Η θεωρία της αυτοφαγίας μιλάει για ένα κυτταρικό θαύμα ανανέωσης του οργανισμού.
Η ανακάλυψη ότι η ολοκληρωτική νηστεία μπορεί να συνδέεται με την επιτάχυνση της ανανέωσης των ανθρώπινων κυττάρων έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη παγκόσμια συζήτηση ανάμεσα σε κυτταρολόγους, παθολόγους και διαιτολόγους. Το σοκ της ακραίας νηστείας εμφανίζεται σήμερα σαν ένα είδος αυτοκάθαρσης του οργανισμού από τα περιττά και γηρασμένα κύτταρα με το σκεπτικό ότι η πίεση και το στρες που προκαλεί η αφαγία εκλαμβάνεται από τους εσωτερικούς μας μηχανισμούς σαν ένα σήμα αυτοάμυνας και παραγωγής νέας ζωής μέσα μας.
Η επικράτηση της διαλειμματική νηστείας είναι σήμερα γεγονός. Η μέθοδος κατά την οποία “μπορείς 8 ώρες να τρώς ό,τι θες και τις άλλες 16 ώρες να πίνεις απλώς νερό”, εξαπλώνεται χάρη στα αποτελέσματα που φέρεται ότι επιτυγχάνει. Το concept της Αυτοφαγίας, όμως, τερματίζει την διαλειμματική νηστεία στα απόλυτα όριά της: την πλήρη αφαγία! Πόσο επικίνδυνη είναι, όμως, αυτή η “ευεργετική” διαδικασία;
Η νέα θεωρία εστιάζει μόνο στα βιολογικά αποτελέσματα αυτής της ακραίας νηστείας. Οι ανησυχίες είναι προφανείς, αλλά προφανώς ανήκουν σε άλλες ειδικότητες.
Ο Ιάπωνας κυτταρικός βιολόγος Yoshinori Ohsumi έλαβε τo βραβείο Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 2016 για τις ανακαλύψεις του σχετικά με τον τρόπο που ο ανθρώπινος οργανισμός κάνει τη λεγόμενη κυτταρική ανακύκλωση.
Ο Yoshinori Ohsumi, ο κυτταρικός βιολόγος που κέρδισε βραβείο Νόμπελ επειδή εντόπισε τον φυσικό αυτοσυντηρητικό μηχανισμό με τον οποίο ο οργανισμός μας απομακρύνει τα κατεστραμμένα ή δυσλειτουργικά μέρη ενός κυττάρου και ανακυκλώνει άλλα μέρη προς την κατεύθυνση της κυτταρικής επιδιόρθωσης, ήταν σίγουρα μεγάλος λάτρης της Αρχαίας Ελλάδας.
Ο Ohsumi εμπνεύστηκε από την αρχαία ελληνική λέξη αυτοφαγία, που σημαίνει τρώω τον εαυτό μου, για να περιγράψει το φαινόμενο κατά το οποίο ο ανθρώπινος οργανισμός κάνει τη λεγόμενη κυτταρική ανακύκλωση. Μια κατάσταση του σώματός μας που μέχρι το 1990 ήταν ως επί το πλείστον άγνωστη στο επιστημονικό κοινό και η οποία του γνωστοποιήθηκε μόνο μετά από μια σειρά πρωτοποριακών πειραμάτων που διεξήγαγε ο βιολόγος.
Σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα αρχαία ελληνικά έχουν έρθει πιο κοντά από ποτέ, εξαιτίας αυτής της νέας τάσης που αποκτά συνεχώς φανατικό κοινό. Τα βίντεο του TikTok σχετικά με την αυτοφαγία έχουν συγκεντρώσει πάνω από 72,8 εκατομμύρια προβολές, ενώ σχεδόν 3.000 άτομα ακολουθούν και συζητούν στο reddit το θέμα Autophagy. Αυτές οι κοινωνικές συζητήσεις αφορούν κυρίως την απώλεια βάρους και τη μακροζωία, τα δυο βασικά, δηλαδή, οφέλη της αυτοφαγίας, που για πολλούς παραμένουν άγνωστα.
