κέντρα της οποίας ανθούσε ο ελληνισμός. Την πλήρη ανεξαρτησία απέκτησε τότε και η Ρουμανία. Ως παρηγοριά στη Ρωσία, η οποία δυσαρεστήθηκε από την τροπή των πραγμάτων, έδωσαν την κατά συντριπτική πλειοψηφία κατοικούμενη από Ρουμάνους Μολδαβία. Οι Ρουμάνοι λησμόνησαν την ευεργεσία και απομένει μέχρι σήμερα η πικρία για την στέρηση της Μολδαβίας. Οι Βούλγαροι όμως στάθηκαν και παραμένουν αχάριστοι στο έπακρο. Βέβαια σ’ αυτό συνετέλεσε η μεγάλη επιτυχία της ανερχόμενης σε ισχύ Γερμανίας να τοποθετηθούν στους βασιλικούς θρόνους Ρουμανίας και Βουλγαρίας πρίγκηπες γερμανικών βασιλικών οίκων. Γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί κατά τους δύο μεγάλους πολέμους του 20ου αιώνα οι δύο αυτές χώρες τάχθηκαν στο πλευρό των ηττημένων.
Το 1885 οι Βούλγαροι ενσωμάτωσαν την Ανατολική Ρωμυλία στο κράτος τους και άρχισε ο διωγμός του εκεί ελληνικού πληθυσμού. Ουδεμία αντίδραση τόσο από την Οθωμανική αυτοκρατορία όσο και από τους ισχυρούς της Δύσης, ιδιαίτερα από τη Μεγάλη Βρετανία, την «προστάτιδά» μας! Τρώγοντας έρχεται η όρεξη λέει ο λαός μας. Γιατί να μην ενσωματωθεί στη Βουλγαρία στο εγγύς τότε μέλλον και η Μακεδονία; Σε πρώτη φάση αγώνας για την Αυτονομία της. Εύκολη υπόθεση, στη συνέχεια, η «καταβρόχθησή» της. Και ήταν φανερό ότι δεν θα αργούσε πολύ η απώθηση των Οθωμανών από τη Βαλκανική. Η ανακάλυψη από Γερμανούς επιστήμονες των κινητήρων με καύση πετρελαίου και βενζίνης προκάλεσε την εκκίνηση πολύ πιο διεκδικητικού αγώνα για την απόκτηση των πετρελαίων της Μέσης Ανατολής. Και φαινόταν να προηγείται η Γερμανία.
Στη Μακεδονία οι Βούλγαροι ενέτειναν τον διωγμό κατά του ελληνικού στοιχείου έχοντας συμμάχους τους ρουμανίζοντες Βλάχους. Εκδήλωσαν ιδιαίτερα την αγριότητά τους κατά σλαβοφώνων με ελληνική συνείδηση, τους οποίους αποκαλούσαν Γραικομάνους, ως έχοντες καταληφθεί από μανία υπέρ της Ελλάδος. Και οι ασκούντες την εξουσία στην ελεύθερη Ελλάδα λικνίζονταν στις χοροεσπερίδες στους δυτικούς ρυθμούς. Τότε ανέλαβαν να εκπληρώσουν το χρέος έναντι των υποδούλων αδελφών τους ψυχωμένοι πατριώτες, οι οποίοι συνέστησαν την «Εθνική Εταιρεία». Οργάνωσαν και απέστειλαν στη Μακεδονία ανταρτικά σώματα (1896, 1897). Στάθηκε αυτό η αφορμή να κηρυχθεί ο πόλεμος κατά της χώρας μας, ο οποίος κατέληξε στη συντριβή του στρατού μας. Η κατάληψη της Αθήνας αποφεύχθηκε χάρη στην επέμβαση των ισχυρών «προστατών» μας, οι οποίοι επωφελήθηκαν με το να μας καταστήσουν πλήρως ελεγχόμενους οικονομικά (μνημόνια). Οι ηττοπαθείς πολιτικοί, στρατιωτικοί και άλλοι καταλόγισαν την ευθύνη για τα συμβάντα στην «Εθνική Εταιρεία» και επανήλθαν στην καθημερινότητα εγκαταλείποντας τους υπόδουλους αδελφούς τους στη μανία των Βουλγάρων κομιτατζήδων.
Η Μακεδονία ίσως να είχε χαθεί οριστικά, αν δεν πότιζε το δένδρο της ελευθερίας το αίμα του Παύλου Μελά. Η θυσία του αφύπνισε τους ελεύθερους Έλληνες. Έφερε τη Μακεδονία πιο κοντά έγραψε σε στίχο ο Παλαμάς. Χωρίς την υποστήριξη ουδεμιάς ισχυρής χώρας ούτε καν της «προστάτιδάς» μας Αγγλίας και με διαρκείς τις επικρίσεις για αγριότητες των Ελλήνων Μακεδονομάχων με παράλληλη συγκάλυψη των ειδεχθών εγκλημάτων των Βουλγάρων κομιτατζήδων ο αγώνας έκλινε προς τη νίκη των ελληνικών όπλων. Τραγωδία συνιστά η διαπάλη δύο ορθοδόξων γειτόνων λαών, η οποία εξυπηρετούσε συμφέροντα των ισχυρών. Βέβαια ο αγώνας δεν έληξε το 1908 με την επικράτηση του κινήματος των Νεοτούρκων. Αυτό φάνηκε με την κήρυξη από πλευράς Βουλγαρίας του δευτέρου βαλκανικού πολέμου (1913).
Πώς όμως επιτεύχθηκε η συμφωνία για συμμαχία των βαλκανικών χωρών κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας; Η Σερβία και το Μαυροβούνιο βρίσκονταν υπό ρωσική επιρροή, η Βουλγαρία υπό γερμανική και η Ελλάδα υπό αγγλική. Όλοι οι ισχυροί τότε αποσκοπούσαν στην περαιτέρω αποδυνάμωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ευνόησαν τη συμμαχία, ενώ ήδη οι Νεότουρκοι είχαν θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο εκτουρκισμού όλων των κατοίκων της αυτοκρατορίας καθ’ υπόδειξη των Γερμανών συμβούλων τους, στρατιωτικών και οικονομικών. Αν δεν μεσολαβούσε ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος, η γενοκτονία των χριστιανών θα άρχιζε από ευρωπαϊκά εδάφη. Βέβαια η απληστία της Βουλγαρίας και η θέληση των ισχυρών, που ασφαλώς δεν θα συμφωνούσαν στο θέμα της Κωνσταντινούπολης, λόγω των στενών, κράτησε την Τουρκία στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Την απληστία των ισχυρών πλήρωσαν σύντομα οι ευρωπαϊκοί λαοί. Διατηρείται ο μύθος ότι αιτία ήταν η δολοφονία του διαδόχου του αυστριακού θρόνου. Αυτή ήταν η προσδοκώμενη αφορμή. Αιτία ήταν το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής. Πάντα αιτία είναι το χρήμα. Αυτό είναι και σήμερα, που ο πλανήτης δοκιμάζεται από επικίνδυνη αστάθεια. Αλλοίμονο κάθε φορά στους λαούς.
«Μακρυγιάννης»