Αυτοφαγία: Πώς τα νεότερα κύτταρα τρώνε τα κατεστραμμένα αδέλφια τους
Η αυτοφαγία είναι ο τρόπος του οργανισμού μας να καθαρίζει τα κατεστραμμένα κύτταρα, προκειμένου να αναγεννηθούν νεότερα, υγιέστερα κύτταρα, σύμφωνα με τον Ohsumi. Είναι μια διεργασία ζωτικής σημασίας καθώς μας απαλλάσσει από τα μη λειτουργικά κυτταρικά, τα οποία είναι υπεύθυνα για την γήρανση, τις αρρώστιες, τον καρκίνο και τις νόσους που επηρεάζουν τις νοητικές μας ικανότητες, όπως η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ.
Οι ιστοί, τα όργανα και, επομένως, ολόκληρο το σώμα μας αποτελείται από κύτταρα. Μπορούμε να θεωρήσουμε κάθε κύτταρό μας ως μια μικρή μηχανή, που τα εξαρτήματά της συχνά φθείρονται ή σπάνε και έτσι προκαλούν προβλήματα στη λειτουργία της. Το ίδιο συμβαίνει και με τα εξαρτήματα των κυττάρων μας. Όταν λοιπόν τα κυτταρικά μέρη -συνήθως πρωτεΐνες και οργανίδια- αποσυντίθενται και αχρηστεύονται σε ένα κύτταρο, επηρεάζουν την ικανότητά του να εκτελεί τις κρίσιμες λειτουργίες του.
Η αυτοφαγία συνδέεται με την πρόληψη πολλών ασθενειών και τον καλύτερο έλεγχο της γλυκόζης και της ινσουλίνης, ενώ έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην απώλεια βάρους και στην αυξημένη μακροζωία. Αν και αυτή η τόσο σημαντική βιολογική διαδικασία τείνει να μειώνεται ή να απορρυθμίζεται καθώς μεγαλώνουμε, υπάρχουν τρόποι να την προάγουμε.
Πυροδοτώντας την αυτοφαγία του οργανισμού μας
Παρόλο που η αυτοφαγία συμβαίνει συνεχώς στο σώμα μας σε κάποιο βαθμό, ορισμένοι παράγοντες του τρόπου ζωής μας καταστέλλουν την διαδικασία αυτή, ενώ άλλοι την ενισχύουν. Αντίθετα με μια διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες και μια καθιστική καθημερινότητα, η έντονη άσκηση και η νηστεία μπορούν να προκαλέσουν ξανά αυτοφαγία.
Το ενεργειακό στρες συγκεκριμένα είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργοποίηση της αυτοφαγίας. Η άσκηση, ένα θετικό στρες δηλαδή, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για την ενεργοποίηση της αυτοφαγίας, καθώς οι διεργασίες της συγκεντρώνονται κυρίως σε ενεργούς ιστούς, δηλαδή σε μυς που δουλεύουν. Για παράδειγμα, η ποδηλασία μπορεί να ενεργοποιήσει την αυτοφαγία μόνο στο κάτω μέρος του σώματός μας. Μπορούμε να ενεργοποιήσουμε την αυτοφαγία με σχεδόν οποιοδήποτε είδος σωματικής άσκησης, αλλά η έρευνα δείχνει ότι η διαλειμματική προπόνηση υψηλής έντασης (HIIT) μπορεί να είναι μία από τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές.
Στην περίπτωση όμως που επιθυμούμε να ενεργοποιήσουμε την αυτοφαγία σε ολόκληρο το σώμα μας, συμπεριλαμβανομένων των σημαντικών οργάνων του μεταβολισμού, όπως το συκώτι σας, ή ακόμη και τον εγκέφαλό μας, ο περιορισμός των θερμίδων και η νηστεία είναι η καλύτερη λύση.
Ερευνες δείχνουν ότι η αυτοφαγία μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην απώλεια βάρους και στην μακροζωία.
Νηστεία αυτοφαγίας και οφέλη
Αυτή είναι η θερμιδική διαδρομή που ακολουθούν πλέον πολλοί χρήστες του διαδικτύου ανά τον κόσμο και οι οποίοι εξυμνούν τα οφέλη της στην υγεία τους. Η νηστεία αυτή αποτελεί μια διατροφική στρατηγική που περιλαμβάνει την στέρηση φαγητού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα με στόχο την τόνωση της αυτοφαγίας. Κατά τη διάρκεια της ασιτείας, αφού το σώμα μας έχει κάψει μεγάλο μέρος της αποθηκευμένης ενέργειας από υδατάνθρακες με αποτέλεσμα χαμηλά επίπεδα ηπατικού γλυκογόνου, εισερχόμαστε σε κατάσταση κέτωσης, όπου τα λίπη ξεκινούν και διασπώνται για παράγουν ενέργεια στο σώμα. Έτσι μειώνεται δραστικά το σωματικό βάρος, αυξάνεται η καύση του λίπους, βελτιώνεται η ενεργειακή απόδοση των κυττάρων και το σώμα αρχίζει να ανακυκλώνει κατεστραμμένα ή περιττά κυτταρικά συστατικά για να παρέχει ενέργεια και δομικά στοιχεία για νέα κυτταρικά μέρη.
Όμως η αυτοφαγία, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι ένας διακόπτης on/off. Αντίθετα μοιάζει πολύ περισσότερο με ένα ροοστάτη που φωτίζεται σταδιακά καθώς η διάρκεια της αυτοφαγίας μας αυξάνεται μετά από 16 ώρες νηστείας. Σύμφωνα με κλινικές έρευνες μάλιστα η κατάσταση της αυτοφαγίας μας δεν είναι στο μέγιστο της “φωτεινότητάς” της, μέχρι τουλάχιστον 36 με 72 ώρες μετά τη νηστεία. Πολλοί εξηγούν ότι για την μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων της αυτοφαγίας ίσως χρειαστεί να στοχεύσουμε σε μεγαλύτερες νηστείες, διάρκειας 2 έως 4 ημερών.
Δεδομένου ότι η πολυήμερη νηστεία είναι κατανοητό ότι δεν είναι για όλους, είναι ελπιδοφόρο να σημειωθεί ότι πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι νηστείες μικρότερης διάρκειας μπορούν επίσης να ξεκινήσουν τη διαδικασία της αυτοφαγίας. Μια δοκιμή από το Τμήμα Επιστημών Διατροφής, του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ, έδειξε ότι η καθημερινή νηστεία 18 ωρών για λιγότερο από 1 εβδομάδα, θα μπορούσε να αυξήσει τους δείκτες αυτοφαγίας στον οργανισμό. Ομοίως, πρόσφατη έρευνα του Τμήματος Νεφρών, Ήπατος και Μεταβολικών Παθήσεων, του Νοσοκομείου Παίδων, της Ιατρικής Σχολής Ανόβερου στη Γερμανία δείχνει ότι ένας μήνας νηστείας 17 έως 19 ωρών κάθε μέρα αυξάνει τα σήματα αυτοφαγίας στους ανθρώπους.
Με βάση τις παραπάνω μελέτες ακόμα και μετά από αυτές τις λίγες ώρες νηστείας πολλά από τα οφέλη της αυτοφαγίας μπορούν να επιτευχθούν, όπως: η βελτίωση της κυτταρικής υγείας, η σταθεροποίηση των επιπέδων ενέργειας κατά τη διάρκεια του στρες, η προώθηση της υγιούς απώλειας βάρους και της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, η μείωση της φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες, η προστασία από καρδιακές παθήσεις, η υποστήριξη της υγείας του εγκεφάλου και μείωση του κινδύνου για νευροεκφυλιστικές ασθένειες, η ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και της συνολικής μακροζωίας.
Επιπλέον, η αυτοφαγία μπορεί να αποτελέσει ένα πιθανό βοηθητικό μέσο στη θεραπεία του καρκίνου.
Πώς να κάνω αυτοφαγία;
Υπάρχουν διαιτολόγοι και fasting experts (ειδικοί νηστείας) στο διαδίκτυο και κυρίως στο Tik Tok, οι οποίοι εξηγούν βήμα-βήμα την διαδικασία της νηστείας της αυτοφαγίας και οι οποίοι προτείνουν 36 ώρες χωρίς φαγητό, ακολουθούμενες από 12 ώρες καλών και θρεπτικών γευμάτων.
Συγκεκριμένα, η Mindy Pelz, ειδικός σε θέματα νηστείας & ορμονών, όπως η ίδια αναφέρει στην σελίδα της, εξηγεί ότι η επιβίωση είναι η νούμερο ένα προτεραιότητα του οργανισμού μας. Αυτό σημαίνει ότι όταν μένουμε χωρίς τροφή αξιοποιούμε κάθε πόρο που έχει το σώμα μας για να μας κρατήσει στη ζωή, με τα αποτελέσματα να είναι ωφέλιμα για την μείωση του βάρους. Η ίδια δίνει ένα χρονοδιάγραμμα που δείχνει ακριβώς τα στάδια που περνάει ο οργανισμός κατά τη διάρκεια της αφαγίας:
> Στις 4-8 ώρες αφαγίας το σάκχαρο στο αίμα πέφτει
> Στις 12 ώρες αφαγίας, αυξάνεται η ορμόνη HGH, η οποία συμβάλλει στη διατήρηση της φυσιολογικής δομής του σώματος στους ενήλικες και παίζει ρόλο στο μεταβολισμό
> Στις 16 ώρες, αρχίζει η καύση λίπους
> Στις 18-20 ώρες, αρχίζει η αυτοφαγία
> Στις 36 ώρες, η αυτοφαγία αυξάνεται κατά 300%
> Στις 48 ώρες η HGH αυξάνεται
> Στις 54 ώρες αυξάνεται η ευαισθησία στην ινσουλίνη. Μια διαδικασία που είναι ευεργετική, καθώς η αντίθετή της, δηλαδή η αντίσταση στην ινσουλίνη προκαλεί υψηλότερα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, οδηγώντας ενδεχομένως σε διαβήτη τύπου 2
Στην αντίθετη πλευρά του Tik Tok ωστόσο, υπάρχουν οι ειδικοί διατροφολόγοι, όπως ο Luke Hanna, με πάνω από 16,7 εκατομμύρια likes στα βίντεο του, οι οποίοι αναθεωρούν την μέθοδο της νηστείας της αυτοφαγίας. “Πολλοί ξεχνούν να αναφέρουν ότι η νηστεία δεν είναι ο μόνος τρόπος για να προκληθεί η αυτοφαγία. Μπορεί επίσης να ρυθμιστεί με τον τακτικό περιορισμό των θερμίδων, μέσω της άσκησης και του επαρκούς ύπνου. Δεν χρειάζεται λοιπόν να λιμοκτονήσετε για να προκαλέσετε αυτή τη διαδικασία, αλλά αυτό δεν είναι σέξι και δεν πουλάει βιβλία”, αναφέρει ο ίδιος. Εξηγεί μάλιστα πως αρκεί να παραμείνουμε δραστήριοι, να λαμβάνουμε άφθονες θρεπτικές τροφές στη διατροφή μας, να διατηρούμε μια καλή ρουτίνα ύπνου και να υιοθετήσουμε γενικές πρακτικές υγιεινού τρόπου ζωής. “Δεν γνωρίζουμε αρκετά για τη συγκεκριμένη διαδικασία, ώστε να ξέρουμε αν πρόκειται για κάποια μαγική πηγή νεότητας ή όχι”, καταλήγει ο Hanna.
Μπορεί η αυτοφαγία να είναι επιβλαβής;
Η ίδια η αυτοφαγία δεν είναι πάντα θετική. Μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερβολική αυτοφαγία μπορεί να σκοτώσει τα κύτταρα της καρδιάς και οι επιστήμονες έχουν συνδέσει την υπερβολική αυτοφαγία με ορισμένα καρδιακά προβλήματα. Έρευνες έχουν επίσης διαπιστώσει ότι η αναστολή της αυτοφαγίας σε ποντίκια θα μπορούσε να περιορίσει την ανάπτυξη όγκων και να βελτιώσει την ανταπόκριση στη θεραπεία του καρκίνου. Ωστόσο, τα συσσωρευμένα στοιχεία δείχνουν ότι η διαλλειματική αυτή νηστεία ή ο περιορισμός των θερμίδων μπορεί να οδηγήσει στην επαγωγή της αυτοφαγίας και να αυξήσει τη μακροζωία των κυττάρων του ανθρώπου. Ωστόσο, αν ενδιαφέρεστε να διεγείρετε την αυτοφαγία στο σώμα σας, θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας πριν ξεκινήσετε αυτή την διαδικασία.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image
